Donald Trump dhe pandemia e Covid kanë ndryshuar politikën e shpenzimeve të mëdha.
Në vitin 1993, kur Bill Klinton mbajti konferencën e tij të parë të plotë për shtyp si president, borxhi kombëtar qëndronte në 63% të PBB-së dhe Amerika ishte në një r ecesion. Ai u mundua në fjalët e tij të hapjes për të theksuar se ai do të ulte d eficitin përpara se të fliste për ndonjë plan për të stimuluar ekonominë. Në vitin 2009, kur presidenti i ardhshëm demokrat, Barack Obama, mbajti konferencën e tij të parë për shtyp, borxhi publik ishte 77% e PBB-së dhe Amerika po dridhej nga R ecesioni i Madh. Para se të pranonte pyetje, ai u përpoq gjithashtu t’i paraprinte k ritikave për planet e tij të shpenzimeve, duke argumentuar se “duke bërë pak ose asgjë do të rezultojë në d eficite edhe më të mëdha”.
Sot, ndërsa shpenzimet kanë pësuar rritje dhe ekonomia është dobësuar, b orxhi qëndron në mbi 27 trilionë dollarë, ose rreth 130% të PBB-së. Deficiti federal u trefishua vitin e kaluar në më shumë se 3 trilionë dollarë. Amerika po përpiqet edhe një herë të rifillojë ekonominë e saj, këtë herë me një stimulim fiskal prej1.9 trilionë dollarë, shumë më tepër sesa guxuan Klinton ose Obama. E megjithatë kur Joe Biden mbajti konferencën e tij të parë për shtyp si president në 25 mars, ai nuk ndjeu nevojën për të përmendur aspak d eficitet. Pas rreth 38 minutash, i pa fshehur, ai solli koston e planit të tij stimulues, por vetëm për të t allur s hqetësimet e sapo gjetura të zyrtarëve republikanë në lidhje me të si h ipokrite, duke pasur parasysh mbështetjen e tyre për uljen e taksave të Donald Trump. Ai tha se “Më pëlqen fakti që ata gjetën gjithë këtë ide shqetësuese në lidhje me buxhetin federal. Është disi e mahnitshme”. Z. Biden skicoi iniciativën e tij të ardhshme gjigande, një plan për të investuar në infrastrukturë që thuhet se mund të kushtojë deri në 3 trilionë dollarë. Asnjë reporter nuk pyeti për ndonjë nga këto shpenzime, aq më pak se si mund të paguhen, transmeton lexo.com.al.
Është e vështirë të nënvizohet se sa është zvogëluar politika dikur e fuqishme e shpenzimeve të d eficitit. Normat e ulëta të interesit kanë lehtësuar vazhdimisht f rikën e shumë ekonomistëve në lidhje me rr ezikun e borxhit publik, dikur një fiksim i bartësve të zyrave, kandidatëve, shtypit dhe politikave. Vetëm disa vjet më parë shkurtimi i deficitit dukej i virtytshëm, duke gjeneruar murmuritje bipartizane të miratimit solemn. Tani, midis demokratëve, ajo sjell pak më shumë sesa një rrokullisje sysh të shurdhër, nëse jo një zakon pamoralshëm në një epoke të ndezur. Nga Kongresistja Alexandria Ocasio-Cortez te këshilltarët ekonomikë përreth z. Biden, demokratët me ndikim s hqetësohen në vend që të mos shpenzojnë se duhet për t’u përballur me një sërë p roblemesh, qofshin ato ura të ndryshkura apo oqeane të ngrohta. “Kur u bënë miliardat triliona?” pyeti Maya MacGuineas, presidente e Komitetit për një Buxhet të Përgjegjshëm, e cila për shumë vite ka paralajmëruar për rr eziqet afatgjata të rritjes së d eficiteve. Ajo shtoi se “Duket sikur vetëm një minutë më parë ne ishim të shqetësuar për huazimin e 10 miliard dollarëve shtesë”.
Z. Biden ka publikun në krah. Anketuesit raportojnë mbështetje të fortë për shpenzimet e tij stimuluese dhe s hqetësimin minimal për borxhin. Në sondazhin e fundit të Gallup, vetëm 3% e të anketuarve përmendën borxhin ose d eficitin si p roblemin më të rëndësishëm me të cilin përballet vendi. Frank Luntz, një anketues republikan tha se “Republikanët nuk kujdesen, demokratët nuk kujdesen – askush nuk kujdeset. Ne supozojmë se dikush tjetër do të paguajë për të”. Normat e ulëta të interesit kanë ulur koston e shërbimit të borxhit publik, megjithëse në rreth 300 miliardë dollarë në vit është akoma shumë më tepër sesa shpenzon qeveria federale për strehimin e të varfërve. Bazuar në borxhin aktual, përpara çdo shpenzimi për infrastrukturën, një rritje me një pikë përqindjeje në normat e interesit do të rrisë pagesën e interesit me 300 miliard dollarë të tjera këtë vit, sipas Komitetit për një Buxhet të Përgjegjshëm. Politikanët progresivë favorizojnë rritjen e taksave për të zvogëluar pabarazinë në të ardhura, dhe z. Biden raportohet të jetë duke konsideruar rritjen e taksave për të kompensuar koston e planit të tij të infrastrukturës, duke përfshirë rritjen e taksave për korporatat dhe shumë të pasurit. Por ndryshime të tilla do të l uftohen nga republikanët dhe nuk ka gjasa të paguajnë për të gjithë planin. Mbështetësit e z. Biden argumentojnë se investimet në infrastrukturë do të paguajnë për veten me kalimin e kohës përmes rritjes së zhvillimit, transmeton lexo.com.al.
Për dekada me radhë z. Biden ka qenë një skifter i d eficitit. Ashtu si z. Klinton, ai ishte pjesë e një brezi në rritje të “Demokratëve të Rinj” që kërkonin t’i shpëtonin imazhit të liberalëve harxhues që republikanët kishin lidhur me sukses partinë e tyre. Që në vitin 1984 (borxhi federal: 37% e PBB-së), ai mbështeti një ngrirje në të gjitha shpenzimet federale për t’u marrë me ato që ai i quajti “d eficitet e arr atisura” të administratës së Ronald Reagan. Ai kishte paralajmëruar gabimisht si përfundim se “Brenda 12 deri 18 muajve të ardhshëm ky vend do të përballet me një k rizë ekonomike dhe politike me përmasa të jashtëzakonshme nëse Kongresi refuzon të marrë masa vendimtare mbi d eficitet me të cilat përballemi”. Pavarësisht devotshmërisë së rr eme të Reagan për d eficitin – ai u rrit vrullshëm nën të dhe pasardhësin e tij, George H.W. Bush – Demokratët vazhduan të punojnë nën dyshimin e publikut si partia e shpenzimeve të mëdha. Në vitin 1996, kur Gallup zbuloi se amerikanët e konsideronin d eficitin si p roblemin më të madh me të cilin përballej vendi, z. Klinton premtoi në fjalimin e tij të bashkimit për të ekuilibruar buxhetin dhe deklaroi: “Epoka e qeverisë së madhe ka mbaruar”.
Z. Klinton vazhdoi duke prodhuar katër teprica me radhë ndërsa krijoi një program të sigurimit shëndetësor për fëmijët e varfër – një kombinim i konsideruar një triumf në të majtën deri vonë. Ndihmësit e tij parashikuan teprica “aq sa syri mund të shohë”. Por këto teprica u avulluan nga një përplasje tregu, s ulmet e 11 shtatorit dhe l uftërat që pasuan, dhe nga uljet e taksave nën George W. Bush. E megjithatë z. Obama ndjeu të njëjtin p resion si z. Klinton. Thuajse një muaj pas presidencës së tij ai thirri një “Samit të Përgjegjësisë Fiskale”. Ai u hap nga nënkryetari i tij, z. Biden, i cili pa “një mundësi reale për të rikthyer ekonominë tonë në rrugën e duhur dhe për të rivendosur përgjegjësinë fiskale”. Nën z. Obama d eficiti ra me më shumë se gjysmën, matur përkundrejt nivelit bazë të lartë të përcaktuar nga shpenzimet e jashtëzakonshme gjatë k rizës financiare, transmeton lexo.com.al.
Pastaj erdhën uljet e taksave të Trump, të shitura me premtime që do të paguanin për veten e tyre përmes rritjes së zhvillimit. Ashtu si premtimi i fushatës së z. Trump për të fshirë d eficitet dhe më pas për të paguar borxhin brenda tetë viteve, ai rezultat nuk u materializua. Dhe senatorët republikanë që ishin dukur të sinqertë në angazhimin e tyre për uljen e d eficitit mbështetën faturën e taksave. Në sytë e analistëve të pavarur, kjo ishte një pikë thyerje për ligjvënësit centristë demokratë, të cilët përfunduan se republikanët ishin vërtet të interesuar në uljen e d eficitit vetëm si një g oditje politike. Rahm Emanuel, i cili shërbeu si këshilltar politik i z. Klinton dhe shefi i shtabit të z. Obama pyeti “Ju e dini se çfarë i quaj unë Republikanët? Skifterë me d eficit sezonal. Ata vijnë rreth çdo vjeshte kur një demokrat fiton”. Tani, epoka e qeverisë së madhe që ka mbaruar duket se, në vetvete, ka mbaruar./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
