Shumë njerëz shpresojnë që marrja e një vaksine Covid-19 do të shënojë një kthim të menjëhershëm në normalitet: jo më maska, jo më distancë, darka të sigurta në shtëpi dhe përqafime me miqtë. Realiteti është më i ndërlikuar. Tani për tani, njerëzit që kanë marrë dozën duhet të marrin vendime të ndryshme në një botë ku të vaksinuarit dhe të pavaksinuarit do të bashkëjetojnë për muaj, madje edhe brenda të njëjtës familje. Atëherë, çfarë duhet dhe çfarë nuk duhet të bësh? Qendra Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve pritet të nxjerrin udhëzime së shpejti. “Ne jemi duke marrë kohën e nevojshme për ta arritur në një përfundim dhe do të lëshojmë udhëzimet së shpejti,” tha të Premten drejtoresha e CDC Rochelle Walensky. “Ne duam të sigurohemi që komunikimi të jetë i qartë.”
Ndërkohë, ekspertët e tjerë janë disi të ndarë. Disa thonë se njerëzit e vaksinuar mund dhe duhet të kenë më shumë liri dhe besojnë se është e rëndësishme të theksohet kjo për të inkurajuar më shumë njerëz për të bërë vaksinën. Të tjerët janë më konservatorë, duke thënë se është shumë herët për të hequr shumë masa paraprake pa të dhëna përfundimtare mbi efikasitetin e vaksinave kundër varianteve të reja dhe rrezikun e mundshëm të njerëzve të vaksinuar në përhapjen e virusit tek njerëzit jo të vaksinuar. Shumica pajtohen që derisa të jemi më afër imunitetit të tufës – kur një shumicë e konsiderueshme e popullsisë mbrohet përmes vaksinimit ose infeksionit natyror që virusi të mos mund të përhapet lehtë – vendosja e maskave, distancimi dhe shmangia e grumbullimeve, duhet të jetë një praktikë standarde në hapësirat publike.
“Veçanërisht për disa muaj ku mbulimi i imunizimit është i ulët, ne jemi ende duke mësuar për variantet, dhe ende duhet të dimë për këtë transmetim, mesazhet e ekspertëve të shëndetit publik janë për të ruajtur këto sjellje,” thotë Chris Beyrer, një profesor i epidemiologjisë në Shkollën e Shëndetit Publik Johns Hopkins Bloomberg. “Derisa të dalim nga kjo situatë. Ende nuk kemi dalë nga kjo gjë ”.
A është e sigurtë që njerëzit e vaksinuar të takohen me persona të tjerë të vaksinuar?
Shumica e ekspertëve bien dakord që pasi të vaksinohen plotësisht — dy javë pas dozës të dytë të vaksinave Pfizer ose Moderna ose rreth një muaj pas dozës Johnson & Johnson – është e sigurt të takoheni në shtëpi me persona të tjerë plotësisht të vaksinuar pa maska ose distancim. Por grumbullimet duhet të jenë të vogla. Takimi me njerëz të tjerë të vaksinuar është “shkencërisht shumë i sigurt”, thotë Paul E. Sax, drejtori klinik i divizionit të sëmundjeve infektive në Spitalin e Brigamit dhe Grave në Boston. Por, asgjë nuk është 100% efektive’’, thotë ai. Sa më i madh grupi, aq më i rrezikshëm është ndërveprimi, sepse nuk mund të verifikoni që të gjithë janë të vaksinuar dhe nuk dini se cilat janë ekspozimet e tyre, thotë Leana Wen, një mjek urgjence dhe profesor i shëndetit publik në Universitetin George Washington në Washington, DC.
Monica Gandhi, një mjeke e sëmundjeve infektive dhe profesoreshë e mjekësisë në Universitetin e Kalifornisë, San Francisco, është më pak konservatore, duke thënë se individët e vaksinuar duhet të ndihen më rehat. “Ata mund të darkojnë, mund të shkojnë në restorante. Ata mund të shkojnë në kinema, ”thotë ajo. Por ajo vë në dukje se edhe njerëzit e vaksinuar do të duhet të vendosin maskat dhe të ruajnë distancimin në ato mjedise publike derisa të arrijmë imunitetin e tufës.
Po sikur të rriturit të vaksinohen, por fëmijët jo?
Aktualisht nuk ka vaksinë të autorizuar për fëmijë dhe adoleshentë nën 16 vjeç. “Kjo do të jetë një nga ato çështje me të cilat familjet do të duhet të merren ë dhe të tregohen të matura,” thotë Dr. Beyrer. Ekziston një ndryshim i rëndësishëm midis fëmijëve të vegjël dhe adoleshentëve për sa i përket transmetimit të virusit si dhe marrjes së sëmundjes, thotë Dr. Sax. Adoleshentët marrin dhe transmetojnë Covid-19 në mënyrë të ngjashme me të rriturit, ndërsa fëmijët më të vegjël nuk marrin sëmundje simptomatike aq shpesh dhe nuk duket se transmetojnë aq shumë. “Çdo familje dhe çdo grup miqsh do të marrin vendime bazuar në tolerancën e tyre ndaj rrezikut”, thotë Dr. Sax. Individët me imunitet dhe familjet e tyre duhet të jenë më të kujdesshëm, pasi vaksinat në përgjithësi mund të jenë më pak efektive tek ata, thotë Dr. Sax. Dr. Wen thotë se ajo rekomandon që familjet të vazhdojnë të marrin masa paraprake, kur të rriturit vaksinohen, por fëmijët nuk janë. “Nëse ato familje shoqërohen edhe me familje të tjera, ky është një skenar i rrezikshëm që nuk do ta rekomandoja në këtë kohë”, thotë Dr. Wen. “Ata mund të jenë një transportues asimptomatik që më pas ua përhapin fëmijëve të tyre. Dhe nëse fëmijët janë në shkollë ose në çerdhe, mund të ketë përhapje masive. ”
Cili është informacioni më i fundit nëse njerëzit e vaksinuar mund të përhapin virusin tek njerëzit e pavaksinuar?
Studimet e fundit zbuluan se vaksinimi uli infeksionin asimptomatik më shumë se 80% kur krahasohet me individë të pavaksinuar dhe ngarkesat virale të hundës janë të ulëta dhe potencialisht jo infektive , thotë Dr. Gandhi. Por ekspertë të tjerë thonë se provat janë paraprake dhe duhen prova më përfundimtare. Dhe variante të reja ngrenë pyetje shtesë në lidhje me efektivitetin e vaksinës.
Cilat aktivitete duhet t’i jap përparësi pasi vaksinimit?
Programoni çdo takim rutinë mjekësor dhe shëndetësor që keni shtyrë, thotë Dr. Wen. Bëni kolonoskopinë, mamografinë ose pastrimin e dhëmbëve. Programoni një operacion kirurgjikal. “Çdo gjë e tillë duhet të rifilloni sepse jeni të mbrojtur mirë”, thotë Dr. Wen.
Po për udhëtimet?
Pasi të vaksinoheni, udhëtimi në vetvete është me rrezik më të ulët, thotë Dr. Wen, ashtu si qëndrimi në një hotel apo ngrënia në restorante, për sa kohë që ndiqni protokollet e sigurisë. Por vazhdoni të jeni të kujdesshëm për mënyrën se si takoheni me njerëzit sapo të mbërrini në destinacionin tuaj, thotë ajo, veçanërisht nëse ata nuk janë të vaksinuar ose jetojnë në një zonë që ka norma të larta transmetimi.
A është e sigurt për prindërit e mi të moshuar të udhëtojnë për një vizitë?
Nëse gjyshërit tani janë plotësisht të vaksinuar, duhet të jetë e sigurt që ata të udhëtojnë për një vizitë. “Udhëtimi në vetvete është me rrezik shumë të ulët”, thotë Dr. Wen. “Nëse ata ndjekin masa paraprake si të mbajnë një maskë, rreziku që ata të kontraktohen me koronavirus dhe ta kalojnë atë tek pjesa tjetër e familjes është jashtëzakonisht i ulët dhe përfitimi është i madh. Njerëzit mezi po presin për të parë familjet e tyre. Por përsëri peshoni specifikat e situatës.
Cilat aktivitete janë me rrezik më të ulët dhe më të lartë, edhe pas vaksinimit?
Individët e vaksinuar mund të ndihen të qetë kur bëjnë aktivitete në ambiente të mbyllura, ku njerëzit zakonisht kërkohet të jenë të mask uar dhe të distancuar, të tilla si vizita në një muze të mbushur me njerëz, thotë Dr. Sax. Aktivitetet në natyrë janë edhe më të sigurta. Situatat me rre zik më të lartë përfshijnë ngrënie në ambiente të mbyllura, bare, palestra dhe ambientet fetare, ku njerëzit këndojnë dhe flasin. “Ne nuk duam të heqim kufijtë e asaj që vaksinat mund të bëjnë para se numri i rasteve të bjerë”, thotë Dr. Sax. Ai dhe gruaja e tij janë të dy të vaksinuar, por nuk do të darkojnë në restorante derisa numri i rasteve dhe shtrimet në spital të jenë dukshëm nw rënie, thotë ai.
