Nga Max Boot/ Për refugjatët e Vietnamit të Jugut, ky muaj do të njihet gjithmonë si “Prilli i Zi”. Në 1973, Presidenti Richard M. Nixon kishte përfunduar një marrëveshje paqeje të njëanshme me Vietnamin e Veriut që bëri që Shtetet e Bashkuara të tërhiqnin të gjitha trupat e tyre nga Vietnami i Jugut ndërsa lejuan komunistët të mbanin 150,000 të trupave të tyre atje. Hanoi filloi të shkelte Marrëveshjet e Paqes në Paris menjëherë sapo ato u nënshkruan, ndërsa Shtetet e Bashkuara të lodhura nga lu fta shkurtuan ndihmat për Jugun. Rezultati ishte një ofe nsivë e Vietnamit të Veriut që rezultoi në rënien e Saigon më 30 prill 1975. Ush trisë amerikane iu desh të evakuonte me ngut personelin amerikan dhe disa nga vietnamezët e Jugut me të cilët kishin punuar më ngushtë. Por qindra mijëra aleatë tanë u mbyllën në kampe br utale të riedukimit dhe qindra mijëra të tjerë dolën në det si “njerëz të varkave”. Shumë vd iqën ndërsa përpiqeshin të iknin.
Presidenti Biden ishte atëherë pjesë e Senatit kur ndodhi kjo tra gjedi. Megjithatë, ai po rre zikon të përsërisë këtë fiasko me vendimin e tij fa tal, të zbuluar të martën në The Post, për të tërhequr të gjitha trupat amerikane nga Afganistani deri më 11 shtator. Sot në Afganistan nuk ka paqe. Marrëveshja e nënshkruar vitin e kaluar nga administrata Trump nuk i ka detyruar Talebanët të heqin dorë nga ar mët e tyre ose qëllimet e tyre. Ata janë në su lm, duke sul muar jo vetëm forcat afgane të sigurisë por edhe civilët. Në të vërtetë, ka pasur një fushatë të profilit të lartë terr orist që synon drejtuesit e shoqërisë civile – lloji i njerëzve që mund ta udhëheqin shoqërinë afgane nga epokat e err ëta. Talibanët nuk janë shkëputur as ga al-Kaeda, siç duhej të bënin. Marrëdhëniet midis dy grupeve mbeten komode si kurrë më parë. Negociatat në Katar midis qeverisë afgane dhe Talebanëve, ndërkohë, nuk po shkojnë askund, transmeton lexo.com.al.
Por ndërsa talebanët mbeten aq luf tarakë dhe të rre zikshëm si kurrë më parë, forcat amerikane kanë rënë në numër me shpejtësi gjatë vitit të kaluar. Tani kanë mbetur vetëm 3,500 trupa amerikane në Afganistan – niveli më i ulët që nga viti 2001 – dhe shumica e tyre po veprojnë si këshilltarë të forcave afgane. Sipas kushteve të marrëveshjes së Talebanëve me administratën Trump, të gjithë trupat supozohet të ishin larguar deri më 1 maj. Biden kishte shpresuar të shmangte zgjedhjen e tm errshme të tërheqjes së trupave amerikane pavarësisht mungesës së progresit në frontin e paqes. Në fillim të marsit, administrata e tij bëri thirrje për bisedime të sponsorizuara nga OKB duke përfshirë fqinjët e Afganistanit, negociata të reja në Turqi midis qeverisë afgane dhe Talebanëve për të “përfunduar një marrëveshje paqeje”, si dhe një propozim për një reduktim 90-ditor të dh unës për të shmangur një ofe nsivë pranverore nga Talebanët. Zalmay Khalilzad, i dërguari i SHBA në bisedimet e paqes, qarkulloi madje një plan për një zgjidhje të mundshme të paqes që do të përfshinte talebanët dhe qeverinë duke ndarë pushtetin sipas një kushtetute të re që do të garantonte lirinë e fjalës dhe të drejtat e grave.
Në mënyrë të parashikueshme, kjo lëvizje nuk ka dhënë rezultate. Presidenti Ashraf Ghani, udhëheqësi i zgjedhur i Afganistanit, nuk dëshiron të tërhiqet dhe Talebanët nuk janë në disponueshëm për të bërë lëshime kur fitorja përfundimtare duket afër. Ato planifikojnë të rindërtojnë emiratin e tyre fon damentalist – që nuk është pjesë e një reg jimi pro-perëndimor të drejtuar nga ata që i sheh si tr adhtarë të Islamit. Dhe nuk ka asnjë nxitje për të bërë kompromis me largimin e trupave amerikane. Siç një ish-zyrtar afgan i sigurisë tha për New York Times disa javë më parë: “Ata mendojnë se kanë mundur amerikanët, kështu që ata mund të mundin edhe forcat e tjera afgane dhe të marrin kontrollin mbi vendin”. Vendimi i Biden për t’u tërhequr në më pak se pesë muaj, pa marrë parasysh kushtet në terren, e bën shumë më të mundshme një marrje të pushtetit nga talebanët ose të paktën një lu ftë masive civile. Komuniteti i inteligjencës amerikane ka arritur në përfundimin se do të duheshin vetëm dy deri tre vjet pas një tërheqjeje amerikane që Talebanët të pus htonin pjesën më të madhe të vendit. Afghan Study Group, i bashkëkryesuar nga Gjenerali në pension Joseph F. Dunford Jr, një ish-kryetar i Shefave të Përbashkët të Shtabit, paralajmëroi se “një tërheqje e shpejtë mund të çojë në një rindërtim të kër cënimit terr orist ndaj atdheut të SHBA brenda tetëmbëdhjetë muajve deri në tre vjet” (mendoni për ngritjen e Shtetit Islamik pas tërheqjes së SHBA nga Iraku në 2011), transmeton lexo.com.al.
Për të shmangur një situatë të tillë të tmer rshme, Biden nuk do të duhej të bënte një “lu ftë të përjetshme”. Ai do të duhej të mbante thjesht një numër relativisht të vogël të forcave amerikane për të këshilluar dhe ndihmuar afganët të cilët tashmë kanë ndërmarrë pothuajse të gjitha lu ftimet. Përtej rre zikut strategjik për Shtetet e Bashkuara nga një tërheqje e shpejtë, ekziston rre ziku i padiskutueshëm për të gjithë afganët që kanë rre zikuar jetën dhe gjymtyrët për të ndërtuar një vend të ri që nga viti 2001. Mendoni për të gjitha vajzat që shkojnë në shkollë, të gjitha gratë në fuqinë punëtore, të gjithë ush tarët e guximshëm dhe oficerët e policisë që luf tojnë talebanët përkundër vikt imave të shumta, të gjithë sipërmarrësit e rinj që kanë filluar biznese, të gjithë zyrtarët qeveritarë që përpiqen të ndërtojnë një demokraci të bri shtë. Po, ka shumë zyrtarë abu zivë në anën e qeverisë – dhe pl açkitjet e tyre i kanë shkaktuar shumë dëm kauzës së qeverisë. Por ka edhe shumë miliona afganë të zakonshëm që thjesht duan një jetë të denjë dhe nuk duan të qeverisen nga Talebanët. Nëse Biden tërhiqet ashtu siç ishte planifikuar në shtator, në mungesë të një marrëveshjeje paqeje të detyrueshme, ai do t’i dërgonte ata në të njëjtin fat si aleatët tanë të braktisur të Vietnamit të Jugut. Rënia e Kabulit mund të jetë po aq e shëmtuar sa rënia e Saigon./TheWashingtonPost/Lexo.com.al/e.c.
