Nga Paul Taylor/ Shfaqja duhet të vazhdojë! Presidenti francez Emmanuel Macron nuk ka shfaqur asnjë shenjë njohjeje se strategjia e tij për të stabilizuar rajonin e Sahelit duke l uftuar grupet x hihadiste ka d ështuar pasi një tjetër i fortë afrikan i mbështetur nga Parisi u v ra javën e kaluar në Çad duke u përpjekur të shmangte një re belim të ar matosur të njëmbëdhjetë. Përkundrazi, Macron nxitoi te N’Djamena për v arrimin e Presidentit veteran Idriss Déby, e shpalli a utokratin e rënë një “mik të guximshëm” dhe u zotua se “Franca nuk do të lejojë askënd të vërë në dyshim ose të k ërcënojë sot ose nesër stabilitetin dhe integritetin e Çadit”. Megjithatë v dekja e d hunshme e Déby nxjerr në pah të metën themelore në zemër të politikës franceze përgjatë brezit të trazuar të pesë ish kolonive që shtrihen nga Atlantiku në Shkretëtirën e Saharasë që janë ndër kombet më të varfra të botës.
Duke trajtuar paqëndrueshmërinë në rajon si një p roblem a ntiterrorizmi që do të trajtohet nga veprimi u shtarak në mbështetje të r egjimeve të klientëve sesa si një d ështim të thellë të qeverisjes dhe zhvillimit ekonomik, i p ërkeqësuar nga ndryshimi i klimës dhe rritja e shpejtë e popullsisë, Parisi ka kyçur veten në një l uftë pa përfundim të cilën nuk mund ta fitojë por nuk guxon ta humbasë. Mbështetja kryesisht jokritike e Francës për njerëzit e fortë në oborrin e shtëpisë së saj të kujton politikën e SHBA në Amerikën Latine në vitet 1930 kur Presidenti Franklin D. Roosevelt thuhet se tha për një d iktator që “ai mund të jetë një bir k urve, por ai është biri ynë i k urvës”. Partnerët e Francës në Bashkimin Evropian, të cilët po shpenzojnë rreth 1 miliardë euro në vit në një zhvillim të madh, trajnim sigurie dhe program humanitar në Sahel, duhet të angazhohen atje ku Franca ka d ështuar. Ata duhet të insistojnë që, në këmbim të mbështetjes së vazhdueshme buxhetore, qeveritë të zbatojnë angazhimet e tyre për reforma, t’i japin fund mosndëshkimit për m izoritë nga u shtarët e tyre dhe milicitë aleate dhe të rikthejnë shërbimet publike në zonat e marra nga r ebelët, transmeton lexo.com.al.
Përndryshe, ndërhyrja u shtarake franceze dhe ndihma evropiane do të vazhdojë t’u japë elitave në Mali, Burkina Faso, Niger dhe Çad stimuj të ç oroditur për t’u stepur dhe shtyrë pastrimin e veprimeve të tyre. Çadi – në vendin e 187 nga 189 në Indeksin e Zhvillimit Njerëzor të Kombeve të Bashkuara – është aeroplanmbajtësi i pazhytshëm i Francës dhe një peshë e rëndë u shtarake në rajon. Ajo pret selinë e Operacionit Barkhane, forcën prej 5,100 trupash franceze që l ufton me grupet x hihadiste në një zonë më të madhe se Evropa. Ai siguron një nga kontigjentet më të mëdha të paqeruajtësve të OKB në Mali dhe vendosi kohët e fundit 1,200 ushtarë në Nigeri për të forcuar Forcën e Përbashkët ndërkufitare të krijuar nga të ashtuquajturat vendet G5 Sahel, që përfshin gjithashtu Mauritaninë, për të l uftuar grupet x hihadiste. Në këmbim të ndihmës së fuqishme u shtarake të Déby, Franca mbylli për një kohë të gjatë sytë ndaj a buzimeve sistematike të të drejtave të njeriut, k orrupsionit dhe një parodie të zgjedhjeve në vendin me rëndësi strategjike. Kur r ebelët u afruan shumë, francezët ndihmuan qeverinë t’i zmbrapste ata, atje ku ishte e nevojshme me s ulme ajrore.
Qeveritë e njëpasnjëshme franceze nuk e përdorën kurrë atë mbrojtje për të s htypur Déby për të reformuar një shtet të k albur, të lironte të b urgosur politikë, për të lejuar lirinë e shprehjes ose për të g oditur k orrupsionin, ndoshta nga f rika e aftësive të tij për të luajtur me fuqitë e mëdha kundër njëri-tjetrit. Çadi ka gjithashtu një marrëveshje bashkëpunimi sigurie me Shtetet e Bashkuara. Për dekada, Déby ndihmoi për të përmbajtur ambiciet territoriale të ish-sundimtarit libian Muammar Gaddafi, l uftoi së bashku me Nigerinë kundër k ryengritësve islamikë të Boko Haram, iu kundërpërgjigj të shtënave në Republikën e Afrikës Qendrore dhe i rezistoi k onflikteve ndërkufitare g uerile me Sudanin. Udhëtimi i Macron në N’Djamena sinjalizoi bekimin francez për trashëgiminë antikushtetuese të djalit të presidentit marshall, gjeneralit Mahamat Idriss Déby, në krye të një j unte u shtarake që shpalli gjendjen e jashtëzakonshme dhe shpërndau parlamentin. Një samit i improvizuar në margjinat e v arrimit të pesë vendeve të G5 Sahel dhe Macron bëri thirrje për një “tranzicion civilo-us htarak” por theksoi se s hqetësimi i tyre kryesor ishte “stabiliteti” në Çad, transmeton lexo.com.al.
Ndryshe nga reagimi ndaj g rushtit të shtetit u shtarak të vitit të kaluar në Mali, kur partnerët ndërkombëtarë pezulluan ndihmën financiare dhe fqinjët afrikanë morën s anksione ekonomike derisa kolonelët ranë dakord të caktonin një qeveri kalimtare të udhëhequr nga civilët me një afat kohor 18-mujor për zgjedhjet, nuk kishte asnjë ndalim të tregtisë ose të ndihmave me Çadin. Sidoqoftë, udhëheqësit e G5 të Sahelit u kërkuan presidentëve të Nigerisë dhe Mauritanisë që të përpiqeshin të ndërmjetësonin me opozitën në Çad. Për ironi të fatit, Déby v diq në duart e r ebelëve të cilët deri në këtë vit kishin qenë m ercenarë që i shërbenin një tjetër njeriu të fortë të mbështetur nga francezët – udhëheqësi r ebel libian Khalifa Haftar. Komentatori u shtarak Jean-Dominique Merchet shkroi në gazetën franceze L’Opinion se “Me fjalë të tjera, miqtë e miqve tanë po v rasin miqtë tanë”. Me përjashtim të e kstremit të majtë dhe të djathtë, struktura politike franceze mbështet ende gjerësisht ndërhyrjen në Sahel në emër të l uftimit të “te rrorizmit islamik” – por mbështetja publike po pakësohet. Një sondazh në janar, menjëherë pasi pesë u shtarë francezë u v ranë nga b omba buzë rrugës, tregoi për herë të parë një shumicë të pakët në favor të tërheqjes.
Me arsye të mira. Më shumë se tetë vjet pasi Parisi ndërhyri në Mali për të sprapsur përparimin e r ebelëve Tuareg të mbështetur nga x hihadistët drejt kryeqytetit, Bamako, d huna ka përfshirë fqinjët e Burkina Faso dhe Niger dhe k ërcënon të përhapet në shtetet bregdetare më të prosperuara nga Atlantiku në Gjirin e Guinesë. Ndërsa u shtria franceze ka shënuar suksese taktike, duke v rarë dy komandantë të lartë r ebelë të lidhur me Al Kaidën dhe qindra l uftëtarë vitin e kaluar, rekrutimi x hihadist vazhdon, duke shfrytëzuar k onfliktet etnike dhe mosmarrëveshjet midis barinjve dhe fermerëve. Matur nga numri i v iktimave, i ncidenteve të d hunshme, personave të zhvendosur brenda, shkollat e mbyllura dhe njerëzve që përballen me pasiguri ushqimore dhe që kanë nevojë për ndihmë u rgjente humanitare, 2020 ishte viti më i k eq që nga fillimi i k onfliktit. Gjykata e Auditorëve të Francës rekomandoi në një raport k ritik mbi politikën e Sahel javën e kaluar që qeveria të kryejë një rishikim të plotë të operacionit Barkhane dhe të vendosë kritere për t’i dhënë fund ndërhyrjes ndërsa rrit ndihmën e zhvillimit të BE, transmeton lexo.com.al.
Macron pritet të kërkojë rizgjedhjen në pranverën e vitit 2022 dhe megjithëse ai vendosi në shkurt të mbajë operacionin Barkhane në nivelin e tij aktual, diplomatët supozojnë se ai do të dëshirojë të deklarojë “misionin e kryer” dhe të zvogëlojë praninë us htarake ndjeshëm para ditës së votimit. S hkatërrimi i Déby e bën këtë më të vështirë. Për më tepër, Parisi është i t ronditur nga vendimi i SHBA për t’u tërhequr nga Afganistani pas negociatave me Talebanët – lëvizja islamike që Uashingtoni ndërhyri për të d ëbuar pas s ulmeve të 11 shtatorit në Nju Jork dhe Uashington në 2001. Macron k undërshton me forcë çdo negociatë me x hihadistët në Sahel, e cila do të ishte e tu rpshme politikisht për të në shtëpi. Sidoqoftë, qeveritë e Mali dhe Burkina Faso, mbase duke ndjerë që mburoja u shtarake franceze nuk do të jetë atje përgjithmonë, kanë hapur kanale për të eksploruar të paktën a rmëpushime lokale me disa nga r ebelët.
BE duhet të mbështesë këto dialogje dhe të përkulë muskujt e saj financiarë me qeveritë e Sahelit për të promovuar reformën e qeverisjes, pajtimin kombëtar, zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në nivelin e komunitetit dhe mbrojtjen e civilëve në mënyrë që shkaqet themelore shoqërore dhe ekonomike të adresohen siç duhet. Në ditën që Déby u plagos për v dekje, ministrat e jashtëm të BE miratuan një Strategji të re të Integruar për Sahelin e cila nënkupton d ështimin e politikave të kaluara dhe lë të kuptohet se ndihma bëhet më e kushtëzuar duke përfshirë “përgjegjësi të ndërsjellë” dhe “përgjegjësinë e secilit partner për të përmbushur zotimet e tij”. BE duhet të ndjekë dhe të zbatojë një dashuri të ashpër ndaj Sahelit. Përndryshe, evropianët janë të d ënuar të mbështesin francezët në një situatë të një mos-fitoreje të papërcaktuar./Politico.eu/Lexo.com.al/e.c.
