ANALIZA/ Talenti i Erdogan për të shfrytëzuar k rizat në favorin e tij

Kanë qenë disa muaj të vështirë dhe marramendëse për Turqinë – situatë e cila është ekzaktsisht mënyra se si i pëlqen Presidentit të saj.

Nga Steven A. Cook/ Ndërsa të gjithë po vr isnin mendjen për d ramën familjare të p uçit ose jo p uçit në Jordani, ka qenë një javë tjetër e vrullshme në politikën turke. Më 3 prill, rreth të njëjtës kohë kur Princi Hamzah pretendohej se po ko mplotonte kundër vëllait të tij të dytë Mbretit Abdullah II në Aman, 104 admiralë turq në pension lëshuan një letër duke shprehur sh qetësimin për propozimin e qeverisë së Presidentit Rexhep Tajip Erdogan për të tërhequr Turqinë nga Konventa e Montreux, e cila i jep Turqisë të drejtën për të rregulluar hyrjen në ngushticat e Dardaneleve dhe Bosforit. Letra ngriti gjithashtu alar me për atë që oficerët e marinës e konsiderojnë si islamizimin e forcave të ar matosura.

Kjo është një çështje e rëndësishme; ka pasur gr ushte shteti në Turqi për më pak se kaq. Megjithatë, është plotësisht e paqartë se çfarë kishin për qëllim admiralët. Ndoshta ata u përpoqën të aktivizonin oficerë me të njëjtin mendim që qëndrojnë në pozicionet e tyre. Nëse është kështu, letra ishte hapi i parë në përballjen e shumëpritur midis Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) dhe oficerëve sekularist-na cionalistë. Ndoshta ishte vetëm një grup admiralësh në pension të më rzitur për ndryshimet që Erdogan dhe partia e tij kanë bërë gjatë 19 viteve të fundit, të cilët më në fund ndien nevojën për të hequr barrën e tyre. Ndoshta ishte një sajesë, transmeton lexo.com.al.

Çfarëdo që admiralët shpresonin të arrinin, mesazhi i tyre ka punuar në favor të Presidentit turk. Në ditët pasuese që kur letra u shfaq në orët e para të mëngjesit në një faqeje ultran acionaliste të lajmeve të quajtur Veryansintv.com, Erdogan, këshilltarët e tij dhe mediat e k ontrolluara kanë deklaruar, “P uç!” Duke pasur parasysh aftësinë e pakrahasueshme të qeverisë për të kornizuar narrativën publike, ky episod i çuditshëm mund të kujtohet si një përpjekje për kr yengitje. Mund të mbahet mend gjithashtu si momenti kur Erdogan, të paktën në politikën e brendshme, ktheu zakonin e tij për të përfituar nga situata. Letra mbylli ato që kanë qenë disa muaj të tr azuar në Turqi, më se shumti të shkaktuara nga Erdogan.

Kjo vjen pas pr otestave që tr onditën Universitetin Bogazici; Tërheqjen e Ankarasë nga Konventa e Këshillit të Evropës për Parandalimin dhe L uftimin e D hunës ndaj Grave dhe D hunës në Familje, e njohur gjithashtu si Konventa e Stambollit; një ndryshim tjetër në krye të Bankës Qendrore Turke; një çështje të ngritur në Gjykatën Kushtetuese për të mbyllur Partinë Demokratike të Popujve (HDP); d ënimin e liderit të asaj partie për fy erjen e Erdoganit; dhe arr estimin e një anëtari tjetër të profilit të lartë të HDP. Gjatë gjithë ka osit, turqve u është dashur të përballen me një ekonomi të p ërkeqësuar së bashku me pasigurinë e pandemisë dhe rastet në rritje të COVID-19, transmeton lexo.com.al.

Megjithëse kalendari thotë prill 2021, Erdogan – një politikan i kujdesshëm dhe par anojak – fiksohet për vitin 2023, kur planifikohen të mbahen zgjedhjet e ardhshme presidenciale dhe të përgjithshme të Turqisë. Ka një urg jencë të shtuar në këtë cikël të ardhshëm për kreun turk, pasi sondazhet e fundit tregojnë mbështetje për të dhe zbutjen e partisë së tij, megjithëse ata janë ende në gjendje të mbledhin më shumë vota. Si rezultat, Erdogan ka go ditur disa çështje të nxehta kohët e fundit në një përpjekje për të forcuar mbështetjen politike që ai tashmë gëzon, ndërsa manovron për të përmirësuar shanset e tij për fitore dhe një shumicë parlamentare të AKP në zgjedhjet e ardhshme. Pr otestat në Bogazici – një universitet i vlerësuar ndërkombëtarisht – filluan kur Erdogan caktoi një aleat politik të pakualifikuar dhe të ak uzuar për plagjiaturë, Melih Bulu, si rektor të shkollës.

Në përgjigje të de monstratave, qeveria përdori policinë e tr azirave dhe fajësoi klubin LGBTQI të universitetit për pr otestat. Ky ishte s ulm v ulgar duke luajtur me fa natizmin e votuesve konservatorë fetarë. Megjithatë, nuk ishte hera e vetme në javët e fundit që Erdogan dhe miqtë e tij promovonin ho mofobi. Kur Turqia u tërhoq nga Konventa e Stambollit në 21 mars, presidenti turk mbrojti lëvizjen, duke deklaruar se marrëveshja është rr ëmbyer nga grupe që synojnë “normalizimin e ho moseksualitetit, i cili është i p apajtueshëm me vlerat shoqërore dhe familjare të Turqisë”. Me këtë, AKP që kthehej nga vetja në kërkimin e votave nga re aksionarët. Ishte vetëm një dekadë më parë kur Erdogan mbikëqyrte nënshkrimin e konventës me shumë bujë. Megjithëse ai ishte në rrugën drejt au toritarizmit në atë kohë, Erdogan ishte i interesuar të projektojë një imazh të AKP-së dhe Turqisë si të mendimit përparimtar, transmeton lexo.com.al.

Një ditë para se të largohej nga Konventa e Stambollit, Erdogan shkarkoi guvernatorin e Bankës Qendrore, Naci Agbal, i cili kishte qenë në atë pozicion vetëm që nga nëntori i vitit 2020. Shkelja e Agbal ishte se rriti normat e interesit në një pasqyrim të politikës së arsyeshme monetare. Derisa Agbal mori detyrën, Turqia ishte s fiduar nga një kr izë të lirës në tjetrën gjatë tre viteve të fundit. Në vend të tij, Erdogan instaloi Sahap Kavcioglu, një ish-ligjvënës i AKP-së, menaxher në Halkbank të kontrolluar nga shteti dhe, së fundmi, një shkrimtar për të përditshmen pro-Erdoganit Yeni Safak, ku shkruante kolona duke argumentuar – si Presidenti turk – që rritja e normave të interesit shkakton inflacion. Duket qartë se Erdogan vështroi kalendarin dhe vendosi që politika e tij diktoi një qasje joortodokse, madje edhe me efektet e saj inflacioniste të shoqëruara me dë mtimin afatgjatë, në krahasim me një politikë që do t’i shkaktonte dhimbje një klase të mesme të gjerë dhe të komunitetit të biznesit me norma më të larta interesi.

Pastaj u krijua çështja me HDP. Pas gulenistëve, partia është gogoli më i madh i Erdoganit. Kjo pasi edhe pse përshkruhet në mënyrë rutinore në shtyp si “me bazë kurde”, partia ka një shtrirje më të gjerë. Në zgjedhjet e përgjithshme të qershorit 2015, HDP fitoi 13 për qind të votave të njerëzve, e cila ishte e mjaftueshme për të hyrë në parlament (pragu është 10 për qind) dhe për t’i mohuar AKP-së një shumicë parlamentare. Kjo është arsyeja pse Erdogan sab otoi bisedimet e qeverisë së koalicionit atë verë, duke detyruar zgjedhje të përsëritura në të cilat ai ishte në gjendje të kthente humbjet e AKP-së. Që atëherë, Erdogan ka kërkuar të pr esë kokën nga HDP, duke ak uzuar udhëheqjen e saj për bashkëpunim me terr oristët e Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK). Selahattin Demirtas, një bashkëthemelues dhe kandidat presidencial i HDP, ka qenë në bu rg që nga viti 2016 me ak uzat e terr orizmit dhe u gjet kohët e fundit fajtor dhe u d ënua me më shumë b urg për fy erje ndaj Erdoganit. Një tjetër udhëheqës dhe anëtar i parlamentit i profilit të lartë, Omer Faruk Gergerlioglu, u zhvesh së fundmi nga imuniteti i tij në mars dhe u arr estua për ndarjen dhe komentimin e një tweet-i në 2016 që i bënte thirrje qeverisë turke të rifillojë bisedimet e paqes me PKK, transmeton lexo.com.al.

Është e qartë se udhëheqësi turk është i shqetësuar për HDP dhe aftësinë e tij për të tërhequr vota të mjaftueshme për t’i mohuar edhe një herë AKP-së një shumicë parlamentare në 2023. Presidenca ekzekutive që Erdogan krijoi përmes ndryshimeve kushtetuese në 2017 funksionon vetëm në mënyrën që dëshiron – e pakontrolluar – nëse presidenti ndan anëtarësinë e partisë me partinë shumicë të Asamblesë së Madhe Kombëtare. Vështirë se është një rastësi që javët e fundit prokurorët turq paraqitën një çështje në Gjykatën Kushtetuese për të mbyllur partinë me arsyetimin se ajo mbështet terr orizmin. Gjykata e ktheu atë, duke përmendur pr obleme teknike, por kjo ndoshta nuk do ta përfundojë çështjen. Iro nitë këtu janë të shumta. AKP është pasardhëse e një serie partish që u mbyllën dhe udhëheqësit e të cilave u ndaluan dhe u bu rgosën. Kjo është arsyeja pse, pak pasi AKP erdhi në pushtet, ajo zbatoi reformat për ta bërë më të vështirë për autoritetet që të mbyllin partitë që nuk u pëlqejnë. Kjo ishte atëherë.

Është e vështirë të gjykosh se çfarë mund të ndodhë kur zgjedhjet janë akoma rreth dy vjet larg, por duket qartë se Erdogan po kërkon çdo avantazh të mundshëm kudo që mund ta marrë. Sondazhet sugjeronin se kjo nuk po funksiononte – dhe më pas, si një dhuratë nga Zoti, disa admiralë në pension shkruajtën një letër që shkaktoi një gr indje politike duke pasur parasysh kush janë ata dhe çështjet që i sh qetësonin. Ligjërimi politik në Turqi do të vërtitet tani me siguri rreth një dyzimi të fuqishëm politik: Ju jeni ose me Erdoganin, ose me ko mplotistët e gr ushtit të shtetit. Erdogan ka qenë prej kohësh i suksesshëm në kthimin e shigjetave tek k undërshtarët e tij. Përgatitësit e Ergenekon u bu rgosën, Abdullah Gul u bë president pavarësisht përpjekjeve të ush trisë për ta bllokuar atë, dhe Gulenistët janë në arr ati. Ndoshta letra e admiralëve do të jetë një tjetër nga këto çështje që i jep Erdoganit një hov politik edhe kur sundimi i tij dhe i AKP-së po përkeqësohet më tej drejt detyrimit dhe korr upsionit, duke provuar, siç thotë proverba, që është më mirë të jesh me fat sesa i mirë./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.