Vetëm fqinjët e saj mund të ndihmojnë për ta vendosur vendin në një rrugë më të mirë.
Kur gjeneralët që drejtojnë Mianmarin hartuan një kushtetutë për t’i hapur rrugë një qeverie të zgjedhur, megjithëse një që nuk do të kishte autoritet mbi ushtrinë, ata e quajtën marrëveshjen “demokraci e lulëzuar e disiplinës”. Konkurrenca e papenguar politike, sugjeruan ata, do të çonte në çrregullim dhe do të pengonte zhvillimin; vetëm ushtria mund të siguronte rregullin dhe prosperitetin. Pra, është ironike që kur ushtria mori kontrollin e plotë të vendit përsëri përmes një gr usht shteti në 1 shkurt, e vetmja gjë që ka lulëzuar është ka osi. Pr otestat e përditshme janë një refuzim i p uçit, megjithëse këto janë tkurrur që kur u shtria filloi të q ëllojë d emonstrues të p aarmatosur. U shtarët depërtojnë d hunshëm nëpër rrethe re bele, duke rrahur dhe v rarë rastësisht, dhe thuhet se ngarkojnë të afërmit e pikëlluar 120,000 kyat (85 dollarë) për të lëshuar trupat. Qytetarët kanë dj egur dyqanet e lidhura me ushtrinë. Një grevë e përgjithshme ka paralizuar bizneset. Shërbimet publike janë kryesisht të pezulluara. Në vendet kufitare, disa nga 20 apo më shumë grupet e ar matosura që kanë lu ftuar me qeverinë për dekada me radhë, po përfitojnë nga kr iza për të kapur posta us htarake ose arka të ar mëve. Ushtria i ka b ombarduar ata, duke dërguar refugjatë në vendet fqinje.
Me pak fjalë, Mianmari po bëhet një shtet i dështuar. Një vakum po krijohet në një territor më të madh se Franca në fqinjësi me fuqitë më të mëdha të Azisë, Kinën dhe Indinë. Ajo do të mbushet me dh unë dhe v uajtje. Megjithëse Mianmari nuk është ende aq i pakontrollueshëm sa Afganistani, ajo po shkon me shpejtësi në atë drejtim – një paralajmërim i kthjellët se sa e vështirë është të vendosësh një vend përsëri së bashku. Shk atërrimi i Mianmarit nuk është vetëm një f atkeqësi për 54 milion birmanezë; krijon gjithashtu rre ziqe që mund të valojnë nëpër rajon. Enklavat e kontrolluara nga guerilët e Mianmarit prodhojnë heroinë dhe janë furnizuesit më të mëdhenj të metamfetaminës në botë. Vendi eksporton gjithashtu m jerim. Nëntë kampe refugjatësh mbi kufirin në Tajlandë janë të mbushura me v iktima të l uftimeve midis ushtrisë dhe kryengritësve me bazë etnike siç është Ushtria Nacionalçlirimtare Karen (KNLA). Mbi 700,000 Rohingyas, një pakicë myslimane, ikën në Bangladesh nga një m asakër e udhëhequr nga ushtria në 2017. Një eksport më i ri është sëmundja. Kina vulosi muajin e kaluar Riuli, një qytet kufitar, pasi tre vizitorë birmanezë rezultuan pozitivë për Covid-19, transmeton lexo.com.al.
Këto p robleme do të p ërkeqësohen para se të përmirësohen. Ushtria duket e bindur për të sh typur pr otestuesit. Ajo i ka paralajmëruar ata se rr ezikojnë të q ëllohen në kokë dhe në shpinë – siç ka ndodhur për shumë veta. Numri i njohur i vd ekjeve tejkalon 700. Në 9 prill ushtria v rau më shumë se 80 njerëz në qytetin provincial të Bago. Pr otestuesit po përdorin a rmë të improvizuara për të kundërshtuar. Disa po kërkojnë trajnim ushtarak nga milicitë r ebele në kufij. Në një vend të mbushur me a rmë, kjo është një recetë për të derdhur shumë më tepër g jak. Një grup ligjvënësish të zgjedhur që kanë arritur t’i shpëtojnë arr estimit po flasin për formimin e një “ushtrie federale”, me sa duket duke përfshirë disa nga shumë milicitë etnike. Më i madhi prej tyre mund të grumbullojë 20,000 ushtarë të pajisur me r aketa anti-ajrore, artileri dhe mjete të blinduara. R ebelët, qoftë duke vepruar në bashkëpunim, nuk kanë fuqi zj arri për të përmbysur ushtrinë dhe për të përmbysur gr ushtin e shtetit. Por as ushtria nuk ka qenë në gjendje t’i mposhtë ata, megjithë dekada të tëra përpjekjesh. KNLA ka l uftuar me ushtrinë që nga viti 1949, duke e bërë fushatën e saj l uftën civile më të gjatë në botë.
Ushtria mund të arrijë përfundimisht të imponojë autoritetin e saj mbi qendrën e vendit, të banuar nga Bamarët, grupi etnik shumicë. Por aparati i shtetit do të prishet. Mbledhësit e taksave, mësuesit dhe mjekët kanë ikur nga puna në grupe. Kur bankat të rihapen, do të v uajnë largime. Donatorët e huaj kanë ngrirë ndihmat dhe firmat e huaja kanë pezulluar investimet. Para gr ushtit të shtetit, Banka Botërore kishte parashikuar që ekonomia do të rritet me gati 6% këtë vit; tani pret që ajo të tkurret me 10%. Të tjerë paralajmërojnë një tkurrje prej 20%. Vendet fqinje janë të al armuara. Kina dëshiron ta mbajë jashtë Covid-19 dhe të mbrojë investimet strategjike të tilla si tubacionet që transportojnë naftë dhe gaz nga Gjiri i Bengalit në brendësi të saj. India ka qenë duke kontrolluar fluksin e refugjatëve nga lu ftimet, duke u përpjekur t’i largojë ata dhe më pas duke i pranuar me hezitim. Disa anëtarë të ASEAN-it, një klub i vendeve të Azisë Jug-Lindore që përfshin Mianmarin, duan të mbledhin një Samit për të diskutuar për tr azirat. Pastaj ka edhe ndërhyrje nga larg. Rusia që pa dyshim ndjeu një mundësi për të g oditur Perëndimin, ka mbështetur gjeneralët, duke dërguar zëvendësministrin e saj të mbrojtjes për t’i përshëndetur, transmeton lexo.com.al.
Amerika dhe Britania kanë vendosur s anksione të synuara ndaj gjeneralëve të vjetër dhe firmave që ata kontrollojnë. Masa të tilla, megjithëse janë të mirëseardhura, nuk do të jenë vendimtare. Gjatë periudhave të mëparshme të s undimit ushtarak, p resioni perëndimor kishte pak efekt në j untat e mëparshme. Të vetmit të huaj në gjendje të ndikojnë në gjeneralët janë fqinjët e ngushtë të Mianmarit: Kina, India dhe vendet e tjera të Azisë, të cilëve do t’i kthehen nëse injorohen nga Perëndimi. P roblemi është se të gjitha këto vende kanë qëndruar prapa. Përtej transmetimit të sh qetësimeve për refugjatët ose koronavirusin, ata priren të minimizojnë kërdinë si një çështje e brendshme politike.
Puna e të gjithëve
Kjo sjellje është dritëshkurtër. Lënia e Mianmarit të rrëshqasë në një s akatim do të shkaktojë m jerim në birmanezë të zakonshëm dhe do të k ërcënojë fqinjët me d rogë, refugjatë dhe paqëndrueshmëri. Për ta shmangur këtë, ata fqinjë duhet të ndjekin një qasje më të guximshme, më konstruktive. Asnjë vend nuk duhet ta njohë gr ushtin e shtetit; më shumë vende duhet të vendosin s anksione ndaj grupeve të sipërme dhe bizneseve të tyre. ASEAN duhet të pezullojë anëtarësimin e Mianmarit. Duhet të vendoset gjithashtu një e mbargo a rmësh (Kina, India dhe Rusia janë aktualisht furnizuesit më të mëdhenj). Të huajt duhet t’i bëjnë presion ushtrisë për të liruar të bu rgosurit politikë, duke përfshirë Aung San Suu Kyi, udhëheqësen që ata përmbysën dhe të fillojnë të flasin me qeverinë e saj në hije që vepron pranë kufirit tailandez; qeveria tailandeze duhet të mbyllë sytë për kanalet informale përmes të cilave merr para dhe furnizime. Vetëm p resioni i përbashkët mund t’i bëjë gjeneralët të flasin me civilët dhe kështu ta vendosin Mianmarin në një rrugë më pak sh katërruese. Alternativa është një shtet i dështuar në zemër të Azisë./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
