Në Burkina Faso, perspektiva e bisedimeve midis qeverisë dhe grupeve t erroriste e vendos BE-në në një qëndrim detyrues.
Nga Amanda Coakley/ Kur Ahmado Bikienga dëgjoi se fshatrat afër shtëpisë së tij po p ushtoheshin nga islamikët e a rmatosur, ai nuk priste që d huna ta detyronte atë të ikte gjithashtu. Ai kujton se “Ne nuk e dinim kush po na s ulmonte, ata thjesht hynë me motora dhe filluan të q ëllonin dhe bërtisnin. Kur jeni duke u përpjekur për të shpëtuar familjen tuaj, ju nuk ndaleni të mendoni, thjesht vraponi me rrobat mbi shpinë”. Bikienga dhe familja e tij kanë kaluar vitin e kaluar në një kamp informal të IDP (Internally Displaced People) pranë Kaya, një qytet rreth 100 kilometra në veri të kryeqytetit të Burkina Fasos. Ata janë një pjesë ndër më shumë se 1 milion qytetarë të zhvendosur nga d huna m ilitante që ka s hkatërruar vendin për disa vitet e fundit ndërsa u përhap nga Mali fqinjë.
K onflikti, i cili e ka kthyer Burkina Faso-n nga një nga vendet më të qëndrueshme në Afrikën Perëndimore në një nga më të rr ezikshmet, përbën një dilemë për politikëbërësit evropianë që synojnë të stabilizojnë një rajon gjithnjë e më të p aqëndrueshëm, i cili është kyç për qëllimet e saj gjeopolitike – kryesor midis tyre përmbajtja e përhapjes së t errorizmit dhe kufizimi i migrimit në Evropë. Analistët kanë paralajmëruar se strategjia e Bashkimit Evropian në Sahel u dha përparësi a ntiterrorizmit dhe zgjidhjeve u shtarake të k onfliktit, në vend se të kërkonte të zgjidhte çështjet e qeverisjes që do të sillnin një stabilitet më të qëndrueshëm në rajon. Tani, edhe pse Brukseli rishikon strategjinë e tij të Sahelit në dritën e këmbënguljes së k onfliktit në vazhdim, ai përballet me një ndërlikim të shtuar. Sipas zyrtarëve dhe analistëve lokalë, qeveria qendrore ka filluar të angazhohet në bisedime me grupet e a rmatosura islamike. Dhe duket se po funksionon: Ka pasur një rënie të dukshme të s ulmeve nga m ilitantët islamikë dhe më pak v rasje të p aligjshme nga forcat e sigurisë të shtetit dhe m ilicisë, transmeton lexo.com.al.
Lëvizja në fjalë e vendos BE-në në një qëndrim detyrim, pasi ajo ka kundërshtuar më parë hapjen e bisedimeve me grupet e lidhura me t erroristët. Ángel Losada Fernández, përfaqësuesja speciale e BE për Sahelin, tha në një intervistë të fundit me POLITICO se “Çështja e negociatave me t erroristët është një çështje delikate. Është një pyetje e rëndësishme, por është shumë e vështirë të thuash se kush janë ata që janë në të vërtetë t erroristë me g jak nëpër duar.” Në vend të kësaj, tha ajo, BE është përqendruar në mbështetjen e përpjekjeve të qeverisë për të shëruar t ensionet midis komuniteteve në mënyrë që të parandalojë e kstremistët nga shfrytëzimi i ankesave të kahershme etnike si një mjet rekrutimi. Por disa sugjerojnë që BE po zbut kundërshtimin e saj të vendosur ndaj bisedimeve me t erroristët në dritën e p ërkeqësimit të k rizës.
“Disa muaj më parë, qëndrimi ynë zyrtar ishte: Ne nuk flasim për negociata”, tha për POLITICO një diplomat i BE me njohuri të brendshme të operacioneve të bllokut në Burkina Faso. Ai shtoi se “Ky pozicion ka ndryshuar pak – të paktën në teori”. Kuptimi i BE-së, tha diplomati, ishte se qeveria Burkinabè është në një “fazë të hershme të evolucionit të saj drejt bisedimeve me t erroristët”. Diplomati specifikoi se BE besonte se bisedimet po zhvilloheshin në një “nivel të ulët tani për tani” dhe nuk përfshinin vetë udhëheqësit m ilitantë. Diplomati shtoi se “BE vazhdon të jetë e matur në lidhje me këtë çështje, por ne nuk jemi kundër dialogut të vërtetë me më shumë aktorë”. Kur Kryeministri i Burkina Fasos, Christophe Dabiré, ngriti për herë të parë mundësinë e bisedimeve të drejtpërdrejta me x hihadistët gjatë një fjalimi në Parlament në fillim të shkurtit, ndryshimi i papritur i politikës i befasoi diplomatët. Në javët që pasuan, zyrtarët e Burkinabè u përpoqën të tërhiqnin komentet, transmeton lexo.com.al.
Dhe më vonë në shkurt, Presidenti francez Emmanuel Macron u tha gazetarëve pas një takimi me udhëheqësit e të ashtuquajturave vendeve të G5 – Mali, Burkina Faso, Niger, Mauritania dhe Çadi – se ishte rënë dakord që nuk do të kishte negociata me udhëheqësit e kstremistë. Ata përfshinin Iyad Ag Ghaly, kreun e një koalicioni ombrellë të grupeve të al-Kaidës të quajtur Grupi për Mbështetjen e Islamit dhe Myslimanëve (JNIM) dhe Amadou Koufa, udhëheqësin e një prej atyre grupeve, Katiba Macina. Por në qytetin lindor të Fada N’Gourma, Timothé Mano, udhëheqësi i një m ilicie të mbështetur nga shteti, i tha POLITICO se bisedimet midis grupit të tij, VDP, përfaqësuesve të qeverisë dhe xhihadistëve kanë vazhduar në qytet që nga tetori.
Ai tha se “Bisedimet janë në vazhdim sepse nëse qeveria nuk bën asgjë, brenda dy muajsh numri i x hihadistëve do të rritet përsëri dhe v rasjet do të rifillojnë”. Në qytetin verior të Djibo afër kufirit me Malin, vendasit i atribuojnë bisedimeve pamjen e paqes që është kthyer në komunitetin e tyre dhe disa të zhvendosur kanë qenë në gjendje të kthehen. Heìni Nsaibia, një studiues në Armed Conflict Location & Event Data Project, beson se autoritetet Burkinabè po përpiqen të mbajnë bisedimet larg vëmendjes së publikut. Ai tha se “Së jashtmi ata kanë adoptuar një qasje të a shpër ndaj m ilitantizmit dhe t errorizmit sepse për një kohë i përshtatej opinionit popullor, por ata janë të ndjeshëm dhe të fshehtë kur bëhet fjalë për negociata sepse kanë f rikë nga d ështimi. Askush nuk është absolutisht i sigurt se cilat janë objektivat e m ilitantëve”, transmeton lexo.com.al.
Ndryshimi në strategjinë e BE-së
Në thelbin e strategjisë së BE-së në Sahel, e cila daton që nga viti 2011, është besimi se siguria dhe zhvillimi janë të ndërvarura. Për të kontribuar në stabilitetin e rajonit, ajo parashikoi kryesisht investime në projekte zhvillimi dhe mbështetje dhe trajnim për shërbimet lokale të sigurisë. Por k ritikët e qasjes së BE-së thonë se blloku vendosi së pari konsideratat kundër t errorizmit, ndërsa objektivat e saj kryesorë ishin për të parandaluar s ulmet x hihadiste në tokën evropiane dhe ndalimin e migrantëve të zhvendosur nga d huna t erroriste për të ardhur në Evropë. Kjo jo vetëm që nuk arriti të parandalojë një thellim të k rizës në rajon, por vuri çështjet e qeverisjes në prapaktheu, duke k omplikuar më tej zgjidhjen e k onfliktit. Sipas think tank ISPI, BE nuk ka arritur të adresojë “p roblemet e qeverisjes në rrënjën e pasigurisë” dhe nuk arriti të trajtojë çështjen e përfshirjes së qeverisë në k rizë. Për shumë qytetarë Sahelianë, vë në dukje raporti, “kthimi i shtetit nuk është një qëllim më vete”, në dritën e m izorive të shtetit të kryera kundër qytetarëve.
Shumë në Burkina Faso e shohin qeverinë qendrore se ka kontribuar në mënyrë aktive në k rizën e sigurisë. Human Rights Watch ka raportuar mbi 600 v rasje të p aligjshme nga forcat e sigurisë së Burkina Faso, Mali dhe Nigeri gjatë operacioneve a ntiterrorizëm që nga fundi i vitit 2019. Këto s ulme kanë shtyrë shpesh të rinjtë e padrejtuar në krahët e grupeve t erroriste. Ndërsa BE thotë se partnerët Sahelian janë zotuar të mbrojnë të drejtat e njeriut, asnjë anëtar i shërbimeve të sigurisë së Burkina Faso nuk është vënë para gjyqit për a buzime të të drejtave të njeriut. Sipas Corinne Dufka, Drejtore për Sahelin në Human Rights Watch, BE po bëhet më e fuqishme në kërkimin e përgjegjësisë. Por, shtoi ajo, “ngurrimi i tyre në të kaluarën u mor si një dritë jeshile”. Reformimi i strukturave të qeverisjes dhe besimi në qeveri duhet të jenë përparësia e parë e bllokut në vend, sipas Hannah Armstrong, një analiste e lartë e këshillimit në Grupin Ndërkombëtar të Krizave, një institucion mendimi. Armstrong tha se “Ajo që duhet të bëhet tani nuk është zhdukja e t erroristëve, por ndërtimi i lidhjeve midis zonave qendrore dhe komuniteteve rurale. Strategjia e mbi-mi litarizuar ka d ëmtuar tashmë ato lidhje të brishta midis qendrës dhe zonave rurale… kur i afroheni çështjes së negociatave, ky inkuadrim krijon shumë pengesa shtesë për dialogun [për të ndihmuar vendosjen e paqes]”, transmeton lexo.com.al.
Në riformulimin e strategjisë së saj të Sahelit – e cila është vendosur të miratohet para qershorit – BE dëshiron të sigurojë që pasqyron zhvillimet e reja në terren, është “operacionale dhe e orientuar drejt rezultateve” dhe “favorizon pronësinë dhe përvetësimin real nga vendet e G5 të Sahelit”, i tha POLITICO diplomati i BE me njohuri të Burkina Fasos. Nuk ka ende shenja që ajo që po hartohet do të jetë një qasje krejtësisht e re. Pas më shumë se një dekade përfshirjeje dhe miliarda eurosh të shpenzuara në rajon, ekziston një pranim në selinë e BE që vetëm një zgjidhje u shtarake nuk do të sjellë paqe në Sahel dhe se pa qeverisje efektive, fitimet e sigurisë dhe projektet e zhvillimit do të shkërmoqen. Fillimi i raportuar i negociatave midis qeverisë Burkinabè dhe grupeve t erroriste mund të paraqesë një dilemë morale për BE, por mund të provojë gjithashtu të jetë një rrugëdalje nga kjo k rizë e zgjatur./Politico.eu/Lexo.com.al/e.c.
