Nga John Lichfield/ Për një ish-president francez që të dënohet me burg mund të konsiderohet si një fatkeqësi. Për të njëjtin ish-president që të dalë në gjyq për akuza të ndryshme korrupsioni 11 javë më vonë duket si një kumtesë brutale mbi gjendjen e politikës franceze. Nicolas Sarkozy u paraqit në një gjykatë në Paris për t’u përballur me akuzat se ai dhe partia e tij krijuan një sistem kompleks të faturave të rreme për të fshehur shpenzimet epike të fushatës së tij të dështuar të rizgjedhjes në 2012. Disa akuza të tjera për keqbërje kundër Sarkozy mbeten nën hetim. Ai kundërshton të gjitha akuzat dhe ka apeluar kundër dënimit me 12 muaj burg që ai mori në 1 mars për përpjekjen për të korruptuar një gjyqtar për informacione të brendshme për një çështje tjetër kundër tij. Pavarësisht nga të drejtat dhe gabimet e ndjekjeve penale ndaj Sarkozy, gjykimi përshtatet me një model të mjerueshëm francez të thyerjes së ligjit për të arritur ose mbajtur një zyrë të lartë që daton prej katër dekadash ose më shumë.
Dy presidentët e fundit nga qendra e djathtë, Sarkozy dhe Jacques Chirac, u dënuan të dy për korrupsion pasi u larguan nga Elysée. Pesë nga gjashtë kryeministrat e fundit francezë të qendrës së djathtë janë përballur me akuza penale të llojeve të ndryshme. Dy, Edouard Balladur dhe Dominique de Villepin, u shpallën të pafajshëm. Tre, përfshirë edhe Chirac, u shpallën fajtorë. Alain Juppé (kryeministër nga 1995-1997) u dënua në 2004 për ndihmën ndaj Chirac për të përvetësuar paratë e taksapaguesve të Parisit për të drejtuar partinë e tyre politike në vitet 1980 dhe 1990. François Fillon (KM 2007-2012) u dënua vitin e kaluar për pretendimin e dhënies së një page parlamentare gruas së tij. Keqbërja nuk është e kufizuar në qendrën e djathtë (megjithëse të dhënat e tyre sugjerojnë se ata kanë qenë më aktivë, ose më të pakujdesshëm, sesa familjet e tjera politike). Në fund të viteve 1980, zyrtarë të lartë të Partisë Socialiste franceze u dënuan për zhvatje parash për financat e partive për kontratat publike, transmeton lexo.com.al.
Partia e majtë Franca e Pavarur e Jean-Luc Mélenchon është nën hetim për akuzën e pretendimit të parave për “punë të rreme” në Parlamentin Evropian. Udhëheqësja e ekstremit të djathtë, Marine Le Pen, pëlqen të akuzojë partitë e tjera se janë tous pourri (të gjitha të kalbura). Megjithatë, që nga viti 2017, ajo ka qenë nën hetim zyrtar për pretendimin e përvetësimit të 6.8 milion eurove nga fondet e BE. Si Mélenchon ashtu edhe Le Pen hedhin poshtë hetimet si të motivuara politikisht. Një raport i policisë, i dalë në fundjavë në Journal du Dimanche, tha se policia kishte gjetur prova dënuese se Le Pen ishte në qendër të një sistemi “mashtrues” për plotësimin e stafit të partisë së saj në Paris me zyrtarë të paguar për të qenë asistentë të Parlamentit Evropian në Bruksel dhe Strasburg.
Jo para, por fuqi
Pra, sa e korruptuar është politika franceze? Ekziston një pikë e përbashkët në këtë model të ndërlikuar të keqbërjes dhe veçanërisht kriminalitetit të vazhdueshëm të qendrës së djathtë franceze që predikon ligjin dhe rendin: Asnjë nga rastet nuk ka të bëjë me pasurimin personal, përveç çështjes Fillon. Ata kanë të bëjnë me fuqinë dhe ambicien. Kjo nuk është diçka e re. As nuk është e kufizuar në Francë. Për dekada, aktivitete të tilla mbetën të paekspozuara nga shtypi francez dhe të pa hetuara nga sistemi i drejtësisë penale. Charles de Gaulle dihet se ka financuar partinë e tij dhe fushatat e tij me fonde nga “Françafrique”, ish-kolonitë franceze në Afrikë. Presidenca e Georges Pompidou (1969-1974) u dëmtua nga skandalet e pasurive të patundshme. Që atëherë, janë miratuar tre ligje për të rregulluar shpenzimet e fushatës dhe për të siguruar rimbursime të pjesshme të shtetit për fushatat zgjedhore. Të gjitha spektrat e politikës franceze (përveç “qendrës së re” të Emmanuel Macon) janë gjetur fajtorë për përpjekjen për t’iu shmangur këtyre rregullave – por jo më shumë sesa qendra e djathtë, transmeton lexo.com.al.
Përveç mashtrimeve të financimit të partive dhe fushatave, ka pak prova të korrupsionit sistematik, ryshfetor në politikën moderne franceze – ndoshta shumë më pak sesa në të kaluarën. Megjithatë, kjo nuk është ajo që mendon publiku. Bruno Jeanbart, nënkryetar i organizatës së sondazheve Opinionway, tha: “Sipas sondazhit tonë, rreth 75 për qind e francezëve besojnë se politika është e korruptuar. Ata nuk bëjnë shumë dallim midis mbledhjes së fondeve të partive dhe pasurimit personal”. Jeanbart tha se skandalet financiare rrallë ndikojnë drejtpërdrejt në zgjedhjet e votuesve. Skandali Fillon gjatë fushatës presidenciale të vitit 2017 ishte një përjashtim.
Por ai tha se një sens i përgjithësuar i kalbësisë ka ndihmuar në rrënien e mbështetjes për familjet politike dikur dominuese franceze të qendrës së djathtë dhe të qendrës së majtë. Partitë populiste të ekstremit të djathtë dhe të majtë të fortë duken relativisht të imunizuara – deri më tani. Në rastin e qendrës së djathtë, veprimtaritë e paligjshme të mbledhjes së parave të gatshme të dekadave të fundit kanë pasur një tjetër ndikim shkatërrues – në marrëdhëniet personale brenda një familje politike gjithmonë të fraksionuar. Në gjyqin katër javor për “Bygmalion”, Sarkozy akuzohet se ka kërkuar të blejë një mandat të dytë presidencial në 2012 duke shpenzuar të paktën 42.8 milion euro në fushatën e tij presidenciale të raundit të dytë, pothuajse dyfishi i kufirit ligjor prej 22.5 milion euro, transmeton lexo.com.al.
Shpenzimet e tepërta u raportua se u fshehën (për një kohë) nga përdorimi i faturave të rreme nga shoqëritë miqësore ose guaska (përfshirë një të quajtur Bygmalion). Ekzistenca e sistemit vështirë se vihet në diskutim. Akuzat dhe kundër-akuzat e përgjegjësisë brenda Les Républicains (ish UMP dhe gjithashtu duke përfshirë Gaullistët dhe të tjerët) vazhdojnë edhe sot e kësaj dite. Kjo mbetje e urrejtjes midis ish miqve dhe kolegëve e ka bërë të vështirë dhe ndoshta të pamundur zgjedhjen e një kandidati të përbashkët presidencial të qendrës së djathtë për zgjedhjet e vitit të ardhshëm. Armiqësitë personale ndihmojnë gjithashtu për të shpjeguar luftën ulëritëse civile që shpërtheu brenda Les Républicains këtë muaj kur partia e qendrës së Macron krijoi një pakt me qendrën e djathtë në zonën Nice-Cannes-Marseilles para zgjedhjeve rajonale. Njerëzit e Macron e dinin se pakti do të kishte një efekt të tillë. Ata bënë një përpjekje të qëllimshme për të shkatërruar një parti jofunksionale dhe iu afruan suksesit.
Ky spiral helmues pasqyron gjithashtu një ndarje themelore në qendrën e djathtë franceze, midis krahëve të saj liberale-evropiane dhe nacionaliste-autoritare. Kjo ndarje ishte fshehur për vite me radhë nga udhëheqës të fortë si Chirac dhe Sarkozy. Për ta bërë këtë, atyre iu desh të grumbullonin para për të shpenzuar shumë – së pari për të drejtën për të dominuar familjen e tyre politike dhe pastaj për të drejtën për të qeverisur. Tani, Macron dhe Le Pen zënë dy pjesë të mëdha të pasurive të patundshme politike të okupuara dikur nga De Gaulle, Chirac dhe Sarkozy. Asgjë nuk sugjeron që ka të ngjarë të ndryshojë së shpejti. Ndarja ideologjike në qendër të djathtë është e thellë; urrejtja personale e lindur nga skandalet e kaluara po zien me mani; metodat e mbledhjes së parave të gatshme të fushatës nuk janë monitoruar kurrë nga kaq afër. Gjyqi i fundit është ai i 14 zyrtarëve dhe politikanëve, përfshirë të një ish-presidenti të Republikës. Mund të bëhet gjithashtu një hetim për vdekjen e një epoke në politikën franceze./Politico.eu/Lexo.com.al/e.c.
