Për pjesën më të madhe të këtij shekulli Peruja u shqua në Amerikën Latine si një sukses. Ekonomia u rrit me një normë mesatare vjetore prej 5.6% midis 2001 dhe 2016, ndërsa pjesa e atyre që jetojnë nën kufirin kombëtar të v arfërisë ra nga mbi 60% në 21% gjatë së njëjtës periudhe. P abarazia ra gjithashtu, ndërsa të ardhurat e njerëzve që jetonin në Ande, zona më e v arfër, u rritën më shpejt se mesatarja e vendit. Ashtu si Kili dhe Kolumbia, të cilat dolën gjithashtu mirë ekonomikisht, Peruja ndoqi politikat ekonomike të tregut të lirë dhe rritjen e udhëhequr nga eksporti, duke shmangur p roteksionizmin statistikor që ka mbajtur mbrapa Argjentinën dhe Brazilin. Progresi është ndalur kryesisht, së pari për shkak të k onflikteve politike që prodhuan katër Presidentë (dhe tetë ministra të financave) në pesë vjet. Pastaj erdhi pandemia, e cila ka v rarë 190,000 peruanë dhe ka shtyrë 3 milion në v arfëri.
Tani e ardhmja e Perusë është mbajtur p eng nga një zgjedhje p ërçarëse e balotazhit presidencial. Me gati të gjitha votat e numëruara, Pedro Castillo, një mësues rural, fermer mbijetues dhe udhëheqës sindikate, po fiton në limite kundër Keiko Fujimori, vajza e Alberto Fujimori, konservatori që drejtoi vendin si a utokrat në vitet 1990. Asnjë prej kandidatëve nuk është një shembull i demokracisë. Z. Castillo përfaqëson një thirrje për drejtësi shoqërore nga pjesa e Perusë që është ndjerë e lënë pas dore, veçanërisht gjatë pandemisë. Ai është një admirues i Evo Morales, ish udhëheqësit të f ortë socialist të Bolivisë; partia e tij drejtohet nga një argumentues për komunizmin kuban dhe d iktaturën e Venezuelës. Ai ka pak përvojë të mëparshme politike dhe ka dhënë pak intervista dhe pak tregues se si dhe me kë do të qeveriste. Vetë znj. Fujimori ka shumë bagazhe: kur partia e saj mbajti shumicën në Kongresin e Perusë në 2016-19 ajo u përpoq të s abotonte një qeveri të zgjedhur, për të sh katërruar reformat e vlefshme të arsimit dhe për të k apur institucionet e pavarura. Por ajo tërhoqi mbështetjen e shumë njerëzve që i druhen një aventure majtiste, transmeton lexo.com.al.
Peruja përballet tani me disa rr eziqe. E para është një l uftë për rezultatin, i cili mund të mos shpallet për disa ditë. Znj. Fujimori ka pretenduar pa fakte serioze m ashtrim elektoral. Fitorja e z. Castillo, duke supozuar se konfirmohet, paraqet dy rr eziqe të mëtejshme. Njëra është se ai ndjek skenarin e majtë-pop ulist mbi të cilin ai bëri fushatën: shtetëzimin e minierave dhe thirrjen e një asambleje themeluese për të shkruar një kushtetutë të re e cila mund ta lejonte atë të merrte pushtet pothuajse ab solut, siç bëri z. Morales. Meqenëse mandati i tij do të jetë i dobët (ai fitoi vetëm 15% të votave totale në raundin e parë) dhe ai mund të llogarisë në vetëm 42 nga 130 anëtarët e Kongresit të ri, i cili do të duhet të autorizojë një asamble, kjo mund të jetë e v ështirë. Por nëse ai blen popullaritet duke shtetëzuar për shembull një minierë ose rezervat e bankës qendrore, është e mundur. Rr eziku tjetër që ka më shumë të ngjarë, është ai i një qeverie të d obët, të p aaftë, e cila s hkatërron themelet e stabilitetit ekonomik dhe nxit një k rizë të zgjatur besimi. Sol, një prej monedhave më të qëndrueshme të rajonit, ka humbur tashmë 8% të vlerës së saj ndaj dollarit këtë vit.
Shpresa është që z. Castillo të kuptojë se për të qeverisur vendin me sukses, ai duhet t’i drejtohet gjysmës së venit që e r efuzoi atë. Për të arritur përmirësimin që ai dëshiron në jetën e peruanëve më të v arfër në brendësi të vendit kërkohet një ekonomi në rritje dhe e qëndrueshme. Ekziston një p recedent. Në 2011 peruanët zgjodhën Ollanta Humala, një ish oficer i u shtrisë që kishte bërë fushatë kundër “modelit” ekonomik. Qeveria e tij prezantoi disa reforma të dobishme duke mbajtur ekonominë në lëvizje. Por z. Castillo ka më pak njohuri për botën dhe më pak kohë për t’u përshtatur sesa kishte z. Humala, transmeton lexo.com.al.
Se si arriti Peruja këtu është një mësim se si s hpërdorohet progresi. Ishte prej kohësh e qartë se vendi duhej të plotësonte ekonominë e tij të tregut me një shtet më efektiv për të siguruar shërbime publike shumë më të mira, jo më pak kujdes shëndetësor. Për të diversifikuar ekonominë larg minierave kërkon më shumë investime në njerëz, inovacion dhe infrastrukturë. Në vend të kësaj, es tablishmenti konservator vendosi qëndrimin e vet kundër ndryshimit. I njëjti d ështim për të krijuar shoqëri më gjithëpërfshirëse ka zhytur Kilin dhe Kolumbinë në t razira. Siç e kemi theksuar në javët e fundit, p olarizimi, f ragmentimi dhe p opulizmi po prekin gjithashtu gjigantët e Amerikës Latine, Brazilin dhe Meksikën. Por rasti e Perusë, me 18 kandidatë në raundin e parë, dhe më pas një zgjedhje midis dy e kstremeve në të dytin, është veçanërisht e r ëndë. Mund të ketë akoma një shumicë të moderuar në Peru. Do të duhet ta bëjë të dëgjohet zëri i saj./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
