Dita botërore e pastrimit, solli dhe një herë në kujtesën e brezave, pastrimin vullnetar në Shqipëri, gjatë periudhës së komunizmit. Në fakt, vullnetar duket se ky aktivitet kishte vetëm emrin, pasi shqiptarët ishin të detyruar t’u bindeshin organizimeve dhe detyrimit për të pastruar mjedisin një herë në javë. Të dielave, banorët mblidheshin përreth shtëpive të tyre për të siguruar ambiente më të pastra. Në fshatra, banorët duke përfshirë edhe nxënësit e shkollave, merrnin pjesë në punën e ashtuquajtur vullnetare në ndihme të kooperativistëre. Në Shqipëri, puna vullnetare është kthyer prej 4 vitesh në traditë, me pastrimin e mbetjeve…
Dits botërore të pastrimit, në nisje të mandatit të tretë qeverisës, i kushtoi vëmendje edhe kryeministri Edi Rama, i cili u zotua për më shumë përkushtim në këtë drejtim.
“Në ditën që i kushtohet një planeti më të pastër, që përkon me ditën e parë të punës së qeverisë së re, e cila do t’i përkushtohet shumëfish pastërtisë së kësaj pjese sa të vogël aq edhe magjike të këtij planeti, e cila quhet Shqipëri, ju uroj një të shtunë të bukur”, shkruajti Rama në rrjetet sociale.
Në zona të 27 njësive administrative këtë të shtunë dolën qindra qytetarë dhe vullnetarë, të mbështetur nga punonjësit e ndërmarrjeve të bashkisë së Tiranës.
Kryebashkiaku Veliaj duke bërë thirrje për pjesëmarrje sa më masive në aktivitete të tilla, përcolli mesazhin se qytetaria nuk ka të bëjë me vendin ku jeton, por me mentalitetin…
Mesazhi më i rëndësishëm i kësaj dite ishte ai i Emiljanos, një prej vullnetarëve që pavarësisht aftësive të kufizuara, iu bashkua aksionit për pastrimin e qytetit ku jeton.
Edhe aktivisti i “Green Line”, Ervin Shehaj vuri theksin te ndërgjegjësimi i qytetarëve, teksa vlerësoi Bashkinë Tiranë për mesazhin që po jep përmes këtij aksioni vullnetar.
Dita Botërore e Pastrimit është një program vjetor global i veprimeve shoqërore që synon luftimin e problemit global të mbetjeve të ngurta, përfshirë edhe mbetejt detare .
Dita Botërore e Pastrimit mbahet gjatë një periudhe 24-orëshe, të Shtunën e 3-të të Shtatorit çdo vit. Kjo ditë synon të rrisë ndërgjegjësimin për krizën e mbeturinave të keqmenaxhuara duke mobilizuar të gjitha sferat e shoqërisë për të marrë pjesë në aksionet e pastrimit. Individët, qeveritë, korporatat dhe organizatat inkurajohen të marrin pjesë në pastrime dhe të gjejnë zgjidhje për të trajtuar mbeturinat e keqmenaxhuara. Ka shumë organizata që organizojnë dhe mbështetsin aktivitete në Ditën Botërore të Pastrimit në nivel global. Ashtu si Dita e Tokës , Dita Botërore e Pastrimit është jopartiake, apolitike dhe nuk është e lidhur me ndonjë ideologji.
Për herë të parë dita Botërore e Pastrimit lindi më 15 Shtator 2018, por ajo bazohet në sukseset e përpjekjeve të mëparshme globale të pastrimit. Qëllimi i asaj dite ishte përfshirja e 5% të popullsisë së botës (ose afërsisht 380 milion njerëz) në aktivitet. Ndërsa përpjekja nuk arriti qëllimin, pasi u mobilizuan vetëm 18 milion njerëz në të gjithë botën.
Përpjekjet globale të pastrimit kanë ekzistuar në shumë forma gjatë historisë njerëzore, veçanërisht pas katastrofave të përhapura siç janë tërmetet , përmbytjet dhe cunamet e fuqishme .
Në historinë moderne, këto përpjekje janë ndërmarrë në mënyrë tipike nga komunitetet e prekura, me mbështetjen e organizatave të ndryshme ndërkombëtare dhe OJQ-ve , të tilla si Kryqi i Kuq, Oxfam dhe organizata të tjera. Ato kanë përfshirë përpjekjet për heqjen e minave tokësore, pastrimin e plazheve dhe veprime të tjera komunale dhe joqeveritare.
Në total, ditë të tilla të ngjashme në kalendarin ekologjik, që u dedikohen mjedisit janë 29, duke filluar më ditën botëore të eduklimit mjedisot në Janar, e deri tek Dita Ndërkombëtare e maleve më 11 dhjetor.
Në botë, sipas një raporti të mjedisit, 9 vija bregdetare janë identifikuar si vendet më të ndotura me plastikë në Mesdhe. Ato përfshijnë zona të mëdha turistike si Barcelona, Marseja, Tel Aviv dhe bregu i Venecias pranë lumit Po.
Raporti i Fondit Botëror për Natyrën vërente pak kohë më parë se asnjë nga vendet e Mesdheut nuk kanë arritur të menaxhojnë ndotjen plastike.
Sipas tij, 570,000 tonë plastikë derdhen në det çdo vit – ekuivalenti i 33,800 shisheve plastike çdo minutë. Grupi për mbrojtjen e natyrës u bën thirrje të forta qeverive dhe BE-së për të reduktuar prodhimin e plastikës dhe për të rritur riciklimin.
Prodhimi i plastikës është shumë i lirë, ndërsa menaxhimi i saj dhe kostot e ndotjes shkarkohen kryesisht në shoqëri dhe natyrë. Të gjitha vendet duhet të rishikojnë zinxhirin e tyre të furnizimit … Kjo është e vetmja mënyrë për të mbajtur plastikën larg nga Deti Mesdhe”, u tha në raport. “.
Sipas Fondit Botëror për Natyrën, vija bregdetare e Cilicisë në Turqinë Juglindore ka ndotjen më të lartë plastike në Mesdhe me 31.3 kg mbeturina për kilometër.Raporti gjithashtu theksoi Egjiptin si burimin më të madh të mbetjeve plastike në Mesdhe, me 0.25 milionë ton në vit, pasuar nga Turqia, Italia dhe Tunizia.
Megjithë problememt, raporti ve në dukje edhe shembuj suksesi siç është rasti i Republikës Domenikane, e cila doli nga lista e 10 mjediseve më të ndotura, pas masave që mori ndaj niveleve të larta të plumbit në një kompleks riciklimi mbeturinash. Autoritet në këtë vend e pastruan mjedisin e ndotur dhe e kanë kthyer atë tani në një kënd lojrash.
Format kryesore të ndotjes janë: Ndotja e ajrit, e ujit, e tokës, Ndotja plastike, ajo akustike, Mbeturinat, Ndotja elektromagnetike, Ndotja radioaktive, e të tjera.
Ishte Revolucioni Industrial që krijoi ndotjen e mjedisit siç e njohim sot. Londra gjithashtu regjistroi një nga rastet më të hershme ekstreme të problemeve me cilësinë e ujit me Stinkun e Madh në lumin Thames në vitin 1858, i cili çoi në ndërtimin e sistemit të kanalizimeve në Londër shumë shpejt pas kësaj. Çështjet e ndotjes u përshkallëzuan pasi rritja e popullsisë tejkaloi shumë më tej qëndrueshmërinë e lagjeve për të trajtuar problemin e tyre të mbeturinave.
Në vitin 1870, kushtet sanitare në Berlin ishin ndër më të këqijat në Evropë.
Kushtet primitive ishin të patolerueshme për një kryeqytet kombëtar botëror, dhe qeveria Perandorake gjermane solli shkencëtarët, inxhinierët dhe planifikuesit e saj urbanistikë që jo vetëm të zgjidhnin mangësitë, por të bënin Berlinin si qytetin model të botës. Një ekspert britanik në vitin 1906 konkludoi se Berlini përfaqësonte zbatimin më të plotë të shkencës, rendit dhe metodës së jetës publike.
Shfaqja e fabrikave të mëdha dhe konsumimi i sasive të jashtëzakonshme të qymyrit shkaktuan ndotje të paparë të ajrit dhe vëllimi i madh i shkarkimeve kimike industriale shtuan ngarkesën në rritje të mbeturinave të patrajtuara njerëzore. Çikago dhe Cincinnati ishin dy qytetet e para amerikane që miratuan ligje duke siguruar ajër më të pastër qysh në vitin 1881. Ndotja u bë një çështje e madhe në Shtetet e Bashkuara në fillim të shekullit XX.
Siç vë në dukje historiani Martin Melosi, brezi që ende nuk i kishte parë automobilat duke zëvendësuar kuajt, i shikonin makinat si mrekulli të pastërtisë.
Ndotja filloi të tërheqë vëmendjen e madhe të publikut në Shtetet e Bashkuara midis mesit të viteve 1950 dhe fillimit të viteve 1970, kur Kongresi miratoi Aktin e Kontrollit të Zhurmës, Aktin e Ajrit të Pastër, Aktin e Ujit të Pastër dhe Aktin e Politikës Kombëtare të Mjedisit .
Zhvillimi i shkencës bërthamore futi ndotje radioaktive, e cila mund të mbetet fatalisht radioaktive për qindra mijëra vjet.
Armët bërthamore vazhduan të testoheshin në Luftën e Ftohtë, veçanërisht në fazat e hershme të zhvillimit të tyre. Numri i popullsisë me ndikim më të madh dhe rritja që nga atëherë në të kuptuarit e kërcënimit kritik për shëndetin e njeriut të paraqitur nga radioaktiviteti ka qenë gjithashtu një ndërlikim ndalues i lidhur me fuqinë bërthamore.
Ndotja nga dritat e natës po bëhet një problem global, më i rëndë në qendrat urbane, por sidoqoftë duke kontaminuar edhe territore të mëdha, larg qyteteve.
Ndotja e ajrit vjen si nga burime natyrore ashtu edhe nga ato njerëzore (antropogjenike). Sidoqoftë, ndotësit globalë të krijuar nga njeriu nga djegia, ndërtimi, minierat, bujqësia dhe lufta janë gjithnjë e më të rëndësishme në ekuacionin e ndotjes së ajrit.
Emetimet e automjeteve motorike janë një nga shkaqet kryesore të ndotjes së ajrit. Kina, Shtetet e Bashkuara, Rusia, India, Meksika dhe Japonia janë udhëheqësit botërorë në emetimet e ndotjes së ajrit.
Rreth 400 milion tonë mbeturina të rrezikshme gjenerohen çdo vit. Amerikanët përbëjnë më pak se 5% të popullsisë në botë, por prodhojnë afërsisht 25% të dioksidit të karbonit dhe gjenerojnë afërsisht 30% të mbeturinave në botë. Ndotja gjithashtu mund të jetë pasojë e një katastrofe natyrore. Për shembull, uraganet shpesh përfshijnë ndotjen e ujit nga ujërat e zeza dhe derdhjet petrokimike nga anije të prishura ose automobila. Disa burime të ndotjes, të tilla si termocentralet bërthamore ose depozitat e naftës, mund të prodhojnë lëshime të përhapura dhe potencialisht të rrezikshme kur ndodhin aksidente.
Në rastin e ndotjes akustike (zhurmës), vendi kryesor i burimit janë mjetet motorike, të cilat prodhojnë rreth nëntëdhjetë përqind të të gjithë zhurmës së padëshiruar në të gjithë botën.
