“Rusia po bllokon 20 mln tonë drithë”, Borell në Këshillin e Sigurimit: Lufta në Ukrainë, sulm mbi themelet e OKB-së

Po zhvillohet sot në Këshillin e Sigurimit të OKB takimi “Bashkëpunimi ndërmjet OKB dhe organizatave rajonale dhe nënrajonale (BE)”, drejtuar nga ministrja e Jashtme e Shqipërisë, Olta Xhaçka.

I pranishëm në takim është edhe përfaqësuesi i Lartë i BE, Josep Borrell, i cili e ka cilësuar luftën ruse në Ukrainë një sulm mbi themelet e OKB-së dhe Këshillit të Sigurimit.

“Ne duhet të bashkëpunojmë pavarësisht dallimeve tona. Sistemi shumëpalësh është nën presion si kurrë më parë, kemi nevojë për një bashkëpunim global. Lufta në Ukrainë, është një sulm mbi themelet e OKB-së dhe Këshillit të Sigurimit. Ju bëj thirrje të gjithëve që të ndihmoni në përfundimin e luftës, për të siguruar që pasojat globale të frenohen. Rusia po bllokon të paktën 20 milionë tonë drithë ukrainas, që nuk mund të arrijë në tregjet globale.

Mbështesim përpjekjet e OKB-së që Ukraina të mund të rihapë portet e saj. Sanksionet e BE-së nuk janë shkaku i mungesës së ushqimit. Ato synojnë vetëm ndalimin e aftësisë së Kremlinit për të financuar agresionin ushtarak. BE do të vijojë të ndihmojë në parandalimin dhe zgjidhjen e konflikteve dhe krizave në mbarë botën. BE jep një kontribut të madh në punën e OKB për ndërmjetësimin dhe ndërtimin e paqes”, ka thënë Borrell.

Fjala e plotë e përfaqësuesit të Lartë të Bashkimit Evropian për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë:

Faleminderit ju Zonja Presidente që më dhatë këtë mundësi dhe për punën e madhe që Shqipëria po bën në Kombet e Bashkuara dhe gjithashtu si një anëtare e ardhshme e Bashkimit Evropian. Jam vërtet shumë i trishtuar që nuk mund të jem personalisht me ju. Më vjen shumë keq. Po planifikoja të udhëtoja në Nju Jork për të qenë me ju në këtë takim, por pandemia nuk ka përfunduar ende. Unë rezultova pozitiv dy javë më parë në Jordani dhe jam ende pozitiv ndaj më duhej që ta anuloja udhëtimin. Gjithsesi, këtu kemi mundësinë të bisedojmë nëpërmjet video link dhe ju falënderoj shumë për vëmendjen tuaj.

Të nderuar kolegë,
Ne takohemi në një moment historik. Të gjithë janë shumë të vetëdijshëm për këtë. OKB u themelua 72 vite më parë për të shpëtuar njerëzimin nga plagët e luftës. Për të ndërtuar një sistem bashkëpunimi global, duke mbrojtur barazitë sovrane të të gjithëve si dhe duke mbrojtur të drejtat si të shteteve po ashtu edhe të njerëzve. Gradualisht OKB ndërtoi rreth vetes një sistem të tërë rregullash, normash e organizatash të cilat merren me një sërë çështjesh në marrëdhëniet ndërkombëtare.

OKB-ja ka qenë gjithmonë mishërimi i kësaj ideje më të madhe: që ne ndajmë një planet dhe se na duhet qeverisja globale për të jetuar së bashku, në mënyrë paqësore dhe të qëndrueshme. Edhe në kulmin e Luftës së Ftohtë, OKB-ja vazhdoi të funksiononte

Baza e të gjithave ishte respektimi i shtetit ligjor ndërkombëtar. Të gjitha shtetet, pavarësisht nga madhësia apo orientimi i tyre politik, u angazhuan të respektojnë të drejtën ndërkombëtare dhe parimet thelbësore, mbi të gjitha mospërdorimin e forcës në marrëdhëniet ndërkombëtare.

BE-ja ka multilateralizmin në ADN-në e saj. Ne jemi multilateralistë nga natyra. Është pjesë e bindjes sonë më të thellë se ne kemi nevojë për rregulla të dakorduara: për të zbutur pasionin e shteteve; për të ofruar të mira publike; dhe për të siguruar bashkëpunim global edhe ndërmjet shteteve me besime të ndryshme ideologjike.

Është më e lehtë të bashkëpunosh mes miqsh dhe me mendje të njëjtë. Por është ende e nevojshme të bashkëpunohet me vendet që nuk janë. Ne duhet të bashkëpunojmë pavarësisht dallimeve tona.

Ne kemi qenë gjithmonë një mbështetës i fortë i OKB-së: duke investuar politikisht dhe financiarisht. Ne paguajmë detyrimet tona plotësisht dhe në kohë. Ne kemi mbështetur vazhdimisht iniciativat e mëdha të OKB-së si Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm, Marrëveshja e Parisit për ndryshimet klimatike dhe puna për të drejtat e njeriut.

Ne bashkëpunojmë ngushtë këtu në Nju Jork dhe në terren. Të gjitha operacionet e BE-së për menaxhimin e krizave punojnë me OKB-në si partner të tyre. Ne jemi partneri tek i cili mund të mbështeteni.

E vërteta e vështirë është se sistemi shumëpalësh është nën presion si kurrë më parë. Ka tendenca dhe sfida të mëdha globale për të cilat ne kemi nevojë për bashkëpunim global. Por oferta dhe kërkesa e multilateralizmit nuk përputhen.

Shpejtësia dhe shkalla e bashkëpunimit nuk është aq e nevojshme për të menaxhuar ‘të përbashkëtat globale’. Mendoni ndryshimin e klimës, por edhe vaksinat dhe pandeminë apo revolucionin dixhital. Në secilin rast, shkenca dhe teknologjia po përparojnë, por diplomacia dhe krijimi i rregullave nuk janë – ose nuk mjaftojnë.

Arsyeja kryesore ka qenë rritja e konkurrencës politike në pushtet. Vitet e fundit kemi parë më shumë mosbesim, më shumë pikë dhe më shumë veto. Çmimi është paguar për problemet e pazgjidhura, luftërat dhe konfliktet që acarohen, njerëzit e lënë në mëshirë të ngjarjeve.

Vitin e kaluar kur ju takova të gjithëve. Unë fola për një “deficit në multilateralizëm”. Kam frikë se që atëherë situata vetëm është përkeqësuar.

Karta e OKB-së i ka besuar këtij Këshilli ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare. Pra, të ulesh në Këshillin e Sigurimit është një përgjegjësi e madhe. Bota ka nevojë që ky Këshill të jetë në gjendje të marrë vendime dhe të mbrojë njerëzit, jeta e të cilëve varet nga ai.

Lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka ardhur në krye të këtyre problemeve strukturore dhe i ka përforcuar ato. Ajo ka lënë tashmë dhjetëra mijëra të vdekur dhe mbi 5 milionë refugjatë – kriza e refugjatëve në rritje më të shpejtë që nga Lufta e Dytë Botërore.

Lufta zhvillohet në Evropë, por kjo nuk është një luftë evropiane. Ky është një sulm mbi themelet e OKB-së dhe këtij Këshilli të Sigurimit, nga një anëtar i përhershëm i Këshillit.

Në një botë të globalizuar, nuk ka “të largët”. Gjithçka është afër të gjithëve. Një luftë ose një krizë e madhe sigurie në një rajon prek të gjithë. Është gjithashtu e pamundur të ‘ndash’, të mendosh se tensionet e sigurisë nuk do të ndikojnë në ekonomi. Ne mund ta shohim atë nga valët tronditëse që lufta e Rusisë kundër Ukrainës po dërgon në mbarë botën, duke përkeqësuar një krizë globale të ushqimit dhe energjisë.
BE-ja është plotësisht e mobilizuar për ta mbajtur Ukrainën ekonomikisht në këmbë dhe ushtarakisht të aftë për të mbrojtur popullin e saj, integritetin e saj territorial dhe demokracinë e saj. Dhe ne i bëjmë thirrje çdo anëtari të OKB-së, i madh e i vogël, të ndihmojë Ukrainën duke bërë të njëjtën gjë.
Përballë agresionit, askush nuk mund të jetë neutral. Të jesh neutral në këtë rast do të thotë të jesh në anën e agresorit. Askush nuk mund të jetojë i sigurt në një botë ku përdorimi i paligjshëm i forcës normalizohet ose tolerohet.
Kjo luftë po dërgon efekte valëzuese në mbarë botën. Dhe këto komplikojnë një krizë ushqimore para-ekzistuese me vuajtje të rendimenteve për shkak të ndryshimeve klimatike.
Programi Botëror i Ushqimit vlerëson se numri i njerëzve të pasigurt ushqimor është dyfishuar nga 135 milionë para pandemisë në 276 milionë në fillim të vitit 2022. Për shkak të luftës, WFP tani vlerëson se ky numër do të rritet në 323 milionë.
Unë ju bëj thirrje të gjithëve që të ndihmoni në përfundimin e luftës, për të rivendosur sovranitetin e Ukrainës dhe për të siguruar që pasojat globale të frenohen, veçanërisht kriza në rritje e ushqimit.
Tani për tani, Rusia po bllokon të paktën 20 milionë tonë drithë ukrainas që nuk mund të arrijnë në tregjet globale sepse janë duke u bllokuar.
Kjo është ekuivalenti i 300 anijeve masive që duhet të ankorohen në portet në të gjithë botën. Në vend të kësaj, Rusia po bombardon portet, infrastrukturën dhe tokën bujqësore të Ukrainës.
Vetëm pasi Presidenti Putin foli me Kryetarin e Bashkimit Afrikan, forcat ruse bombarduan silosin e dytë më të madh të grurit të Ukrainës në Mykolaiv. Këto veprime flasin vetë.
Ne mbështesim plotësisht përpjekjet e OKB-së në mënyrë që Ukraina të mund të rihapë portet e saj dhe të rifillojë dërgesat e saj të grurit në botë. Kjo duhet të jetë prioriteti kryesor.
Mënyra më e lehtë për ta bërë këtë është që Rusia të ndalojë agresionin e saj, të tërheqë trupat e saj nga e gjithë Ukraina dhe, më në fund, të punojë me OKB-në dhe të tjerët për të rihapur Detin e Zi. Rreziqet ushtarake për lundrimin tregtar në zonë në mënyrë të pashmangshme rrisin koston e sigurimit dhe transportit duke nxitur më tej krizën aktuale.
Deri në atë kohë, ne të gjithë do të duhet të përballemi me pasojat globale të luftës së Rusisë. Për këtë ju keni fjalën tonë: Evropa qëndron pranë partnerëve të saj. Ne mbështesim rolin e OKB-së, duke përfshirë Grupin Global të Reagimit ndaj Krizave.
BE-ja tashmë ka rritur mbështetjen e saj për disa nga rajonet më të prekura. BE-ja dhe vendet e saj anëtare – ajo që ne e quajmë Ekipi i Evropës – kanë premtuar 1 miliardë euro për rajonet e Sahelit dhe Liqenit të Çadit dhe mbi 600 milionë euro për vendet e Afrikës lindore. Ne kemi krijuar gjithashtu një strukturë ushqimore prej 225 milionë eurosh për të ndihmuar partnerët tanë në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut.
Më lejoni të shtoj këtu një fjalë për sanksionet dhe t’i përgjigjem drejtpërdrejt dezinformatave ruse: Sanksionet e BE-së nuk janë shkaku i mungesës së ushqimit. Ata synojnë vetëm ndalimin e aftësisë së Kremlinit për të financuar agresionin ushtarak – jo kryerjen e tregtisë legjitime.
Sanksionet e BE-së nuk ndalojnë importin dhe transportin e mallrave bujqësore ruse, as për plehra, as për pagesën për eksporte të tilla ruse.
Për më tepër, sanksionet financiare të BE-së zbatohen vetëm në territorin e BE-së: ne jemi kundër sanksioneve dytësore si çështje parimi dhe ligji. Pra, masat tona nuk ndikojnë në aftësinë e vendeve të treta për të blerë nga Rusia nëse dëshirojnë.
Unë kam diskutuar me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së Guterres, nënsekretarin e përgjithshëm Griffiths dhe sekretarin e përgjithshëm të UNCTAD-it Grynspan dhe përpjekjet e tyre për të zhbllokuar eksportet e grurit ukrainas në Detin e Zi.
Në mbështetje të përpjekjeve të OKB-së, ne jemi gati të shqyrtojmë keqinterpretimin e mundshëm të sanksioneve të BE-së që mund të çojnë në mbipërputhje ose shmangie të tregut dhe t’u sqarojmë më tej operatorëve ekonomikë se çfarë është dhe çfarë nuk synohet në sanksionet tona. Ne jemi të gatshëm të punojmë me të gjithë partnerët në këtë drejtim.
Zonja Presidente,
Ndërsa lufta është kthyer në Evropë, ajo nuk është ndalur askund tjetër. Ne jemi të vetëdijshëm për këtë. Kjo është arsyeja pse BE-ja vazhdon të ndihmojë në parandalimin dhe zgjidhjen e konflikteve dhe krizave në mbarë botën.
Mbi 4000 gra dhe burra janë të vendosur nga BE-ja në 18 misione dhe operacione të menaxhimit të krizave në tre kontinente, duke punuar gjithmonë në bashkëpunim të ngushtë me OKB-në.
Dua të përmend veçanërisht operacionet tona në Mesdhe (IRINI), në brigjet e Somalisë (ATALANTA) dhe në Bosnje dhe Hercegovinë (ALTHEA).
IRINI luan një rol unik në zbatimin e embargos së armëve të OKB-së dhe parandalimin e eksportit të paligjshëm të naftës nga Libia. ATALANTA ka ndihmuar me sukses kundër piraterisë në brigjet e Somalisë që nga viti 2008 dhe tani po trajton edhe trafikun e tjera të paligjshme, duke përfshirë drogën. Vetëm nga muaji mars deri në prill të vitit të kaluar ka kapur 12 ton lëndë narkotike. Dhe ALTHEA mbështet autoritetet në Bosnje dhe Hercegovinë në mbajtjen e një mjedisi sa më të sigurt në një kontekst politikisht shumë të vështirë.
Përtej menaxhimit të krizave dhe operacioneve të paqes, BE-ja dhe shtetet e saj anëtare japin një kontribut të madh në punën e OKB-së për ndërmjetësimin, ndërtimin e paqes dhe tranzicionin. Vetëm për t’ju dhënë një shifër: për periudhën 2021 – 2022, ne trefishuam kontributin tonë në Fondin e OKB-së për Ndërtimin e Paqes (PBF).
Në këtë kontekst, dua të nënvizoj natyrën strategjike të bashkëpunimit për paqen dhe sigurinë ndërmjet BE-së dhe AU-së. Ne punojmë së bashku për të ofruar forma të personalizuara të mbështetjes për trajnime, ngritje kapacitetesh dhe pajisje. Ne duam të vëmë në praktikë maksimën tonë të ‘zgjidhjeve afrikane për problemet afrikane’.
Më lejoni të përfundoj me disa komente të shpejta mbi krizat specifike rajonale ku BE-ja ka një interes të thellë dhe ku ne punojmë ngushtë me OKB-në:
• Siria: 11 vjet në krizë, ne nuk mund ta harrojmë popullin sirian. Ne vazhdojmë të mbështesim të dërguarin special Pedersen. Ne kemi nevojë për një zgjidhje në mënyrë që ndihma humanitare ndërkufitare të vazhdojë të rrjedhë. Miliona varen nga kjo. Në konferencën e fundit të Brukselit për Sirinë, BE-ja dhe vendet anëtare të saj 4.8 miliardë euro për vitin 2022 dhe më tej, 75% e shumës totale të premtuar.
• Irani: Jam në kontakt të përhershëm me të gjitha palët për të tentuar të organizojmë një rikthim në JCPoA dhe të siguroj zbatimin e plotë të tij. Elementet dhe kushtet bazë për ta bërë këtë janë të njohura dhe në tavolinë. Dhe koha për vendim është tani.
• Sahel: tendencat janë shqetësuese. BE-ja do të qëndrojë e angazhuar në rajon, me operacionet tona, duke punuar me MINUSMA. Por ne kemi nevojë për angazhime nga partnerët lokalë, si për situatën e sigurisë në terren ashtu edhe për gjendjen e qeverisjes demokratike
• Afganistan: ne do të vazhdojmë të mbështesim popullin afgan. E mirëpres mandatin e ri të UNAMA-s, por është e qartë se situata e të drejtave të njeriut po përkeqësohet, veçanërisht për gratë dhe vajzat. Ne kemi nevojë për presion të vazhdueshëm ndërkombëtar mbi talebanët për të rihapur arsimin plotësisht për të gjitha vajzat dhe gratë. Qasja në arsim është një e drejtë themelore e njeriut,
Ka shumë kriza të tjera që mund të përmend: Mianmar, Jemen, Venezuelë etj.
Por më lejoni të ndalem këtu. Jam i sigurt se do të kemi një debat interesant. Pres me padurim komentet tuaja.