Fatos Çoçoli
Kardhiq-Delvinë është një rrugë e rëndësishme për turizmin e Rivierës Shqiptare. Ky aks i ri rrugor i mundëson qytetarit dhe turistit të bëjë rrugën Tiranë-Sarandë 45 minuta më shpejt.
Ai po ashtu, lehtëson trafikun e makinave drejt Sarandës dhe ndihmon banorët e zonave të thella malore të Tepelenës dhe Leskovikut të sjellin produktet e tyre të freskëta dhe bio në hotelet dhe motelet turistike të bregdetit Jon. Projekti fillestar i rrugës u miratua në vitin 2007 dhe e ndau këtë rrugë të gjatë 33 kilometra, në 8 lote (segmente për t’u ndërtuar).
Tymi i loteve
Këtu nis tymnaja e parë. Qortuesit mediatikë dhe partiakë të rrugës flasin për ndarjen në tetë lote(segmente) në vitin 2018, kur ky projekt është përgatitur dhe kjo ndarje ka ndodhur 11 vite më parë, në vitin 2007. Tymi për ndarjen në tetë lote në vitin 2018 (loti i 8-të i planifikuar për sinjalistikë rrugore për tërë gjatësinë e rrugës dhe rivitalizim të skarpateve) shërben për të ndihmuar akuzat se kosto e rrugës u fry nga 50-60 milionë euro në 108 milionë euro këto vitet e fundit, ngaqë erdhën lotet e reja.
Nuk është e vërtete që ndarja e loteve ka ndodhur pas vitit 2018. Në vitin 2008 janë prokuruar dhe janë nënshkruar kontrata për 3 lote (loti 1, 2 dhe 3) dhe nuk është e vërtetë që është prokuruar vetëm 1 lot. Këto lote konsistonin në përmirësimin e parametrave të rrugës ekzistuese e shtrirë në një terren fushor dhe pa probleme gjeologjike.
Megjithëse në kushte të favorshme gjeologjike dhe ndërtimore, kalvari i punimeve ka zgjatur për një dekadë (2008-2017), për shkak të keqmenaxhimit dhe keqadministrimit teknik dhe financiar të këtyre loteve. Megjithë projektin e miratuar, këto lote mbeten per 10 vite të papërfunduara, si dhe shumë rrugë të tjera, të cilat u prokuruan me vetëm 100,000 leke fonde të angazhuara në buxhet në momentin që lidheshin kontratat, duke krijuar miliona euro dëme financiare për palët e treta.
Në vitin 2014, me financimin e marrë nga FMN dhe me fonde të tjera buxhetore, qeveria realizoi shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe gjeti zgjidhjet për problematikat teknike të hasura gjatë punimeve. Të tre lotet e para përfunduan ne vitin 2017.
Loti 1,2, dhe 3 janë kontrata të nisura që prej vitit 2007 dhe me çmime sipas manualeve shtetërore të vitit 2005, disa herë më të ulta sesa manuali i çmimeve të vitit 2015, mbi të cilin janë projektuar të pesë lotet e tjera.
Lotet 1,2 dhe 3, edhe pa paraqitur problematika teknike, kanë implikuar kosto shtesë dhe për shkak të keqadministrimit të kontratave, duke u zgjatur përtej kohës së llogjikshme për t’i përfunduar
Plotësimi i gjysmagjelit
Rruga Kardhiq-Delvinë i ngjante një gjysmagjeli gjigand, me punime të nisura dhe të përfunduara vetëm në pjesën fushore të saj.
Rruga duhej mbaruar, por ngelej 70 përqind e punës pa bërë dhe pjesa më e vështirë dhe malore e rrugës. Në vitin 2018, qeveria prokuroi dhe nënshkruai kontratat për lotet 4, 5 dhe 6, të cilat shtrihen në gjurmë tërësisht të re, në një terren të thyer malor, me gjeologji komplekse dhe e shoqëruar me vepra arti të mëdha dhe me masa inxhinierike të kushtueshme.
Shtesat e punimeve për këto 3 lote te tjera u realizuan për shkak të fenomeneve gjeologjike të paparashikuara, të evidentuara gjatë kryerjes së punimeve. Sipas kushteve ligjore, shtesat e kontratave negociohen me të njëjtin kontraktor për arsye të pamundësisë së ndarjes së punimeve dhe kompleksitetit të rradhës teknologjike të punëve.
Loti më sfidues
Loti 7 i rrugës Kardhiq-Delvinë ose ndryshe Tuneli i Skërficës, për shkak të kompleksitetit dhe risqeve të shtuara në projektim, u vendos në vitin 2019 të realizohej sipas parimit projekto-ndërto. Sipas këtij parimi, shteti i delegon të gjitha risqet e projektimit tek sipërmarrësi privat, të cilat për veprat e llojit tunel janë mjaft të larta, për shkak të kompleksitetit të veprës dhe të panjohurave që paraqet kjo tipologji vepre. Ky lot kushtoi 17.8 mln euro. Tuneli mundëson që, nga ky aks rrugor, udhëtimi Tiranë-Sarandë të bëhet 45 min më shpejt.
Tymnaja dhe e vërteta
Është shumë vështirë të krahasosh kostot e dy rrugëve, edhe nëse do të jenë me karakteristika të ngjashme. Asnjë inxhinier ndërtimi që respekton veten nuk e merr përsipër krahasimin, pasi është një ushtri parametrash që duhen vënë në balancë. Tymuesit tanë partiakë dhe protagonistë falsë të një shoqërie civile në gjueti të dëshpërueshme fondesh, nuk mendohen gjatë ku realizojnë tymnajën rreth një vepre rrugore.
Përsa i përket rivitalizimit të skarpateve nga terreni malor në aksin rrugor Kardhiq-Delvinë, ku tymnaja thotë se u shpikën punime në lotin e tetë, këto punime nuk kanë qenë të parashikuara në asnjë nga projektet, por lindin si detyrim i zgjatjes së jetëgjatësisë së veprës, uljes së kostove të mirëmbajtjes, rritjes së sigurisë rrugore dhe minimizimit të impaktit mjedisor të veprës në tërësi.
Trajtimet e rivitalizimit konsistojnë kryesisht në vendosjen e rrjetave mbrojtëse për rënien e gurëve dhe gjelbërimin e skarpatave. Këto masa do të përmirësojnë ndjeshëm kushtet e mirëmbajtjes së këtij aksi rrugor dhe do të ulin në mënyrë të konsiderueshme numrin e aksidenteve rrugore.
