Aty ku takohen kufijtë ndërkombëtarë, ndërtimi i një ure është më shumë se thjesht një projekt inxhinierik, është një çështje me pasoja gjeopolitike.
Merrni për shembull urën Oresund, që lidh Danimarkën me Suedinë që nga viti 2000. Ajo u cilësua si një bashkim transnacional – ndonjëherë e quajtur në mënyrë të gabuar CoMa (për Kopenhagen dhe Malmo) për të mos përmendur një serial televiziv të mirënjohur Scandi Noir, i quajtur thjesht “Ura”.
Ose merrni parasysh urën Kazungula, e inauguruar në maj të vitit të kaluar. E ndërtuar në një vend në lumin Zambezi, ku preken pothuajse katër vende afrikano-jugore. Struktura prej 259 milionë dollarësh ka potencialin për të funksionuar si një korridor i vetëm.
Një urë e ndërtuar nga Brukseli dhe Pekini
Shembulli më i fundit është Ura e Peljesacit, e cila u hap këtë të martë. Kjo urë u ndërtua për të ndarë dy vende sesa për t’i bashkuar ato. Ura anashkalon kufirin e Bosnje-Hercegovinës në Adriatik dhe lidh dy pjesë jo të afërta të Kroacisë.
Në këtë mënyrë, ura prej 1.5 milje (2.4 km) po rikonfiguron peizazhin, fizik dhe politik, të Ballkanit Perëndimor, përpara bashkimit të Kroacisë në zonën Shengen.
Dhe ura e ndërtuar nga Kina e financuar nga BE-ja është prova e fundit, më e dukshme e interesit të Brukselit dhe Pekinit në rajon.
BE-ja alokoi 357 milionë euro (nga një kosto totale prej 526 milionë euro) për projektin. Nga investimi i saj më i madh ndonjëherë në infrastrukturë në Kroaci, BE-ja ka fituar një shtet anëtar, me mundësi të rritura ekonomike, veçanërisht për turizmin, raporton abcnews.al.
China Road and Bridge Corporation fitoi tenderin ndërkombëtar për ndërtimin e urës. Kritikët kanë frikë se Pekini po kërkon të ketë ndikim përmes infrastrukturës. Ura shkurton kohën e udhëtimit me 37 minuta, por kjo vështirë se justifikon një investim kaq masiv.
Vlera e tij aktuale është se e nxjerr Bosnjën jashtë ekuacionit të trafikut. Nëse do të ekzistonte Jugosllavia, kjo do të dukej një absurditet me një vlerë shumë të shtrenjtë. Vetëm pas vitit 1991, kur Kroacia dhe Bosnje-Hercegovina u bënë të pavarura, kufiri i tyre i ri i përbashkët ndërkombëtar çoi në disa pasoja të çuditshme.
Kufijtë e çuditshëm të Ballkanit
Nëse do të shikoni një hartë aktuale të Ballkanit Perëndimor do të mahniteni menjëherë nga forma e gjysmëhënës së Kroacisë. Bosnja, ku dy pika kufitare ndërkombëtare janë vetëm disa milje larg njëra-tjetrës me rreth 270 milje (430 km).
Një pasojë e çuditshme e formës së çuditshme të Kroacisë është fakti se qendra e saj gjeografike shtrihet jashtë vetë Kroacisë – për të qenë të saktë, afër fshatit Driniç në Petrovać, një nga komunat më pak të populluara të Republikës Srpska, popullsia gjysmë serbe e Bosnjës.
Bosnja ka vijën bregdetare më të shkurtër në botë
Nëse mendoni se Bosnje-Hercegovina është pa dalje në det, atëherë nuk keni mjaftueshëm informacion. Zmadhoni zonën afër fundit të trekëndëshit boshnjak dhe do të shihni një qytet të quajtur Neum.
Vija bregdetare prej 12 miljesh (20 km) e atij qyteti në Adriatik përbën aksesin e vetëm të Bosnje-Hercegovinës në det. Kjo e bën vijënbregdetare të Bosnjës më të shkurtër se çdo vend në botë. (Në rast se po pyesni veten: Jordania është nënkampion, me 16 milje (26 km), Republika Popullore e Kongos e treta me 23 milje (37 km).
Kjo anomali ka ekzistuar që nga Traktati i Karlowitz (1699), në të cilin Republika e Raguzës i dha Neumin Perandorisë Osmane. Kjo ishte për të parandaluar një pushtim tokësor të Raguzës nga fqinji dhe rivali i saj, Republika e Venedikut.
Neum e ndan Kroacinë në dy pjesë
Perandoritë osmane, veneciane dhe raguzane janë zhdukur, por anomalia e Neumit ka mbijetuar. Para vitit 1991, ky nuk ishte problem. Por që nga shpërbërja e Jugosllavisë, Neum e ka ndarë Kroacinë në dy pjesë, duke ndarë pjesën më të madhe të vendit nga Dalmacia Jugore, e cila përfshin gadishullin e Peljeshacit dhe, pak më në jug, qytetin mesjetar të rrethuar me mure të Dubrovnikut (emri historik: Ragusa ).
Jo një vendkalim kufitar ndërkombëtar, por dy
Rruga europiane E65 lidh Dubrovnikun me pjesën tjetër të Kroacisë, por ajo rrugë kalon përmes Neum – që do të thotë jo një por dy kalime kufitare ndërkombëtare në hapësirën prej vetëm disa miljesh.
Kroacia dhe Bosnja kishin arritur një marrëveshje për të minimizuar vonesat në vendkalime, por kjo u harrua si mundësi kur Kroacia u anëtarësua në Bashkimin Europian në vitin 2013. Papritur, të dy kalimet Neum u bënë kufij të jashtëm të BE-së, që nënkuptonte kontrolle të detyrueshme dhe të gjata.
Kjo situatë do të përkeqësohet vetëm kur Kroacia t’i bashkohet Zonës Shengen, një zonë e përbërë nga 26 vende europiane që kanë hequr kontrollet e pasaportave në kufijtë e tyre. Kroacia ka të ngjarë të anëtarësohet në vitin 2023. Ndërsa kjo do të thotë që nuk do të ketë më kontrolle në kufijtë me vendet e Shengenit, do të thotë edhe kontrolle më të rrepta në kufijtë me vendet jashtë Shengenit, raporton abcnews.al.
Dhe, si rrjedhim, linja edhe më të gjata në Neum. Ura e Peljeshacit, është shumë e shtrenjtë për të shmangur të gjitha këto dhe ka të ngjarë të përshpejtojë hyrjen e Kroacisë në zonën Shengen.
Pse Bosnja nuk është e kënaqur me hapjen e urës?
Në ceremoninë e hapjes së urës, nënkryetarja e Komisionit Europian Dubravka Suica theksoi se sa shumë ajo simbolizon “thelbin e ekzistencës së BE-së, krijimin e lidhjeve të përhershme duke i ndërtuar ato mbi vlerat e përbashkëta”.
Kjo është, sigurisht, vetëm gjysma e historisë. Boshnjakët, siç pritej, nuk janë të kënaqur me urën. Kjo jo vetëm sepse anashkalon Neumin, duke e privuar atë nga trafiku dhe tregtia, por edhe sepse kishin frikë se kjo do t’i ndërpresë Bosnjës të vetmen akses në det, raporton abcnews.al.
Për të zgjidhur këtë shqetësim, Kroacia ra dakord të rrisë lartësinë e urës nga 44 m) në 55 m, gjë që do të lejojë anijet me tonazh të lartë të lundrojnë në Neum.
Ura do t’u japë mundësinë 90,000 kroatëve që jetojnë në Dalmacinë Jugore qasje më të lehtë në “kontinentin” kroat, i cili ka të gjitha llojet e përfitimeve sociale, ekonomike dhe politike për rajonin e tyre, për vetë Kroacinë dhe për BE-në.
Ndërkohë, Bosnja është jashtë BE-së. Në fakt, nuk është as kandidat për anëtarësim në bllok. BE-ja thjesht e njeh Bosnjën si një “kandidat të mundshëm”. Negociatat as që kanë filluar, që do të thotë se anëtarësimi në bllok është shumë vite larg, nëse nuk ndodh kurrë.
Sistemi politik i vendit është një bashkëjetesë jopraktike e ish-armiqve, dhe parashikimet e kolapsit ekonomik duken gjithnjë e më të besueshme dhe bashkë me të, një rikthim në një luftë civile.
Ende mund të rezultojë se Ura e Peljeshacit është përgjigja e pyetjes së gabuar. Në vend të, “Si ta shmangim Bosnjën?” ndoshta duhet të ishte, “Si e përfshijmë Bosnjën?”
