Merrni rreze sa të mundni pasi një dimër i plotë rus po vjen drejt Evropës.
Edhe pse luftimet po bëhen në Ukrainë, lufta tashmë po ndihet në të gjithë kontinentin, në formën e rritjes së çmimeve të ushqimeve, frikës nga mungesa e gazit dhe shqetësimeve për ekonominë.
Dhe me presidentin rus Vladimir Putin që tregon gatishmëri për të përdorur ushqimin dhe karburantin si armë lufte kundër demokracive perëndimore që po armatosin Ukrainën dhe po sanksionojnë Moskën, gjërat mund të përkeqësohen me shpejtësi.
“Ishin dimrat e ashpër rus, që ndaluan Napoleonin”, tha shkencëtari politik Ivan Krastev.
“Ishin dimrat e ashpër rus që në 1941 ndaluan Hitlerin. Tani ideja e Putin-it është ta bëjë dimrin të ashpër brenda Evropës”.
Ndërsa lufta zvarritet – apo edhe përshkallëzohet – ekspertët parashikojnë se qeveritë evropiane do të jenë nën presionin e votuesve më të varfër dhe më të uritur.
Shtojini kësaj një fluks të mundshëm të refugjatëve nga një krizë globale ushqimore, valët e të nxehtit që thajnë pjesë të tokës bujqësore të Evropës dhe rrezikun e infeksioneve të reja COVID e ndërprerjen e zinxhirëve të furnizimit këtë dimër.
Kështu nuk është çudi që disa po pyesin se sa do të zgjasin qeveritë perëndimore të jenë në gjendje të ruajnë unitetin dhe vendosmërinë e tyre.
“Do të shihni shumë më tepër presion për evropianët që do të thonë: Ta ndalojmë luftën tani” tha Krastev, i cili kryeson qendrën për strategjitë liberale.
Një sondazh këtë pranverë i realizuar nga Parlamenti Evropian zbuloi se gati 60 për qind e qytetarëve të BE-së thanë se nuk ishin gati të përballeshin me rritje të kostos së ushqimit ose energjisë.
Rreth 59 për qind ranë dakord se “vlerat evropiane si liria dhe demokracia duhet të jenë prioritet, edhe nëse kjo ndikon në çmimet dhe koston e jetesës”.
Por raporti vuri në dukje se mbështetja ishte më e larta në mesin e më të sigurtëve ekonomikisht – dhe ra nën 50 për qind në mesin e atyre që ndonjëherë ose rregullisht kishin vështirësi për të paguar faturat.
Pyetja është, deri në çfarë mase janë gati qeveritë evropiane për t’i bërë ballë një sulmi ekonomik rus?
“Energjia si një armë”
Si një eksportues i madh i ushqimit, plehrave, naftës dhe gazit, Rusia po gëzon ndikim të rëndësishëm mbi ekonominë evropiane.
Kjo do të bëhet më e theksuar, pasi temperaturat të bien dhe familjet të fillojnë të konkurrojnë me prodhuesit për gaz natyror.
Tashmë, 12 vende të BE-së kanë pësuar mbyllje të plotë ose të pjesshme nga gazi rus.
Dhe këtë javë, Rusia mbylli gazsjellësin Nord Stream 1 që furnizon me gaz Gjermaninë – si dhe Francën, Italinë dhe Austrinë – duke frustruar përpjekjet evropiane për të krijuar rezerva për dimër.
Mirëmbajtja e planifikuar supozohet të zgjasë deri më 21 korrik, por ka shqetësime në rritje në kryeqytetet kombëtare se Moska do të gjejë një justifikim për të zgjatur mbylljen, ndoshta për një kohë të pacaktuar.
Robert Habeck, ministri i ekonomisë i Gjermanisë, paralajmëroi këtë muaj për një “makth politik” që do të kërcënonte kohezionin social nëse furnizimet me gaz janë aq të pakta sa duhet të racionalizohen nga qeveria.
Dhe të dielën, Ministri i Ekonomisë i Francës, Bruno Le Maire tha se ai beson se një “ndërprerje totale e gazit rus” është “opsioni më i mundshëm”.
Në Gjermani, politikanët kanë përgatitur planet emergjente të emergjencës së gazit që mund të diktojnë se cilat kompani duhet të ndërpriten më parë.
Autoritetet lokale po errësojnë dritat e rrugëve dhe po ulin temperaturat në pishinat e hapura.
Berlini po konsideron gjithashtu një paketë shpëtimi mbresëlënëse prej 9 miliardë eurosh për gjigantin e shërbimeve komunale Uniper, importuesi më i madh i gazit në Gjermani.
BE-ja ka miratuar rregulla të reja, duke u kërkuar vendeve të ngarkojnë gazin në kohë për dimër, me rezerva aktualisht në 62 për qind.
Në rast të një ndërprerjeje ruse, politikanët ka të ngjarë të fillojnë duke ndërprerë sektorët jothelbësorë si sektori i automobilave, të ndjekur nga industritë e tjera, më pas shërbimet sociale dhe në fund ngrohja e banesave.
“Plani i urisë i Putinit”
Në frontin e ushqimit, çmimet u rritën ndjeshëm pas bllokadës së Rusisë ndaj Ukrainës – një furnizues kryesor i drithërave dhe vajit të lulediellit.
Çmimet globale të ushqimeve kanë rënë paksa, por janë ende jashtëzakonisht të larta krahasuar me këtë periudhë të vitit të kaluar.
Dhe më e keqja mund të vijë ende nëse çmimi i plehrave – i lidhur me koston e gazit natyror – mbetet i lartë në sezonet e ardhshme.
Çmimet globale të bujqësisë janë rritur me 30 për qind që nga pushtimi i Rusisë, me inflacionin e çmimit të ushqimeve dhe pijeve joalkoolike në 10 për qind në maj, sipas një raporti të tregut të BE-së.
Kostot më të larta të plehrave do të thotë që fermerët në mbarë botën do t’i përdorin ato me kursim, dhe për këtë arsye do të gjenerojnë rendimente më të ulëta, duke përshkallëzuar potencialisht një krizë përballueshmërie në një emergjencë furnizimi të plotë.
Në nivel global, sistemi ushqimor po shkon në teh të thikës.
Shifrat e fundit të OKB-së tregojnë se numri i njerëzve që vuajnë nga uria u rrit me 50 milionë në vitin 2021 krahasuar me vitin 2020 dhe ky numër do të rritet vetëm për shkak të shpërthimit të luftës midis dy “koshave të bukës”.
“Kriza shumëvjeçare”
Presioni rus nuk mund të vinte në një kohë më të keqe për kontinentin.
Evropa është ende e tronditur nga efektet e pandemisë, kur mbylljet ekonomike shkaktuan kërdi në ekonominë globale.
Pas dy vitesh trazira, rikthimi – në masën që kishte – është zhdukur në fillim nga ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit dhe shqetësimet mbi efektet e luftës.
Një tjetër efekt zbutës pritet nga Banka Qendrore Evropiane, e cila po përgatitet të rrisë normat e interesit javën e ardhshme – rritja e parë në më shumë se një dekadë – për të luftuar inflacionin e furishëm të eurozonës.
Shenjat e një ngadalësimi ekonomik janë tashmë të dukshme.
Për momentin, Komisioni Evropian këmbëngul se BE-ja mund të shmangë një recesion, por ai pranon se rritja është e brishtë dhe kryesisht e nxitur nga inercia nga viti 2021.
Një mbyllje totale e gazit ka të ngjarë ta shtyjë bllokun në një recesion, pranon Komisioni.
Nëse sulmi i Putin-it do të durohet, evropianët ka të ngjarë të mësojnë të udhëtojnë më pak, të hanë më me kursim dhe të veshin një triko shtesë.
Dimri rus, kur të vijë, ka të ngjarë të zgjasë.
