Kur Putin pushtoi Ukrainën, ekonominë e vendit u godit rëndë nga sanksionet. Megjithatë Putin nuk është tërhequr. Afro gjashtë muaj dhe tani në fazën e tretë të saj – e para parandalimi, pastaj detyrimi, tani rënia kush po e fiton luftën e sanksioneve?
Faza e parë, sanksionet si një element kryesor parandalues, nuk patën sukses. Edhe nëse Putin nuk do të ishte plotësisht i vendosur për ta pushtuar Ukrainën, ne e dimë nga raste të tjera se ndërsa kërcënimet me sanksione kanë pasur njëfarë suksesi për objektivat e kufizuara të ndryshimit të politikave, ato nuk kanë qenë në gjendje të pengojnë një agresor të vendosur për të pushtuar.
As ish-diktatori italian Benito Musolini nuk hoqi dorë nga pushtimi i Etiopisë-Abisinisë në 1935, as ish-udhëheqësi i Irakut Saddam Hussein nga pushtimi i Kuvajtit në 1990 dhe as Bashkimi Sovjetik nga pushtimi i Afganistanit në 1979.
Faza e dytë, sanksionet gjithëpërfshirëse të vendosura pasi Rusia pushtoi Ukrainën, pretendonin të shkaktonin një kosto të madhe së bashku me mbështetjen e NATO-s për rezistencën ukrainase duke e detyruar Putinin të tërhiqej.
Sanksionet financiare përjashtuan Rusinë nga pjesa më e madhe e sistemit financiar ndërkombëtar, duke përfshirë ngrirjen e afërsisht gjysmës së 640 miliardë dollarëve.
Ndaj teknologjive kryesore si gjysmëpërçuesit, jetike si për pajisjet ushtarake ashtu edhe për produktet komerciale si celularët dhe makinat, u vendosën embargo. Më shumë se 1000 kompani shumëkombëshe përfunduan ose të paktën reduktuan biznesin në ose me Rusinë.
Mbi 600 oligarkë, duke përfshirë Putinin dhe familjen e tij, janë sanksionuar individualisht. Ndalimet sportive dhe kulturore – Kupa e Botës FIFA (si për meshkuj ashtu edhe për femra), Federata Ndërkombëtare e Hokejit, Formula 1 dhe Eurovizion u përpoqën të nxisin një ndjenjë izolimi për çdo qytetar rus të zakonshëm, raporton abcnews.al.
Megjithëse nafta dhe gazi natyror janë veçanërisht strategjikë për ekonominë ruse, me prodhimin e paraluftës që siguronte rreth gjysmën e buxhetit federal dhe një të tretën e PBB-së së vendit, sanksionet kanë qenë më të ngadalta në hyrjen në fuqi dhe më të kufizuara duke pasur parasysh varësinë energjetike.
Paketa e përgjithshme e sanksioneve pati një ndikim të konsiderueshëm ekonomik.
Projeksionet e PBB-së ruse shënuan rënine më të madhe që nga vitet kaotike 1990. Në mars, rubla humbi afër gjysmën e vlerës së saj, nga 84 rubla në 154 rubla për një dollar. Inflacioni në mbarë ekonominë iu afrua 18 për qind, edhe më i lartë në sektorët më të varur nga zinxhirët e furnizimit ndërkombëtar.
Me rezistencën ukrainase duke shkatërruar kaq shumë pajisje luftarake dhe sanksione që kanë penguar përpjekjet për furnizim, forcat ruse të vijës së parë po përballen me mungesa të shumta.
Por, siç bëjnë shpesh vendet e sanksionuara, Rusia i është drejtuar tre strategjive kryesore të mbrojtjes së sanksioneve për të frenuar këto kosto: partnerët alternativë tregtarë, sanksionet dhe kompensimet e brendshme.
Edhe pse shumë vende iu bashkuan sanksioneve, disa prej tyre nuk iu bashkuan. Kina ka rritur importet e saj të naftës ruse, ka ofruar disa mallra ushtarake dhe ka deklaruar një partneritet “pa kufij” para pushtimit Rusi-Kinë. E nxitur nga zbritjet e çmimeve si dhe nga lidhjet dypalëshe ushtarake, India rriti importet e naftës ruse nga 1 përqind në 20 përqind.
Me Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe që refuzojnë të rrisin ndjeshëm prodhimin, çmimet botërore gjithashtu kanë shënuar rritje. Dhe këto shifra të të ardhurave nga nafta nuk përfshijnë as trefishimin e cisternave të naftës. Qindra mijëra tonë metrikë grurë ukrainas u vodhën dhe u dërguan te aleatët rusë.
Ka pasur shumë sanksione të tjera, duke përfshirë oligarkët dhe miqtë e Putinit që kanë gjetur parajsa tatimore dhe bankare në det të hapur dhe porte të sigurta për superjahtet e tyre.
Për kostot që vijnë ende, Kremlini ka përdorur një kombinim masash kompensuese ekonomike dhe shtypje politike. Rritja e normave të interesit të bankës qendrore dhe kontrollet e kapitalit ndihmuan në rikthimin e rublës nga rënia e hershme e mprehtë në nivelin më të lartë të shtatë viteve në fund të qershorit.
Arrestimet dhe represionet e tjera politike zbehën valën fillestare të protestave të brendshme. Ata pak oligarkë që kanë guxuar të flasin e kanë paguar një çmim.
Faza e tretë, ajo në të cilën jemi tani, është faza e rënies. Kush do të rrëzohet i pari?
Kundërsanksionet ruse, më së shumti përfshijnë shkurtimet me furnizimet me gaz natyror në Bashkimin Europian. Që nga 31 korriku, vëllimet e tubacioneve —më shumë se 400 milion metra kub në ditë (mcm/ditë) një vit më parë u ulën në afër 100 mcm/ditë.
Kostot e energjisë elektrike gjermane pothuajse u dyfishuan nga janari në qershor, nga 140 në 260 euro për megavat-orë. Mungesa e gazit tashmë po bën që industritë e mëdha të shkurtojnë prodhimin.
Marrëveshja e fundit e BE-së për reduktimin e gazit ka boshllëqe të mjaftueshme. Në të vërtetë, disa racione tashmë kanë filluar. Mes një prej verave më të nxehta të regjistruara, Spanja kërkon që ajri i kondicionuar të jetë jo më i ulët se 27 gradë Celsius (ose 80 gradë Fahrenheit), Holanda po inkurajon kufizime 5-minutëshe për dushet dhe në Francë, raporton abcnews.al.
Dhe pastaj ka pasoja më të gjera globale. Edhe një herë, ndryshimet klimatike kanë luajtur një rol të rëndësishëm. Shtetet e Bashkuara po heqin kufizimet për shpimet e naftës dhe gazit vendas dhe Europa po i kthehet përdorimit të qymyrit. Rritja globale e PBB-së , 5.7 përqind në 2021 dhe në janar e parashikuar në më pak se 4.1 përqind, tani parashikohet në 2.9 përqind.
Ndërsa çmimet globale të naftës kanë shënuar rënie kohët e fundit, ekziston shqetësimi se me shtrëngimin e sanksioneve të naftës ruse, çmimet botërore mund të rriten deri në 200 dollarë për fuçi.
Vendet e varfra dhe në zhvillim janë goditur veçanërisht rëndë nga e gjithë kjo, me të paktën 40 milionë njerëz që vuajnë nga uria. Edhe pse taktikat ruse të luftës janë kryesisht përgjegjëse për gati gjysmën e popullsisë së botës që po përballet me mungesën e ushqimeve, pjesa më e madhe e jugut global fajëson gjithashtu sanksionet perëndimore.
Disa analiza, kanë nxjerrë në pah se sanksionet po shkaktojnë dëme gjithnjë e më të thella strukturore në ekonominë ruse. Aksionet e Gazprom shënuan rënie për herë të parë që nga viti 1998. Elvira Nabiullina , kryetarja e Bankës Qendrore të Rusisë, paralajmëroi se “periudha gjatë së cilës ekonomia mund të jetojë me rezerva është shumë e gjatë”.
Rreth 500,000 punëtorë, shumë me arsim të lartë dhe me përvojë në sektorin e teknologjisë, si dhe një pjesë thelbësore e bazës së talenteve të çdo ekonomie, janë larguar nga vendi.
Historia e sanksioneve është plot me raste të ndikimit të gjerë ekonomik që nuk çon në ndryshimin e politikave: Për shembull, ka pasur mbi 60 vite sanksione kundër Kubës, por regjimi është ende në fuqi; dekada sanksionesh kundër Koresë së Veriut, por udhëheqësi Kim Jong Un vazhdon të zgjerojë arsenalin e tij bërthamor; dhe fushata e “presionit maksimal” të ish-presidentit amerikan Donald Trump kundër Iranit e uli GDP-në me 10 për qind , inflacionin deri në 40 për qind dhe papunësinë e të rinjve afër 30 për qind.
Aty ku sanksionet e kanë kthyer ndikimin ekonomik në pajtueshmëri me politikat, dy faktorë kanë qenë kyç.
Njëra është nëse elitat e brendshme dhe aktorët e tjerë kryesorë politikë luajnë një rol kryesor, duke bllokuar ose kryer presionin e sanksioneve kundër regjimit. Një nga arsyet pse sanksionet e ish-presidentit amerikan Barack Obama ndaj Iranit arritën objektivin e tyre të politikës dhe ai i Trump jo, ishte se duke sjellë presion ekonomik pa antagonizëm politik, ata përdorën ato ndryshime të brendshme në politikën iraniane.
E njëjta gjë ishte e vërtetë me Libinë në vitin 2003 kur industria e saj e naftës ishte përkeqësuar për shkak të mungesës së teknologjisë dhe investimeve ndërkombëtare që i nënshtroheshin sanksioneve të SHBA-së, Europës dhe Organizatës së Kombeve të Bashkuara.
Faktori tjetër kyç është një strategji diplomatike që ndikon në vendosjen e sanksioneve. Edhe këtu, pavarësisht dallimeve të ndryshme, rastet e Iranit dhe Libisë janë udhëzuese. Sanksionet e Obamës ndaj Iranit shkaktuan mjaft dhimbje ekonomike duke shtyrë Iranin të negocionte seriozisht për mospërhapjen e armëve bërthamore.
Në mënyrë të ngjashme me Libinë, marrëveshja e arritur nga negociatorët e SHBA-së dhe Britanisë (e udhëhequr nga Ndihmës Sekretari i Shtetit i atëhershëm i SHBA-së, William Burns, i cili tani është drejtori i CIA-s) siguroi lehtësim sanksionesh në këmbim të koncesioneve të terrorizmit dhe çmontimit të armëve të shkatërrimit në masë.
Sado e vështirë të ishte krijimi i kushteve thelbësore të përshtatshme dhe politikisht të qëndrueshme me Iranin dhe Libinë, do të jetë shumë më e vështirë me Rusinë.
Cilat sanksione hiqen dhe për çfarë do të vendoset në këmbim?
Për këto dhe pyetje të tjera, çelësi do të jetë të qenit mjaftueshëm ndëshkues për të pasur mbështetjen e SHBA-së, Europës dhe Ukrainës, ndërkohë që do të sigurojë ende një bazë për Putinin ose çdo lider tjetër rus për të rënë dakord.
Ky është një ekuilibër i vështirë për t’u arritur, por i domosdoshëm./ Përktheu: abcnews.al
