Falë plazheve të saj, qyteteve me stampa të UNESCO-s dhe rrugëve për hiking, Shqipëria dikur komuniste po lavdërohet si një destinacion “i ri, i nxehtë” evropian i udhëtimit. Për dekada, Shqipëria kishte një reputacion si një vend i rrezikshëm dhe i ndaluar, kryesisht falë izolimit politik të saj nën diktatorin Enver Hoxha, i cili vdiq në 1985-ën. Pas luftës civile të Shqipërisë në 1997-ën dhe përfundimit të luftës së Kosovës në 1999-ën, më shumë vizitorë gradualisht filluan të vinin në Shqipëri, të tërhequr pjesërisht nga çmimet më të ulëta se në Greqi dhe Itali. Në vitin 2009, 1.9 milionë turistë udhëtuan drejt Shqipërisë; në vitin 2019, viti i fundit i plotë para Covid-it, shifra ishte 6.4 milionë.
Pas mëngjesit nisem për në Dhërmi, një fshat që ka parë një mori hotelesh të dalin përgjatë bregdetit të tij gjatë dekadës së fundit. Mbërrij në fillim në Kala, një nga shumë festivalet e vogla të muzikës që kanë lindur përgjatë Rivierës, me vallëzim në rërë.
Plazhi kryesor jofestiv i Dhërmiut është i pastër, i mbuluar me shezlong dhe i rrethuar nga restorante. Më vonë, në një shëtitje në plazhin aty pranë Gjipesë – me rërë, i bukur, i izoluar, me zhvillim hoteli zero – dalloj një bunker betoni dhe vështroj këtë kupolë me pamje nga deti: një gungë gri e paranojës së luftës së ftohtë në një bregdet ndryshe idilik. Unë shoh një bunker tjetër. Pastaj një tjetër në kodra, kur kthehem me makinë në Dhërmi. Unë filloj t’i numëroj ato, por shpejt e kuptoj se bunkerët janë shumë të zakonshëm këtu.
Ndalem në Gjirokastër dhe Berat: dy qytete më të vogla me bukuri të njohur.
Përgatitem duke lexuar “Kronikë në gur”, romanin e vitit 1971 të Ismail Kadaresë – autor i njohur shqiptar dhe gjirokastrit. Hoteli im është në rrugën Ismail Kadare. Megjithatë, Gjirokastra dikur ishte po aq e famshme për kanabisin sa Kadareja, sipas Blero Topullit, i cili punon në kalanë e Gjirokastrës.
“Kjo konsiderohej një nga pikat më të rrezikshme në Evropë – kishim një fshat që prodhonte tonelata kanabis,” thotë ai. “Kur isha fëmijë në vitet 2000, të shihje një turist ishte si të shihje një alien.”
Takohemi në kështjellën me pamje nga fshati Lazarat, i cili ishte i mbushur me prodhim ilegal droge deri në një goditje nga policia në mesin e viteve 2010. Falë arkitekturës së saj historike, Gjirokastra u bë një vend i UNESCO-s në vitin 2005, por Topulli thotë se turistët nuk arritën në një numër të konsiderueshëm derisa gangsterët e kanabisit u larguan. Ne ecim në rrugët e pazarit, të rinovuara pesë vjet më parë. Topulli më çon përpjetë për të parë perëndimin e diellit, duke kaluar pallatet e përshkruara nga Edward Lear në mesin e shekullit të 19-të.
Më në veri, në Berat, gjithashtu një qytet i listuar në Unesco, shkoj deri në kala.
“Kam ardhur në Shqipëri sepse brenda një jave mund të bësh plazh, shëtitje dhe të shikosh qytete”, më thotë një turist amerikan.
Në të vërtetë, pas një udhëtimi dy orësh për në Tiranë, është një udhëtim me autobus për në Shkodër dy orë, portë për në Alpet Shqiptare.
Unë bëj një udhëtim klasik: itinerarin 17 km ndërmjet Valbonës dhe Thethit në parkun kombëtar të Luginës së Valbonës. Tre orë më vonë arrij majën dhe pamjet e pyjeve bëjnë magjinë e tyre: është mahnitëse në nivelin zviceran.
Përfundoj përsëri në Tiranë. Duke qenë kryeqyteti i një vendi me një regjim antikapitalist deri në vitin 1992, Tirana nuk pati bare të mira deri në vitet 1990. Pas një bumi ndërtimi në vitet 2000, qyteti tani ka një popullsi prej 560,000 banorësh. Ish-rezidenca e pasur e Hoxhës ka një kafene trendy pikërisht përballë saj.
Unë jam në Tiranë për një kohë të shkurtër, por vizitoj Bunkart 1, kompleksin nëntokësor të Hoxhës, i cili tani është një hapësirë muzeu dhe arti. Ekspozitat përshkruajnë dekada të diktaturës, të ndërthurura me instalacione arti. E balancuar gabimisht, përzierja e historisë së errët dhe video-artit mund të duket si hipster pa shije, por është magjepsëse.
Një tjetër kujtesë se sa shpejt një vend mund të ndryshojë.
