Organizata Open Contracting Partnership i ka kushtuar një shkrim sistemit të ri online të ankesave të Komisionit të Prokurimit Publik të Shqipërise.
Ne shkrimin e publikuar ne faqen e webit te Organizates Open Contracting Partnership, me seli ne SHBA, vleresohet reforma e ndermare nga Komisionit te Prokurimit Publik i cili permes sistemi E-Ankesa ka zvogëluar burokracitë për operatorët ekonomikë shqiptar: Linku (https://www.open-contracting.org/2022/11/22/how-albanias-e-complaints-system-reduces-red-tape-for-government-suppliers/)
Komisioni i Prokurimit Publik (KPP) është organi më i lartë administrativ në fushën e prokurimeve që shqyrton ankesat për procedurat e prokurimit publik, koncesioneve/partneritetit publik privat, ankandeve publike dhe procedurave konkurruese të dhënies së lejeve minerare.
Ky institucion me ide inovative në Republikën e Shqipërisë, i cili është gjithmonë në kërkim të risive që kanë në fokus transparencën, iu vjen në ndihmë jo vetëm subjekteve të interesuara në fushën e prokurimeve publike, por edhe më gjerë.
Një vit më parë, falë mbështetjes së Kuvendit të Shqipërisë dhe Qeverisë së Republikës së Shqipërisë, dhe punës së palodhur të stafit të Komisionit të Prokurimit Publik, u bë e mundur, që të gjithë operatorët ekonomikë vendas dhe të huaj, të dorëzojnë elektronikisht ankesat dhe argumentet e tyre si dy shërbime të veçuara në platformën unike qeveritare E-Albania.
Reforma digjitale, solli një sërë risish në fushën e prokurimeve publike në Shqipëri dhe i shtriu efektet e saj menjëherë me vënien në zbatim. Që prej tetorit të vitit 2021, çdo kosto e panevojshme u zerua, u shmang kontakti i drejtpërdrejtë me çdo zyrë shteti duke përfshirë dhe vetë Komisionin e Prokurimit Publik, si dhe u mundësua nënshkrimi elektronik për të shmangur printimin e dokumenteve voluminoze dhe nënshkrimit të akteve fizikisht.
Krijimi i sistemit të brendshëm të menaxhimit të ankesave në faqen e re zyrtare të Komisionit të Prokurimit Publik, mundësoi ndjekjen e statusit të shqyrtimit të çdo ankese në kohë reale nga palët e interesuara, si dhe aksesueshmërinë e plotë të subjekteve të interesuara në vendimmarrje, në tri regjistra publikë, që jo vetëm iu bën të mundur disponimin e informacionit të plotë në lidhje me të gjithë veprimtarinë, por që përmes motorëve të kërkimit të Smart Search, të kërkojnë pa humbur kohë informacionin që mund t’iu nevojitet.
Një motor i posaçëm aksesimi u implementua në faqen zyrtare të KPP-së, shërbim ky i ofruar për herë të parë nga një institucion publik në Shqipëri, i cili iu vjen në ndihmë për t’u informuar në kohë reale, edhe personave me probleme vizuale.
Kjo reformë është njohur, mbështetur edhe vlerësuar jo vetëm në Shqipëri nga ku ka gjenezën e saj, por nga partnerët e saj ndërkombëtarë.
Më datë 15 shtator të këtij viti, në ditën ndërkombëtarë të demokracisë̈, në “Ministerialin e Ballkanit Perëndimor mbi Reformat në Administratën Publike”, të mbajtur në Maqedoninë e Veriut, Komisioni i Prokurimit Publik (KPP), si institucioni i vetëm përfaqësues nga Republika e Shqipërisë, u vlerësua nga SIGMA-OECD dhe RESPA me çmimin “Njohje speciale për besimin në administratën publike për sistemin e E-Ankesave“, por suksesi i kësaj reforme nuk ndali këtu, pasi ajo la gjurmën e saj edhe në ngjarjen kryesore në botë për inovacionin e sektorit publik.
Sistemi i E-Ankesave u përzgjodh ndër 15 projektet më të mira në nivel botëror nga juria e samitit të GOVTECH, që u mbajt në Hagë më 01 nëntor 2022, duke e vendosur kështu Shqipërinë në hartën e iniciativës globale, me një mision të qartë “Përsosmërinë në mbështetjen e inovacionit GovTech”.
Sfida: Procesi që ndiqnin operatorët ekonomikë në Shqipëri për të bërë ankesa për prokurimet publike ishte i ngadaltë, i kushtueshëm dhe jotransparent.
Qasja e hapur në prokurimet publike: Qeveria, me rekomandimin e Komisionit të Prokurimit Publik (KPP), prezantoi legjislacionin e ri dhe një sistem elektronik që lejon operatorët ekonomikë të paraqesin ankesa online dhe KPP-në për të menaxhuar procesin në mënyrë digjitale dhe transparente. KPP-ja publikon ankesa në kohë reale për procedurat e prokurimit në faqen e saj të internetit së bashku me bazën e të dhënave të cilat janë transparente për subjektet e interesuara për vijueshmërinë e tyre. Tashmë KPP-ja gjithashtu, publikon kopjet PDF të vendimeve që datojnë nga viti 2010.
Trajnimet brenda dhe jashtë vendit po ndihmojnë në zhvillimin e aftësive të operatorëve ekonomikë dhe autoriteteve kontaktore për të përdorur sistemin.
Rezultatet: Më pak vendime për KPP-së janë apeluar në gjykatë, duke u përgjysmuar nga 10% në vitin 2020 në 4-5% që nga korriku 2022. Operatorët ekonomikë që përdorin sistemin E-ankesa kursejnë rreth 300-1000 $. Më pak vendime për KPP-në janë jashtë afati: përgjysmimi nga viti 2020 deri në 2022 është nga (22.8% në 9.8%). Sistemi elektronik u përdor për 35% të ankesave gjatë periudhës kur u vendos në zbatim, përfshirë 12 operatorë që bënë ankesa për herë të parë. Arkivi i ri i ankesave në internet dhe transparenca e veprimtarisë së KPP-së kanë forcuar besimin midis palëve të interesuara: 74.6% e operatorëve ekonomikë mendojnë se sistemi është më efikas, ndërsa 82.3% thonë se rrit paanësinë në vendime për ankesat.
Ankesat nga bizneset që ofertojnë për tenderët janë një mënyrë e vlefshme për të zbuluar korrupsionin dhe çështje të tjera në sistemin e prokurimit publik dhe promovimin e konkurrencës së drejtë. Nëse nuk menaxhohen mirë dhe në mënyrë transparente, ato gjithashtu mund të vonojnë në mënyrë të panevojshme vendimet dhe zbatimin e kontratave. Në Shqipëri deri vonë, operatorët që donin të bënin ankesa për procedurat e prokurimit kishin nevojë për shumë durim dhe xhepa të mbushur plot.
Para vitit 2021, i gjithë procesi bëhej personalisht dhe në letër. Imagjinoni një pronar biznesi në një qytet në veri i cili dëshironte të bënte një ankesë kundër një autoriteti kontraktor në jug. Së pari, ata do të duhet të udhëtonin drejt autoritetit kontraktor dhe të dorëzonin një kopje fizike të ankesës, një dosje zakonisht voluminoze me qindra faqe. Më pas ata duhet të udhëtonin në kryeqytet, Tiranë, për të paguar një tarifë financiare në bankë dhe të dorëzonin faturën së bashku me ankesën në zyrat e Komisionit të Prokurimit Publik me orë të tëra pritjeje. Për më tepër, në një në tri raste, autoritetet nuk mund ta shqyrtonin ankesën para afatit zyrtar.
Këto burokracira iu kushtonin pronarëve të bizneseve që bënin ankesa, një kosto rreth 300-1000 $ në vit, sipas një studimi të kryer nga Komisioni i Prokurimit Publik, në një vend ku paga mesatare mujore është rreth 450 dollarë (Llogaritja: Operatorët Ekonomikë zakonisht paraqisnin 5-10 ankesa çdo vit dhe secila kushtonte 50 dollarë).
Gjithashtu ishte një punë e lodhshme dhe për stafin e KPP-së, i cili duhet të kontrollonte dokumente voluminoze me dorë, duke rritur rrezikun për të bërë gabime. Për këto dosje nevojiteshin tri ambiente të mëdha në godinën ku gjenden zyrat e KPP-së, por sistemi i ri i ankesave elektronike i zvogëloi këto vështirësi.
Si filloi dhe si po vijion
Deri në vitin 2021, operatorët ekonomikë në Shqipëri duhet të paraqisnin ankesa të printuara në letër, të cilat mund të ishin rreth 800 faqe. Tani ankesat mund të dërgohen në mënyrë elektronike dhe të shihen në një regjistër publik
Shkrimi i plote ne webin e Organizates Open Contracting Partnership:
Që nga fillimi i vitit 2021, operatorët ekonomikë mund të paraqesin ankesa në internet duke hyrë në E-Albania, platforma qeveritare për shërbimet publike. Kjo ka zvogëluar kostot me 0.5% të vlerës së procedurës, e cila është krijuar për të penguar abuzimin me sistemin dhe të kthehet tarifa financiare nëse ankesa pranohet. Përdorimi i sistemit të E-ankesave iu ka kursyer operatorëve ekonomikë rreth 50,000 dollarë në kostot e transportit, më shumë se 2,200 litra karburant, si dhe 11,000 copë letër.
Procesi i shqyrtimit në KPP është gjithashtu digjital, nëpunësit e përdorin sistemin e menaxhimit të çështjeve për të dokumentuar vendimet në kohë reale.
Nuk është vetëm më efikase, por edhe dukshëm më transparente, shpjegon kryetari i KPP -së z. Jonaid Myzyri. Të gjitha ankesat dhe vendimet e reja janë publikuar menjëherë në faqen zyrtare të internetit të KPP-së. Përdoruesit mund të vendosin filtra të thjeshtë kërkimi dhe të shkarkojnë të dhënat në formatin JSON. Është gjithashtu platforma e parë qeveritare në Shqipëri që mundëson qasje edhe për përdoruesit me probleme vizuale.
Jonaid MYZYRI, Kryetar i Komisionit të Prokurimit Publik
Për një periudhë të shkurtër nga mesi i vitit 2021, përdorimi i sistemit të ri ka qenë vullnetar. Rreth 35% e ankesave janë dorëzuar në mënyrë elektronike, nga 1400 gjithsej, dhe 12 operatorë ekonomikë paraqitën ankesa për herë të parë.
“Ne kemi shumë më shumë besim tani, sepse lëmë gjurmë të çdo hapi që bëjmë në sistem, dhe çdo hap që bën autoriteti kontraktor në sistem,” thotë Eni Jordhani, një avokat i një kompanie me bazë në Tiranë, Communication Progress, i cili është pjesë e fushës së prokurimit publik për më shumë se 20 vite. Komisioni i Prokurimit Publik mund të shohë çdo hap që bëhet përmes këtij procesi. Gjithçka është shumë më transparente. “
Operatorët e tjerë ekonomikë dhe stafi i KPP-së, thonë se sistemi i ri e bën punën e tyre më të lehtë, sipas sondazheve të kryera nga komisioni.
Statistikat kryesore të vitit 2022 nga sondazhet e bëra nga Komisioni i Prokurimit Publik
93% e 55 kompanive të anketuara pajtohen me faktin, që transparenca inkurajon bizneset të marrin pjesë në prokurimin publik
82% thonë se sistemi elektronik i ankesave rrit paanësinë kur shqyrton ankesat dhe merr vendime rreth tyre
76% thonë se sistemi elektronik i ankesave është më i efektshëm për bizneset në krahasim me sistemin analog
97% e 92% të anketuarve thonë se informacioni i dhënë e bën procesin e ankesave më transparent dhe informues, dhe po të njëjtët thonë se informacioni i dhënë në këtë mënyrë është i dobishëm për analizën e të dhënave dhe/ose qëllime të tjera analitike
92% e tyre thonë se informacioni i dhënë në faqen e internetit i ndihmoi ata të kuptojnë më mirë procesin e paraqitjes së një ankese
73% nga 11 të anketuar nga stafi i KPP -së thonë se kalimi në të dhëna transparente për të gjitha subjektet e interesuara i ka bërë punën dhe misionin e KPP -së më efektive; 100% pajtohen që me sistemin e ri të ankesave, ata mund të trajtojnë më shumë ankesa brenda afatit ligjor; dhe 90% pajtohen që sistemi i ri ka përmirësuar dhe rritur komunikimin me operatorët ekonomikë.
Procesi i vendimmarrjes është gjithashtu më i shpejtë. Duhen 12 ditë mesatarisht për të shqyrtuar një ankesë në krahasim me 20 ditë në vitin 2020. Ankesat e shqyrtuara pas afatit ligjor kanë rënë në mënyrë të ndjeshme, nga 22.8% në 2020, në 10.8% në 2021, dhe 9.8% që nga korriku 2022 .
Përvoja: Baza për Reformën e Marrëveshjes së Hapur
Ky sistem elektronik është gur themeli i një reforme për marrëveshje transparente, që ka parë KPP-në të miratojë teknologjinë, duke siguruar që të gjithë aktorët në procesin e ankesave të respektojnë ligjet dhe rregullat e prokurimit publik. Ky institucion ka inkurajuar transparencën, duke e ndarë menjëherë informacionin me publikun, duke trajnuar pjesëmarrësit për të bërë ankesa në mënyrë më të lehtë dhe duke krijuar hapësira për t’u angazhuar me ta, si dhe për të marrë përshtypjet e tyre.
Frymëzimi për reformën erdhi nga përvoja personale e z. Myzyri. Para se të bëhej kryetar i KPP-së, ai punoi si inspektor në këtë institucion, duke shqyrtuar ankesat e operatorëve ekonomikë, të cilat mund të lidhen me çdo pjesë të procesit të kontratës nga tenderimi, deri në dhënien dhe zbatimin. Ai pyeti veten pse ankesat bëheshin ende fizikisht, kur Shqipëria kishte përdorur prokurimin elektronik për të kryer pjesën tjetër të procesit të kontratës që nga viti 2009, si një nga vendet e para në Ballkan dhe Evropë.
Me kalimin e viteve, z. Myzyri i kërkoi mbështetje Open Contracting Partnership (OCP) për ta kthyer këtë ide në realitet. Kur ai u emërua Kryetar i Komisionit të Prokurimit Publik në korrik të 2020, nuk humbi kohë, duke e nisur projektin nga e para. Faqja zyrtare e internetit u vu në funksion në Prill 2021 ndërsa sistemi në 27 Tetor 2021. Financuar nga qeveria shqiptare, projekti kushtoi më pak se 2 milionë dollarë, përfshirë mbështetjen financiare për katër vjet.
Këto investime po sjellin mjaft përfitime: Në vitin 2021, vendimet e KPP-së për ankesat gjeneruan 1 milion € të ardhura për buxhetin e shtetit. Këto të ardhura gjenerohen përmes një tarife të vendosur për operatorët ekonomikë kur ata bëjnë një ankesë, e cila është e barabartë me 0.5% të vlerës totale të procedurës së prokurimit. Nëse ankesa pranohet, tarifa kthehet. Nëse të kundërt, paratë shkojnë në buxhetin e shtetit.
Z. Myzyri, pranoi jo vetëm që digjitalizimi i procesit të ankesave do të shmangte mosmarrëveshjet midis palëve të përfshira, por vetë ankesat ofrojnë informacion të vlefshëm për palët e treta, të tilla si media, OJQ -të dhe operatorët e tjerë të interesuar ekonomikë të cilët dëshirojnë të informohen mbi sistemin e prokurimit.
Faqja aktuale e menaxhimit të ankesave paraqitur me videoprojetktor në zyrën e Kryetarit të KPP-së
Ky informacion do të ishte edhe më i arritshëm nëse rastet do të përfshinin më shumë të dhëna. Për shembull, nga 2010 deri në vitin 2020, faqja e internetit e KPP-së publikonte vetëm katër fusha të të dhënave në lidhje me ankesat: ankimuesi, autoriteti kontraktor, subjekti i procedurës së prokurimit dhe vendimi përfundimtar. Tashmë publikohen 19 fusha me të dhëna të rëndësishme që lidhen me ankesën, përfshirë emrin dhe ID-në e autoritetit kontraktor dhe operatorit ekonomik, llojin e prokurimit, kodin CPV (një sistem i zakonshëm i klasifikimit të përdorur në prokurim), subjektin e ankesës dhe tarifën financiare të paguar të procedurës.
Sistemi i ankesave lidhet me Regjistrin Kombëtar të Biznesit të Shqipërisë dhe sistemin e prokurimit publik, kështu që disa nga këto fusha plotësohen automatikisht.
Bazuar në faqen e internetit të KPP-së, ka pasur 768 ankesa për vitin 2021, dhe 650 ankesa për 2022 deri më 31 tetor. Ankesat në 2021 që morën një vendim llogaritnin 9.2% të buxhetit të përgjithshëm të prokurimit të publikuar, ose të gjitha 13 miliardë (114 milion dollarë amerikanë). Nga 5079 procedura prokurimi të publikuara vitin e kaluar (duke përjashtuar ankandet dhe koncesionet), u paraqitën në KPP ankesa për 566 ose 11% të tyre.
Ekziston gjithashtu një regjistër historik i vendimeve që përfshin më shumë se 9000 raste që datojnë nga viti 2010 te cilat nuk janë ende në një format të lexueshëm, por KPP-ja po planifikon ta realizojë në të ardhmen.
Më në fund, një seksion mbështetës përfshin manualet e përdoruesve dhe videot trajnuese në shqip dhe anglisht.
Faqja e monitorimit po zhvillohet çdo ditë, me rreth 50,000 përdorues mujorë në qershor 2022 krahasuar me 13,000 në tetor 2021, kur u publikuan regjistrat e rinj.
Z. Myzyri thotë që kjo është inkurajuese. “Ne kemi nevojë të rrisim besimin e publikut për përdorimin e fondeve. Ne duhet të jemi transparentë, sepse vetëm në këtë mënyrë mund të gjejmë se cilat janë problemet në sistem dhe si mund t’i zgjidhim problemet,” thotë kryetari.
“Ne kemi nevojë të rrisim besimin e publikut për përdorimin e fondeve. Ne duhet të jemi transparentë, sepse vetëm në këtë mënyrë mund të gjejmë se cilat janë problemet në sistem dhe si mund t’i zgjidhim problemet.”
Jonaid MYZYRI, Kryetar i Komisionit të Prokurimit Publik
Numri më i madh i ankesave në vitin 2021 dhe 2022 që nga 31 tetori ishin për mallrat (844), ndjekur nga shërbimet (427) dhe punimet (149).
Përmirësimi i vendimeve me të dhëna të shtuara
Pothuajse të gjitha (mbi 98%) e ankesave kanë të bëjnë me procedurat e prokurimit publik, të cilat rregullohen me ligjin e prokurimit publik, por ka edhe ankesa për procese të tjera të rregulluara me ligj të veçantë, përfshirë ankandet, lejet minerare, partneritetet publike-private, prokurimin në fushën mbrojtjes dhe sigurisë, dhe prokurimi i rindërtimit pas tërmetit. Që nga nëntori i vitit 2022, ekzistojnë shtatë kategori ankesash: Më e zakonshme është ankesa për vlerësim tenderi, ndjekur nga ankesa për dokumentet e tenderit, ankesa për negociatat pa njoftim paraprak, për rihapjen e ofertave për marrëveshjet kuadër, për anulimin dhe pavlefshmërinë e kontratës. Shumica e ankesave kanë të bëjnë me procedurat në Tiranë (69%), ndjekur nga Fieri (5%) dhe Durrësi (3%).
Përmirësimi i cilësisë së paraqitjes së ankesave është një përparësi tjetër për KPP-në, si dhe përdorimi i ankesave për të adresuar çështjet e zakonshme në procesin e prokurimit. Një seri nismash në internet dhe fizikisht po ndihmojnë për ta realizuar këtë. Për herë të parë, KPP organizoi konferenca me qindra autoritete kontraktore dhe operatorë ekonomikë, dhe një tjetër me gjyqtarët e Gjykatës së Apelit. Temat për konferencën vendosen duke analizuar të dhënat për të identifikuar problematikat në përgjithësi si dhe në fusha të veçanta, si për shembull infrastruktura ose shëndeti. Përfaqësues të KPP-së udhëtuan nëpër Shqipëri për të trajnuar mbi 1200 përdorues të sistemit dhe kanë planifikuar të zhvillojnë trajnime çdo vit për operatorët e rinj ekonomikë. Buletinet mujore u dërgohen të gjithë operatorëve ekonomikë dhe autoriteteve kontraktore, duke paraqitur vendimet dhe këshillat për të parandaluar përsëritjen e të njëjtave gabime. KPP-ja bashkë me Universitetin e Tiranës kanë zhvilluar një trajnim me zyrtarët e prokurimeve, si dhe tashmë ka një bibliotekë të vogël publike në zyrat e KPP-së.
“Duke publikuar të gjitha vendimet bazuar në një format të të dhënave të hapura, të gjitha informacionet janë publike. Është më e lehtë për subjektet e interesuara të kontrollojnë se çfarë ka ndodhur në raste të ndryshme, dhe ne mund të shohim që cilësia e vendimeve është rritur përfundimisht, sepse operatorët ekonomikë po përdorin vendimet e kaluara të KPP-së për të formuluar ankesat e tyre,” thotë z. Myzyri. Kjo gjithashtu e bën KPP-në më të përgjegjshme, sepse është e qartë që vendimet janë të qëndrueshme në të gjithë rastet, shton kryetari.
Pjesa e vendimeve të KPP-së që janë apeluar në gjykatë ka rënë në mënyrë të ndjeshme nga 9.8% në 2020 në 7.8% në 2021 dhe 4-5% nga 1 korriku 2022 (ose 18 raste nga rreth 400).
Që nga viti 2021, KPP-ja publikon ankesa dhe vendime të reja në kohë reale me të dhëna të hapura të lexueshme nga subjektet e interesuara, dhe vendime historike që datojnë nga viti 2010.
Uebfaqja e KPP-së përfshin një hartë që tregon shpërndarjen gjeografike të ankesave.
Në Shtator 2022, KPP-ja fitoi një çmim prestigjioz nga OECD Sigma/ Respa, “Njohje speciale për besimin në administratën publike për sistemin e E-Ankesave”. Reforma u njoh gjithashtu midis 15 projekteve më të mira nivel botëror nga Samiti i Govtech.
OCP-ja mbështeti KPP-në me trajnime, këshilla për hartimin e reformës dhe nxitjen e punës së KPP-së për të qenë pjesë e platformave dhe partneriteteve ndërkombëtare. Gjithashtu, ndihmoi në publikimin e të dhënave ekzistuese si OCDS dhe në planifikimin për një publikim më gjithëpërfshirës në të ardhmen e afërt.
Sfida tjetër e madhe do të jetë realizimi i ndryshimeve të përhershme. KPP-ja po punon me Agjencinë e Prokurimit Publik dhe Këshillin e Ministrave për të miratuar legjislacionin që do ta bëjë sistemin E-ankesa të detyrueshëm nga viti 2023.
KPP-ja po punon vazhdimisht në rritjen e cilësisë dhe shtimin e të dhënave (përfshirë regjistrimet audio të takimeve të vendimeve) dhe planifikon të lidhë sistemin me Gjykatën e Apelit dhe Thesarin për të përmirësuar gjurmimin e ankesave dhe tarifat financiare nga fillimi në fund.
“Ne nuk po zgjedhim vetëm të jemi të hapur siç kërkohet me ligj, por atë që rekomandojnë praktikat ndërkombëtare.”
Më në fund, KPP-ja po krijon mundësi për të shkëmbyer ide dhe për të mësuar nga vendet e tjera, duke përfshirë krijimin e Rrjetit të Organeve të Rishikimit të Prokurimit Publik nga tetë vende në Ballkanin Perëndimor dhe Evropën Jugore.
“Këto ndryshime na japin dy mësime të mëdha,” shton Myzyri. “Së pari, ndonjëherë vendet e vogla mund të bëjnë gjëra të mëdha. Së dyti, qeveritë mund të frymëzohen nga OJQ -të, sepse ne jemi frymëzuar nga Open Contracting Partnership dhe bashkëpunimi ynë ka qenë shumë i dobishëm për sistemin tonë.
