I dërguari i posaçëm i SHBA për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, kërkon që Prishtina të dalë shpejt me një propozim për të formuar një asociacion serb të komunave. Sipas tij, Beogradi, nga ana tjetër, duhet të sinjalizojë se dhuna nuk do të pranohet.
Në një intervistë të dhënë për gazetën gjermane DiePress, Escobar thotë se ndërmjetësimi nuk ka të bëjë për Kurtin apo Vuçiç në vetvete po për paqen dhe ekuilibrin mes vendeve.
Intervista e plotë:
Die Presse: Mosmarrëveshja për emërimin e kryetarëve shqiptarë në veri të Kosovës ka çuar në trazira serioze me demonstruesit serbë – dhe në tensione mes Serbisë dhe Kosovës. Çfarë duhet bërë për të ulur tensionet?
Gabriel Escobar: Ne duhet të thyejmë ciklin e dhunës. Qeveria e Kosovës nuk duhet t’i detyrojë kryetarët shqiptarë në veri të kalojnë nëpër zyra komunale, të cilat janë kaq simbolike për serbët. Megjithatë, puna administrative duhet të vazhdojë. Udhëheqja e Serbisë, nga ana tjetër, duhet të dërgojë mesazhin e qartë: Dhuna nuk do të tolerohet – jo kundër forcës paqeruajtëse të KFOR-it dhe jo kundër policisë. Dhe atëherë duhet të kërkojmë një mënyrë për të krijuar besim më të madh – edhe nëse kjo do të thotë zgjedhje të reja për kryetar bashkie.
Serbia kërkon themelimin e një asociacioni serb të komunave në Kosovë. Kosova e refuzon këtë nga shqetësimi se mund të çojë në një republikë të re serbe, e cila më pas do ta bllokonte shtetin si në Bosnje dhe Hercegovinë.
Kjo nuk do të jetë një republikë e re serbe si Bosnja dhe Hercegovina. Themelimi i Asociacionit Serb të Komunave në Kosovë është një angazhim ndërkombëtar, ligjërisht i detyrueshëm. Ato përmenden në Marrëveshjen e Brukselit, Konkluzionet e Këshillit Evropian dhe Marrëveshjen e Ohrit. Dhe ka gjithashtu një angazhim të SHBA për këtë. Pra, Asociacioni Serb i Komunave duhet të vijë. Pyetja është: si do të duket? Nëse Kosova nuk dëshiron një Republikë të re Serbe si Bosnja, duhet të na japë një ide se çfarë dëshiron. Na thanë atë që nuk duan. Tani ata duhet të na thonë se çfarë duan. Ne jemi duke pritur për këtë. Kosova duhet të lëvizë menjëherë këtu dhe të na japë një projekt-marrëveshje. Për shkak të Marrëveshjes së Ohrit (shënim:
Por duket se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, nuk e do parimisht këtë asociacion serb të komunave.
Nuk varet nga ai. Kjo nuk është çështje mes Kurtit dhe Serbisë. Kjo është një çështje ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Serbisë. Edhe nëse nuk do Kurti, kjo shoqatë e komunitetit do të vijë. Pyetja është: a dëshiron Kosova të presë integrimin euroatlantik derisa kryeministri i saj të përmbushë detyrimet e tij ligjore?
SHBA ka vendosur sanksione ndaj Kosovës: nuk lejohet të marrë pjesë në manovrën e NATO-s Defender Europe 2023. Dhe SHBA-ja nuk dëshiron më ta mbështesë vendin diplomatikisht për momentin. A janë planifikuar masa edhe ndaj Serbisë?
Ka një ndryshim të madh në marrëdhëniet tona me Serbinë dhe Kosovën. Tradicionalisht, Kosova ka lidhje të ngushta me Shtetet e Bashkuara – dhe ne i dëshirojmë ato gjithashtu. I themi Kosovës: asociacioni i komunave nuk është koncesion ndaj Serbisë. Bëhet fjalë për mënyrën se si Kosova e trajton grupin e saj etnik serb. Sipas mendimit tonë, mosgatishmëria e Prishtinës për të lëvizur këtu tregon mungesën e vullnetit për të kërkuar pajtim në vendin tonë. Mesazhi ynë për Kosovën dhe Serbinë është: Përderisa të dyja palët dështojnë të zbatojnë angazhimet e rëndësishme nga marrëveshja e normalizimit, nuk është koha për biznes si zakonisht.
Ju thatë se bëhet fjalë për mënyrën se si Kosova i trajton pakicat e saj. Por nëse shikoni fotografitë e sulmeve të serbëve ndaj forcës mbrojtëse të Kfor-it në veri të Kosovës, është e qartë se burrat që sulmuan këtu nuk ishin thjesht qytetarë të zemëruar. E gjithë kjo mund të ishte planifikuar nga Beogradi.
E drejtë, kjo mund të jetë. Dhe nëse kjo vërtetohet, do të kishim një diskutim shumë të vështirë me Serbinë. Nëse jo, na duhen ende sinjale nga Serbia se dhuna është e papranueshme. Në veri të Kosovës ka pasur dhunë të ashpër ndaj ushtarëve të forcës paqeruajtëse të KFOR-it. Kjo duhet të ketë pasoja për njerëzit që janë përgjegjës për të.
Në Kosovë dhe në mesin e protestuesve antiqeveritar në Serbi, ekziston shqetësimi se SHBA po tregohen shumë të buta ndaj Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, sepse SHBA-të donin ta pengonin Vuçiqin të lëvizte më tej drejt Moskës.
Shumë shqetësohen për marrëdhëniet e Serbisë me Rusinë. Por unë mendoj se Serbia e kupton atë që po ndodh në Ukrainë dhe reagon ndaj saj. Është e vërtetë që Rusia po përfiton nga kaosi në Ballkan. Por edhe nëse nuk do të kishim probleme me Moskën, Serbia do të dëshironte të ushtronte ndikim tek fqinjët si Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi dhe Kosova – dhe ne duhet të sigurohemi që këto marrëdhënie të jenë korrekte. Protestat në Serbi janë një dinamikë e brendshme.
Por a është SHBA tani e butë ndaj Presidentit Vuçiç?
. Qëndrimi ynë është shumë i qartë se çfarë duhet të bëjë Vuçiq në lidhje me Kosovën. Nëse shikoni marrëveshjen e normalizimit me Prishtinën, pothuajse gjithçka qëndron mbi supet e Serbisë: ajo duhet të njohë integritetin territorial të Kosovës, flamurin, simbolet kombëtare, pasaportat dhe dokumentet qeveritare. Dhe nuk do ta bllokojë më integrimin e Kosovës në strukturat ndërkombëtare. Gjithçka që duhet të bëjë Kosova për këtë është të zbatojë një marrëveshje tashmë ekzistuese: formimin e asociacionit të komunave.
Çfarë do të thotë për SHBA-në ndikimi i Rusisë në Ballkan?
Pyetja është se çfarë do të thotë për komunitetin transatlantik. Rusia po shfrytëzon problemet ekzistuese në Ballkan. Por në të njëjtën kohë Moska ofron shumë pak. Tregtia e Rusisë me rajonin është shumë e vogël. Dhe veçanërisht tani që presidenti i Rusisë, Vladimir Putin , është i pafavorshëm ndërkombëtarisht, mbështetja që ai mund të ofrojë është zero. Pra: Rusia mund të përdorë kaosin në rajon. Por Evropa dhe SHBA-të kanë levën më të fortë.
Rusia gjithashtu ka një ndikim në zhvillimet në Bosnje dhe po përpiqet të krijojë pengesa.
Unë e shoh të kundërtën: Presidenti i Republikës Serbe në Bosnje, Milorad Dodik, po përdor Rusinë për të krijuar pengesa – për axhendën e tij.
Përfaqësuesja e Lartë ndërkombëtare në Bosnje ka humbur gjithnjë e më shumë ndikim vitet e fundit. A është vjetëruar funksioni i tij?
Absolutisht jo. Ai është arbitër për zbatimin e Marrëveshjes së Dejtonit. Ne e mbështesim atë dhe mandatin e tij. Nuk mendoj se ndikimi i tij është zvogëluar. Por ne u përpoqëm të gjenim një tranzicion për ta bërë Bosnjë dhe Hercegovinën të mbështetet më shumë në institucionet e veta. Është një akt balancues.
