Foreing Policy
Kohë më parë përgjigjja ishte tepër e lehtë.
Nëse aktualisht jeni mbi 45 vjeç është e qartë se jeni rritur në një botë të dominuar nga dy superfuqi.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) dhe aleatët e tyre që vendosën rregullat në njërën anë të Murit të Berlinit, ndërsa Bashkimi Sovjetik në anën tjetër.
Pothuajse çdo vend tjetër duhej me se sbën të përafronte sistemet e veta politike, ekonomike dhe të sigurisë me njërën ose tjetrën anë.
Vite më pas, në vitin 1991, Bashkimi Sovjetik u shemb, duke e lënë Shtetet e Bashkuara si superfuqinë e vetme në botë.
Kështu, SHBA-të diktuan rezultatet si nëpërmjet rolit dominues në organizatat ndërkombëtare, por jo vetëm.
Kjo ishte një botë unipolare.
Rreth 15 vjet më parë, bota ndryshoi përsëri – dhe u bë më e ndërlikuar.
Shtetet e Bashkuara u bënë më pak të interesuara për të qenë oficeri i policisë botërore, arkitekti i tregtisë globale dhe madje nxitësi i vlerave globale.
Vendet e tjera, duke u bërë më të fuqishme, ishin gjithnjë e më në gjendje të injoronin rregullat që nuk u pëlqenin dhe, herë pas here, të vendosnin disa vetë.
Kjo është një botë “G-Zero”: një botë jopolare pa liderë globalë.
Tre gjëra ndodhën që shkaktuan këtë recesion gjeopolitik.
Së pari, Rusia nuk u fut në rendin ndërkombëtar të udhëhequr nga perëndimi.
Tani një ish-fuqi e madhe në rënie, Rusia është jashtëzakonisht e zemëruar dhe e sheh Perëndimin si kundërshtarin e saj kryesor në skenën globale.
Së dyti, Kina u fut në institucionet e udhëhequra nga SHBA.
Por me mendimin se kinezët do të ishin më të integruar, të pasur dhe më të fuqishëm.
Dhe se kryesorja, ata do të bëheshin edhe më amerikanë.
Siç rezulton, ata janë ende kinezë – dhe Shtetet e Bashkuara nuk janë të gatshme ta pranojnë këtë.
Së treti, Amerika dhe aleatët e tyre injoruan dhjetëra miliona qytetarët e tyre që ndiheshin të lënë pas nga globalizimi.
Ankesat e tyre u forcuan më tej nga pabarazia në rritje e të ardhurave dhe pagave, ndryshimi i demografisë, politikave të identitetit dhe polarizimi nga teknologjitë e medias.
Pas dekadash neglizhence, shumica e këtyre qytetarëve janë thelbësisht mosbesues ndaj qeverive të tyre dhe ndaj vetë demokracisë.
Të gjitha krizat gjeopolitike që shihni çdo ditë në titujt kryesorë
Lufta në Ukrainë, konfrontimi për Tajvanin, tensionet bërthamore me Iranin dhe Korenë e Veriut – rreth 90 për qind e tyre janë drejtpërdrejt ose tërthorazi për shkak të recesionit gjeopolitik të shkaktuar nga këto tre çështje.
Me fjalë të tjera, krizat nuk kanë të bëjnë me liderë individualë.
Ato janë një tipar strukturor i peizazhit tonë gjeopolitik.
Megjithatë, për mirë a për keq, recesionet gjeopolitike nuk zgjasin përgjithmonë.
Dhe rendi global që po vjen është diçka shumë e ndryshme nga ajo me të cilën jemi mësuar.
Ne nuk jetojmë më në një botë unipolare, bipolare apo multipolare.
Pse?
Sepse ne nuk kemi më superfuqi shumëdimensionale.
Kjo është e drejtë, Shtetet e Bashkuara dhe Kina nuk janë superfuqi sot – të paktën jo për mënyrën se si ne e kemi përdorur gjithmonë termin.
Në vend të kësaj, ajo që kemi sot janë rende të shumta botërore, të ndara, por të mbivendosura.
Së pari, ne kemi një urdhër sigurie unipolare.
Shtetet e Bashkuara janë i vetmi vend që mund të dërgojnë ushtarë, marinarë dhe pajisje ushtarake në çdo cep të botës.
Roli i Amerikës në rendin e sigurisë sot është më thelbësor – dhe, në të vërtetë, më dominues – sesa ishte një dekadë më parë.
Kina po rrit me shpejtësi aftësitë e saj ushtarake në Azi, por askund tjetër në mënyrë domethënëse.
Pushtimi rus i Ukrainës në mënyrë të ngjashme e ka bërë Evropën më të varur nga NATO-ja e udhëhequr nga SHBA-të.
Po, Kina, Rusia dhe të tjerët kanë armë bërthamore, por në fakt përdorimi i tyre është ende i barabartë me “vetëvrasje”.
Shtetet e Bashkuara janë superfuqia e vetme e sigurisë në botë – dhe do të mbeten të tilla për të paktën dekadën e ardhshme.
Por fuqia ushtarake nuk e lejon Washingtonin të vendosë rregullat për ekonominë globale, sepse rendi ekonomik është shumëpolar.
SHBA-të kanë një ekonomi të fuqishme dhe dinamike, por fuqia globale këtu ndahet gjerësisht.
Pavarësisht të gjitha bisedave për një luftë të re të ftohtë, Shtetet e Bashkuara dhe Kina janë shumë të ndërvarura ekonomikisht për t’u shkëputur nga njëra-tjetra.
Ndërkohë, Bashkimi Evropian është tregu më i madh i përbashkët në botë dhe është në gjendje të vendosë rregulla dhe standarde që amerikanët, kinezët dhe të tjerët duhet t’i pranojnë si çmimin e të bërit biznes me të.
Japonia është ende një fuqi ekonomike globale.
Ekonomia e Indisë po rritet me shpejtësi, dhe bashkë me të, po ashtu është edhe ndikimi i saj në skenën globale.
Rëndësia relative e këtyre dhe ekonomive të tjera do të vazhdojë të ndryshojë gjatë dekadës së ardhshme, por ajo që është e sigurt është se rendi ekonomik global është dhe do të mbetet një rend multipolar.
Tensionet
Midis rendit të sigurisë dhe atij ekonomik janë tensionet.
Shtetet e Bashkuara duan të përcaktojnë gjithnjë e më shumë fusha të ekonomisë si kritike për sigurinë kombëtare.
Ato po u bëjnë presion vendeve të tjera që të përshtatin politikat e tyre në përputhje me rrethanat, mbi gjysmëpërçuesit, mineralet kritike dhe ndoshta së shpejti për TikTok.
Nga ana e saj, Kina dëshiron të përdorë levën e saj tregtare për të rritur ndikimin e saj diplomatik.
Evropa, India, Japonia dhe vende të tjera duan të sigurojnë që as siguria dhe as rendi ekonomik nuk dominojnë tjetrin – dhe me shumë gjasa do të kenë sukses.
Këto janë dy rendet botërore që ne i shohim tashmë.
Por ka një rend të tretë, me zhvillim të shpejtë që së shpejti do të ketë më shumë ndikim se të tjerët: rendi digjital.
Atje, ndryshe nga çdo rend tjetër gjeopolitik në të kaluarën dhe të tashmen, aktorët dominues që vendosin rregullat dhe ushtrojnë pushtetin nuk janë qeveritë, por kompanitë e teknologjisë.
Ju keni dëgjuar se si armët, inteligjenca dhe trajnimi i NATO-s i kanë ndihmuar ukrainasit të mbrojnë tokën e tyre.
Kompanitë e teknologjisë vendosën nëse ish-presidenti i SHBA-ve, Donald Trump, mund të flasë pa filtra dhe në kohë reale me qindra miliona njerëz ndërsa kandidon sërish për president.
Pa mediat sociale dhe aftësinë e saj për të promovuar teori konspirative, nuk do të kishte kryengritje të 6 janarit në Capitol Hill, nuk do të kishte trazira të kamionistëve në Otava, nuk do të kishte revoltë të 8 janarit në Brazil.
Kompanitë e teknologjisë madje përcaktojnë identitetin tonë.
Dikur pyesnim nëse sjellja njerëzore ishte kryesisht rezultat i natyrës apo i edukimit.
Sot, është natyra, edukimi dhe algoritmi.
Rendi digjital po bëhet një përcaktues kritik në mënyrën se si jetojmë, në çfarë besojmë, çfarë duam – dhe çfarë jemi të gatshëm të bëjmë për ta arritur atë.
Por si do ta përdorin kompanitë e teknologjisë fuqinë e tyre të re?
Nëse liderët politikë amerikanë dhe kinezë vazhdojnë të afirmohen gjithnjë e më me forcë në hapësirën digjitale dhe nëse kompanitë e teknologjisë rreshtohen me qeveritë e tyre të origjinës, ne do të përfundojmë në një luftë të ftohtë teknologjike midis SHBA-ve dhe Kinës.
Bota do të ndahet në dysh, vendet e tjera do të detyrohen të zgjedhin anë dhe globalizimi do të copëtohet.
Nëse kompanitë e teknologjisë i përmbahen strategjive të rritjes globale, duke refuzuar të rreshtohen me qeveritë dhe duke ruajtur ndarjen ekzistuese midis fushave fizike dhe digjitale të konkurrencës, atëherë do të shohim një globalizim të ri.
Kompanitë e teknologjisë do të mbeten sovrane, duke konkurruar kryesisht me njëra-tjetrën për fitime.
Të tre këta skenarë janë plotësisht të besueshëm.
Asnjëri nuk është i pashmangshëm.
