“Do shkaktojë dëme kolosale dhe kaos”, shkencëtarët të shqetësuar për një stuhi diellore! Mund të ndodhë së shpejti!

Një stuhi diellore një herë në shekull mund të ndezë rrjetet e energjisë dhe të rrëzojë satelitët.

Shumica e stuhive diellore janë mjaft të padëmshme, por herë pas here, dielli mund të dërgojë stuhi jashtëzakonisht të fuqishme. Këto janë mjaft të forta sa mund të shkaktojnë ndërprerje të gjerë të energjisë elektrike dhe të rrëzojnë satelitët.

“Ka më shumë gjasa se zakonisht të goditemi nga një stuhi super e fortë në vitet e ardhshme”, thonë shkencëtarët.

Dielli është gjithmonë i gazuar dhe i fryrë dhe kjo vazhdimisht dërgon energji diellore drejt Tokës. Por ndonjëherë është më serioze. Në një ditë mesatare, energjia e tij e madhe diellore shmanget pa shkaktuar shumë dëme. Por herë pas here, dielli dërgon një stuhi aq të fuqishme sa mund të çajë fushat magnetike të Tokës.

“Nëse një stuhi e tillë do të godiste nesër, ajo do të shkaktonte kaos teknologjik që mund të “sakatojë ekonomitë dhe të rrezikojë sigurinë dhe jetesën e njerëzve në mbarë botën”, sipas NASA-s.

Një stuhi e madhe ka më shumë gjasa në vitet e ardhshme

Tre ngjarje të ndryshme diellore mund të dërgojnë të gjitha grimcat me shpejtësi të lartë që ngatërrojnë fushat magnetike të Tokës: ndezje diellore, vrima koronale ose nxjerrje të masës koronale (CMEs) – shpërthime të mëdha në diell.

Nëse këto përplasen në Tokë, ata mund të zhveshin shtresën jonizuese të Tokës e cila na mbron nga moti i keq i hapësirës. Kjo mund të hapë derën për të derdhur më shumë grimca të ngarkuara.

“Po flasim për një ngjarje një në njëqind vjet,” tha për Insider Mathew Owens, një profesor i fizikës hapësinore në Universitetin e Reading.

Kjo lloj stuhie e fortë gjeomagnetike mund të ndodhë në çdo kohë. Por kjo bëhet më e mundshme gjatë një piku të aktivitetit diellor, i cili ndodh çdo 11 vjet kur linjat e fushës magnetike të diellit ngatërrohen dhe përdridhen më shumë.

Ky tension rrit mundësinë që dielli të krijojë më shumë njolla diellore, më shumë CME, më shumë ndezje diellore dhe më shumë vrima koronale. E gjithë kjo mund të bëjë që të lindë një ngjarje një herë në shekull.

“Ngjarjet shumë më të forta nuk ndodhin çdo cikël,” tha për Insider Daniel Verscharen, një profesor i asociuar i fizikës së hapësirës dhe klimës në University College London.

“Por gjatë një cikli maksimal të fortë si ai që po vjen, ka më shumë gjasa të ndodhin disa nga ato ngjarje që shkaktojnë ndërprerje të energjisë këtu në Tokë,” tha ai.

Stuhitë gjeomagnetike më të fuqishme të regjistruara datojnë para internetit dhe flotës masive satelitore që shohim sot. Në sa më shumë infrastrukturë të mbështetemi, aq më të prekshëm jemi ndaj dështimit të saj.

Ngjarja Carrington e vitit 1859 konsiderohet gjerësisht si stuhia diellore më e fuqishme e regjistruar ndonjëherë. Por për shkak se kishte shumë pak infrastrukturë për të prishur, ajo shkaktoi mjaft pak dëme.

Megjithatë, ishte dramatike, operatorët telegrafikë morën goditje elektrike nga pajisjet e tyre dhe zjarret shpërthyen në stacionet telegrafike, ndërsa rrymat e krijuara nga stuhia kalonin nëpër tela.

Një stuhi tjetër e dukshme ndodhi në vitin 1989. Megjithëse kjo stuhi ishte më pak e fuqishme, ajo ishte më shkatërruese pasi çdo gjë mbështeteshe më shumë në rrjetet e energjisë dhe komunikimet globale.

Rritja e energjisë shkaktoi një ndërprerje të gjerë në Quebec që zgjati 12 orë dhe rrëzoi radion me valë të shkurtra. Kanadezët ishin të shqetësuar se Bashkimi Sovjetik po bllokonte sinjalet e radios në Rusi, një keqkuptim që mund të kishte qenë i rrezikshëm në Luftën e Ftohtë.

Që nga vitet ’90, mbështetja jonë në komunikimet, satelitët, rrjetet e energjisë dhe infrastrukturën tjetër të rëndësishme është rritur në mënyrë eksponenciale.

Nëse një stuhi e tillë ndodh sot, bota mund të presë të shohë ndërprerje të gjera të energjisë elektrike, satelitët të rrëzohen nga orbita dhe rrjetet e rëndësishme të komunikimit të ndërpriten, sipas NASA-s.

Pse shkencëtarët janë të shqetësuar për stuhinë e ardhshme diellore?

Aktiviteti i diellit është aktualisht në rritje dhe shkencëtarët janë veçanërisht të shqetësuar për ciklin e vazhdueshëm diellor.

Ky cikël pritet të jetë relativisht i moderuar, por tashmë është më aktiv se cikli i mëparshëm. Kjo do të thotë që dielli mund të bëhet më aktiv se sa ka qenë në dy dekadat e fundit.

Një faktor tjetër, sipas Verscharen, profesor i hapësirës, është se fushat magnetike të diellit janë gjithashtu të drejtuara drejt jugut. Kjo do të thotë se grimcat e ngarkuara që dielli po dërgon kanë më shumë gjasa të mbajnë një ngarkesë magnetike që është në kundërshtim me fushën magnetike të Tokës, tha ai. Kjo mund t’u japë grimcave më shumë mundësi për të thyer mbrojtjen e Tokës.

Është ende plotësisht e mundur që një stuhi një herë në shekull të kalojë këtë cikël diellor. Por kjo nuk do të thotë që ne do të ishim të sigurt nga dëmtimi.

Cikli aktual diellor tashmë po shkakton kërdi. Shpërthimet e fuqishme diellore kanë shkaktuar ndërprerje të radios që mund të jenë shkatërruese për fluturimet në distanca të gjata që kalojnë mbi pole.

SpaceX i Elon Musk humbi gjithashtu 40 satelitë Starlink pasi një stuhi diellore shkaktoi zgjerimin e atmosferës, duke rritur tërheqjen e satelitëve dhe duke shkaktuar djegien e tyre para se të përdoreshin.

Të gjitha këto lloje efektesh mund të kenë “ndikime të mëdha financiare”, tha Verscharen.

Shkencëtarët po garojnë kundër orës

Cikli aktual pritet të arrijë kulmin rreth vitit 2025. Stuhitë gjeomagnetike kanë më shumë gjasa të ndodhin pasi dielli po zbret nga një kulm, tha Verscharen.

Deri atëherë, vendet në gjerësi më të larta si SHBA-ja, Kanadaja, Suedia dhe Britania e Madhe duhet të jenë veçanërisht të kujdesshëm, sa më e lartë të jetë gjerësia gjeografike e vendit, aq më e prekshme është nga moti diellor, tha Verscharen.

Megjithatë, ka mënyra për të zbutur stuhitë më të këqija. Me një paralajmërim të mjaftueshëm, operatorët mund të vendosin masa për të mbrojtur infrastrukturën nga efekti më i keq i stuhive diellore. Ata mund të fikin rrjetet e energjisë në mënyrë strategjike, të ridrejtojnë aeroplanët ose të lëvizin satelitët.

Shkencëtarët si Verscharen dhe Owens tani janë në garë për të kuptuar se çfarë i bën ngjarjet diellore më të fuqishme, në mënyrë që ato të përmirësojnë sistemet tona të përparuara të paralajmërimit.

Agjencia Evropiane e Hapësirës po kërkon gjithashtu të lëshojë satelitin Vigil, i cili do të shkojë pas diellit për të dalluar njollat e diellit dhe vrimat koronale potencialisht të rrezikshme disa ditë përpara se ato të dalin në pamjen e Tokës.

“Me një kombinim të parashikimit më të mirë, të kuptuarit më të mirë të motit të hapësirës dhe duke i kushtuar më shumë vëmendje veçanërisht nga sektori privat që tani po rritet në hapësirë, këto gjëra duhet të shmangen,” tha Verscharen.