“Pasi u bë Eldoradoja e re e turizmit, a do të bëhet Shqipëria edhe një fuqi nafte me një Fond Sovran”?
Kështu shkruajnë Stefano Piazza dhe Giovanni Brussato për gazetën italiane ”Panorama”.
”Kryeministri shqiptar, Edi Rama shkoi në malin e Shpiragut i cili ndodhet pesë kilometra larg qendrës historike të Beratit dhe këtu, sipas testeve të para të kryera tashmë në vitin 2019 nga kompania ”Shell Upstream Albania BV” në zonën e ”Shpirag-4”, do të kishte sasi të mëdha nafte.
Më pas Edi Rama foli edhe për fondin sovran që do të menaxhojë pasurinë e madhe që duhet të rrjedhë prej tij. ”Në fund të këtij viti do ta mësojmë këtë, ndërkohë që po punojmë paralelisht me projektin e Fondit Sovran që do të administrojmë, nëse testi përfundimtar është i suksesshëm, për një të mirë kaq të madhe, duke u nisur edhe nga studimi i kujdesshëm i praktikave globale në terren si fondet sovrane të pasurisë së Norvegjisë, Arabisë Saudite, Azerbajxhanit e kështu me radhë”, theksoi ai.
Në vitin 2019 ”Shell” shkruante se ”fusha e Shpiragut mund të tregojë pozitivisht prodhimin e naftës në Shqipëri, i cili aktualisht luhatet në rreth 20 000 fuçi në ditë dhe kryhet pothuajse tërësisht nga kompania ‘Bankers Petrolum”. Historia fillon në vitin 2012 kur u identifikuan tre blloqe që mbulojnë një sipërfaqe prej 4,084 km2, ku përsëri sipas ”Shell”, ”në këtë zonë janë identifikuar edhe shumë akumulime të tjera të mëdha, potenciale të hidrokarbureve të patestuara ende, të cilat ofrojnë mundësi për eksplorim në të ardhmen”.
Zbulimi i Shpiragut, në një fushë karbonati të thyer, ndodhet në një kontekst gjeologjik të barabartë me fushat e mëdha Val D’Agri dhe Tempa Rossa në Itali, ku ”Shell” ka një pozicion të konsiderueshëm jooperativ. ”Zbulimi i Shpiragut ishte i pari në “luajtjen e brezit të vjetër dhe shtytës” të Shqipërisë në tokë (mjedisi gjeologjik në të cilin ndodhet fusha e hidrokarbureve) në të cilin ishte përfshirë Shell”, tha Marc Gerrits në 2019, nënkryetar ekzekutiv i ”Shell Exploration”. ”Ne jemi të kënaqur që këto teste fillestare kanë konfirmuar potencialin e këtij zbulimi dhe presim me padurim rritjen e biznesit tonë në Shqipëri”, shtoi ai.
Drejtuesi i lartë i gjigantit të naftës kishte shtuar gjithashtu se ”prova e prodhimit shumëditor në pus funksionoi siç pritej, me një fluks të mundshëm prej disa mijëra fuçi nafte në ditë. Vëllimi i rikuperueshëm komercial i naftës ende nuk është përcaktuar përmes aktivitetit të mëtejshëm të vlerësimit. Që atëherë, pak ose aspak konkrete dihet për fushat shqiptare përveç njoftimeve të djeshme të kryeministrit shqiptar.
Pasi u bë Eldoradoja e re e turizmit, Shqipëria do të bëhet gjithashtu një fuqi nafte me një fond sovran? Apo Edi Rama shkoi pak përtej realitetit?
Le të përpiqemi t’i vendosim pak rregull. Territori i Shqipërisë është i ndarë në zona në tokë dhe në det, disa prej të cilave mund të ofrojnë mundësi për kërkimin dhe zhvillimin e vendburimeve të naftës dhe gazit.
”Shell” aktualisht operon në dy prej tyre dhe po vlerëson qëndrueshmërinë tregtare të zbulimit të naftës dhe gazit në këto zona. Në pranverën e vitit 2019, ”Shell” njoftoi se testet fillestare në pusin e vlerësimit ”Shpirag-4”, pranë Beratit, konfirmuan potencialin e rrjedhës së një zbulimi të rëndësishëm të naftës së lehtë. ”Shell” ka shpuar katër puse të ndryshme nafte deri më sot.
Në realitet, prezenca e strukturave gjeologjike të përshtatshme për të shërbyer si shkëmb rezervuari në nëntokën e malit gëlqeror të Shpiragut në Shqipërinë e Jugut njihet prej më shumë se 20 vjetësh. Në dhjetor 2001, pusi ”Shpiragu-1” i operuar atëherë nga ”Occidental Petroleum” solli në sipërfaqe naftë të lehtë (37 API) duke arritur një thellësi totale prej 5 333 m me një prodhim potencial prej rreth 340 fuçi/ditë (fuçi/ditë).
Disa vite më vonë me shpimin e pusit ”Shpiragu-2” u arritën rezultatet më domethënëse, pasi në provën e parë dha 800-1300 fuçi/ditë (naftë e lehtë me densitet 35-37 ° API) dhe nga 2300 në 6000 m3/h gaz në ditë. Të dhënat u konfirmuan nga ”Petromanas”, i cili deklaroi rezerva potenciale që variojnë nga 250 deri në 300 tonë në ditë dhe 100 000 metër kub gaz në ditë. ”Shell” po vazhdon me aktivitetet e shpimit të ”Shpirag 5”, pas eksplorimit të suksesshëm të ”Shpirag 4”, i cili sipas burimeve të tjera ka një prodhim total prej mijëra fuçish në ditë.
”Shell” ka investuar deri tani miliona dollarë në Shqipëri.
Nëse kërkimet do të jenë të suksesshme, është e natyrshme që kompania të prodhojë naftë dhe gaz natyror në bashkëpunim me qeverinë shqiptare dhe ky mund të jetë një faktor transformimi ekonomik për vendin me të ardhura nga taksat, vende pune dhe investime të huaja në ekonomi. Shtrirja e rezervës ende nuk është deklaruar dhe për këtë arsye është e parakohshme për të dhënë vlerësime konkrete, por ndikimi që një zbulim i tillë do të ketë në buxhetin e shtetit do të varet nga kostoja e prodhimit të naftës.
Nga nxjerrja e naftës nga vendburimi historik Patos-Marinzë, Shqipëria ka marrë rreth 15% të vlerës totale të naftës së nxjerrë. Sot kapaciteti i rafinimit të Shqipërisë është i kufizuar (pak më shumë se 250 000 tonë/vit) dhe ajo eksporton pjesën më të madhe të naftës së saj bruto dhe importon pjesën më të madhe të karburantit të saj të rafinuar.
