A ka Izraeli një udhërrëfyes për të ardhmen e Gazës?

Kur Benjamin Netanyahu dërgoi trupa në Gaza muajin e kaluar pasi Hamasi nisi një sulm shkatërrues ndaj Izraelit, ai u zotua se shteti hebre do të “eliminonte” grupin militant palestinez njëherë e përgjithmonë.

Në javët që pasuan, forcat tokësore izraelite kanë rrethuar bastionin politik dhe ushtarak të Hamasit në qytetin e Gazës. Por edhe ndërsa trupat izraelite i afrohen objektivit të tyre të parë ushtarak për të marrë kontrollin e Gazës veriore, strategjia afatgjatë e Izraelit për enklavën mbetet e mbuluar me mister: për shumicën e izraelitëve, për palestinezët dhe madje edhe për aleatët e tij më të afërt në SHBA.

“Unë mendoj se këtu ku jemi ka shumë pyetje dhe jo shumë përgjigje”, tha John Kirby, zëdhënësi i Këshillit të Sigurisë Kombëtare të SHBA, këtë javë në një intervistë për “CNN”.

Pyetja po bëhet gjithnjë e më urgjente. Bombardimet dhe pushtimi i Gazës nga Izraeli ka vrarë më shumë se 11 mijë njerëz, sipas zyrtarëve palestinezë, dhe ka krijuar një katastrofë humanitare në enklavë. Edhe SHBA, e cila e ka mbështetur fuqishëm Izraelin gjatë muajit të kaluar, po ngre alarmin në rritje për numrin në rritje të vdekjeve dhe pasojat e një lufte të gjatë.

“Sa më shpejt të arrini në një pikë ku të ndaloni armiqësitë, do të keni më pak grindje për popullatën civile që shndërrohet në dikë që tani dëshiron të jetë anëtari i ardhshëm i Hamasit”, tha gjenerali Charles Brown, kryetar i shefave të përbashkët të shtabit këtë javë.

Por Izraeli, aleatët e tij perëndimorë dhe palestinezët janë në territor të paeksploruar. Duke reaguar ndaj sulmit më vdekjeprurës brenda shtetit që nga themelimi i tij në vitin 1948, i cili vrau rreth 1 mijë e 200 njerëz sipas zyrtarëve izraelitë, Izraeli ka nisur sulmin më shkatërrues dhe shkatërrues në Gaza që kur u tërhoq nga rripi në 2005.

Ndërsa trupat izraelite lëvizin gjithnjë e më thellë në brezin e rrethuar, një komb i traumatizuar i prirur për hakmarrje po udhëhiqet nga qeveria më e ekstremit të djathtë në historinë e saj, qëllimi kryesor i së cilës është çrrënjosja e një grupi islamik të ngulitur thellë në shoqërinë palestineze.

Egërsia e pashembullt e përgjigjes së Izraelit ka përkeqësuar mungesën e qartësisë për të ardhmen e pasluftës së Gazës, pasi askush nuk e di se kur dhe si do të përfundojë lufta. Gjithashtu nuk është e qartë se çfarë do të thotë në praktikë të shkatërrosh një organizatë që ka një krah politik dhe ushtarak dhe që ka qenë pjesë përbërëse e burokracisë dhe ofrimit të shërbimeve publike në Gaza për 16 vitet e fundit.

“Ne nuk do të jemi në gjendje të ndryshojmë realitetin për njerëzit që jetojnë në jug të Izraelit nëse nuk eliminojmë Hamasin”, tha Ron Dermer, ministër i çështjeve strategjike të Izraelit dhe një anëtar i kabinetit të luftës prej pesë anëtarësh të vendit.

“Tani çfarë do të thotë eliminim? A do të thotë kjo të shkosh në plumbin e fundit apo jo? Kjo është një pyetje më vete, ne duhet të vendosim”.

Pamja mjegullohet më tej nga fakti se lidershipet e SHBA-ve, Izraelit dhe Palestinës mund të ndryshojnë të gjitha gjatë asaj që ka të ngjarë të jetë një fushatë e zgjatur – veçanërisht nëse, siç kanë frikë shumë, lufta shndërrohet në një konflikt të hapur guerril brenda Gazës.

Mahmoud Abbas, kreu i Autoritetit Palestinez, është 87 vjeç dhe i rrethuar nga oborrtarë që përpiqen për një pozicion; Netanyahu është i rrethuar nga skandale dhe pyetje rreth rolit të tij në dështimet që çuan në sulmin e Hamasit më 7 tetor; dhe sondazhet e kësaj jave sugjeruan se presidenti amerikan Joe Biden mund të zëvendësohet nga Donald Trump në zgjedhjet e vitit të ardhshëm.

Askush nuk e di se çfarë do të mbetet nga Gaza – shtëpia e 2.3 milionë njerëzve dhe tashmë e shkatërruar nga një bombardim dhe rrethim njëmujor – kur luftimet të përfundojnë përfundimisht. Zyrtarët izraelitë kanë sugjeruar se do të mbyllet nga Izraeli dhe potencialisht do të shtrëngohet gjithnjë e më shumë nga zona të reja tampon dhe barriera sigurie brenda brezit.

“Për momentin, të menduarit për ‘të nesërmen’ ndihet si një shpërqendrim i qëllimshëm, ose i paqëllimshëm, nga ajo që do të formojë rrënjësisht të nesërmen”, thotë Emile Hokayem, drejtor i sigurisë rajonale në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike në Londër.

“Është ajo që Izraeli bën tani që do të përcaktojë se çfarë mund të bëni një ditë më pas”.

Ndërkohë që zyrtarët izraelitë qëndrojnë të ngushtë në lidhje me planet e tyre afatgjata, disa zyrtarë perëndimorë vënë në dyshim nëse ato ekzistojnë.

“Izraelitët, ata nuk kanë menduar vërtet për këtë. . . kjo e bën shumë të vështirë për dikë tjetër që të planifikojë”, thotë një zyrtar perëndimor.

“Është shumë e çrregullt.”

Ndërsa presioni ndërkombëtar rritet për një armëpushim, Netanyahu këtë javë dha treguesin më të qartë ende të të menduarit të qeverisë së tij për periudhën e menjëhershme të pasluftës.

Zyrtarët izraelitë pranojnë se kjo mund të përfshijë forcat e vendosura në Gaza pas përfundimit të luftës. “Ne do të duhet të kemi forcat tona në zona të ndryshme për të mundësuar fleksibilitet operacional”, thotë një zyrtar i lartë.

“Ne të gjithë u zgjuam më 7 tetor në një realitet të ri. Kjo do të thotë që të gjithë ne të mos mendojmë nga perspektiva e së kaluarës”.

Disa në aparatin e sigurisë së Izraelit mendojnë se një situatë e ngjashme me atë në pjesë të Bregut Perëndimor të okupuar, siç është e ashtuquajtura Zona B, ku forcat izraelite ushtrojnë kontrollin e sigurisë së bashku me një autoritet civil palestinez, është rezultati më i mundshëm.

“Ka dy gjëra operacionale që duhet të bëni për të parandaluar një ngritje të terrorit në Gaza”, thotë Amir Avivi, ish-zëvendës komandant i Divizionit të Gazës të ushtrisë izraelite.

“Ju duhet të kontrolloni kufirin egjiptian. . . Dhe ju duhet diçka si Zona B në Bregun Perëndimor, ku mund të hyni dhe të dilni dhe të kapni qeliza terroriste siç bëjmë ne atje”.

Por të tjerët në të djathtën e Izraelit kanë kërkuar që shteti hebre të ushtrojë kontroll më të hapur mbi Gazën – dhe madje të rifusë vendbanimet izraelite, të konsideruara të paligjshme nga shumica e komunitetit ndërkombëtar, në rrip. Anëtarët e partisë Likud të Netanyahut kanë paraqitur një projekt-ligj që do të rrëzonte legjislacionin e miratuar pas tërheqjes së Izraelit në vitin 2005, i cili pengon izraelitët të hyjnë në Gaza.

“Nuk ka status quo dhe asgjë nuk është e shenjtë”, tha ministri i arsimit Yoav Kisch në fillim të kësaj jave.

Një bisedë e tillë, në kombinim me zhvendosjen e qindra mijëra banorëve të Gazës nga Izraeli nga veriu i territorit, ka nxitur frikën tek palestinezët se Izraeli mund të përfundojë duke marrë kontrollin e enklavës.

“Cili politikan izraelit do të bënte fushatë për tërheqjen nga Gaza veriore?” pyet një analist palestinez. “Do të jetë një tjetër Breg Perëndimor, por edhe më keq, sepse nuk do të ketë palestinezë”.

Udhëheqja e Izraelit këmbëngul se nuk është kështu.

“Unë nuk mendoj se ne duam të kontrollojmë 2 milionë palestinezë”, thotë zyrtari i lartë.

“Për mekanizmat e ardhshëm për Gazën, çfarëdo qofshin ato, ekzistojnë dy kushte. E para është se në asnjë rrethanë nuk mund të jetë Hamasi. Dhe së dyti, ne duhet të ruajmë epërsinë operacionale”.

Në një përpjekje për të lehtësuar shqetësimet mes palestinezëve dhe aleatëve arabë të Uashingtonit, sekretari amerikan i shtetit Antony Blinken këtë javë përcaktoi disa nga parametrat e administratës Biden për rendin e pasluftës në Gaza.

Nuk mund të ketë riokupim, tha ai. As nuk mund të ketë ndonjë zhvendosje të dhunshme të palestinezëve nga rripi, apo zvogëlim të territorit të Gazës, apo ndonjë përpjekje për ta bllokuar atë. Në vend të kësaj, argumentoi ai, Gaza dhe Bregu Perëndimor duhet të ribashkohen nën Autoritetin Palestinez, organi i krijuar gjatë viteve 1990 si një hap drejt një shteti të pavarur palestinez i cili ushtron autonomi të kufizuar në pjesë të Bregut Perëndimor

Por si të arrihet kjo, apo edhe nëse do të ishte një zgjidhje e zbatueshme, është e zhytur në dyshime.

Blinken sugjeroi javën e kaluar që OKB-ja ose një koalicion shtetesh arabe mund të drejtonin Gazën për një periudhë të përkohshme pas luftës përpara se t’i dorëzoheshin një PA “efektive dhe të rigjallëruar”. Por diplomatët dhe zyrtarët rajonalë janë thellësisht skeptikë.

Edhe pse OKB-ja luajti një rol kyç në drejtimin e shërbimeve publike, si shkollat, në Gaza para luftës, pak mendojnë se do të ishte në gjendje të merrte përsipër të gjithë administratën civile.

Dhe ndërsa lufta ka përparuar, zyrtarët izraelitë kanë qenë gjithnjë e më armiqësorë ndaj OKB-së, me disa që e akuzojnë atë se është në anën e palestinezëve.

“Një forcë ndërkombëtare nuk do ta bëjë këtë”, thotë Yossi Kuperwasser, një ish-kreu i divizionit të kërkimit të IDF, duke argumentuar se dështimi i misionit të OKB-së në Liban për të parandaluar përleshjet përgjatë kufirit libanez-izraelit midis grupit militant.

Hezbollahu dhe forcat izraelite treguan se nuk do të funksiononte në Gaza.

As shtetet arabe nuk kanë ndonjë oreks për të marrë atë që ata e shohin si kupë e helmuar për të marrë ndonjë rol në Gaza.

“Nëse e bën këtë, do të kryqëzohesh në botën arabe”, thotë një diplomat arab. “Asnjë vend arab nuk do të hyjë pas shkatërrimit”.

Pyetja më e madhe, megjithatë, është nëse çdo përpjekje për të riinstaluar AP në Gaza do të krijonte më shumë probleme sesa do të zgjidhte, veçanërisht nëse trupi kthehej si rezultat i pushtimit izraelit të territorit.

“Asnjë agjenci palestineze, duke përfshirë AP, nuk mund të marrë kontrollin e Gazës në kontekstin e një aleance mes nesh dhe Izraelit kundër Hamasit”, thotë një zyrtar i lartë palestinez.

“Kjo është e pamundur. Dhe asnjë agjenci palestineze nuk mund të jetë pjesë e një aleance ndërkombëtare kundër Hamasit. Çdo agjenci e jashtme në Gaza do të fuqizojë Hamasin”.

Ai dhe zyrtarët arabë këmbëngulin se opsioni i vetëm i mundshëm për të neutralizuar ideologjinë militante të Hamasit është krijimi i një shteti palestinez përkrah Izraelit.

Ata fajësojnë Izraelin për nxitjen e konfliktit duke shpenzuar vite duke e dobësuar sistematikisht PA-në deri në pikën ku mezi mund të administrojë pjesën e saj gjithnjë në gërryerje të Bregut Perëndimor. Dhe kjo, e kombinuar me vitin pa zgjedhje apo ndonjë përparim domethënës drejt një shteti palestinez, i kanë grabitur legjitimitetin trupit.

Për shumë palestinezë, PA është tani pak më shumë se një nënkontraktor i pushtimit izraelit.

Por ndërsa lufta po kalon në javën e saj të gjashtë dhe numri i njerëzve arrin nivele katastrofike, janë ato formula të vjetra në të cilat po kthehen diplomatët dhe zyrtarët në Washington dhe në Lindjen e Mesme, edhe nëse pakkush ka shumë shpresë se do të ketë sukses.

“Është e vështirë të jesh optimist”, thotë zyrtari perëndimor.

“E vetmja gjë pozitive është që të gjithë e pranojnë se duhet të ketë një lloj shtytjeje drejt një shteti palestinez, përndryshe asnjë nga këto nuk do të bëhet më mirë”.

Megjithatë, kjo perspektivë duket gjithashtu të jetë një aspiratë e largët.

Zyrtari thotë se për të arritur një zgjidhje për konfliktin e vështirë izraelito-palestinez nevojiten tre përbërës kyç: një administratë e angazhuar amerikane dhe udhëheqës izraelitë dhe palestinezë që janë seriozë për paqen.

“Në 30 vitet e fundit ne kemi pasur dy, ose ndoshta dy e gjysmë të tilla”, thotë zyrtari.

“Para kësaj krize ne kishim zero që është një nga arsyet pse jemi në vendin ku ndodhemi”./ Marrë nga Financial Times, përkthyer nga Albanian Post