“Me guxim dhe besim”, kjo është motoja që shoqëron detyrat e secilit pjesëtar të Gardës së njohur Zvicerane gjatë gjithë kohës së shërbimit. Të shërbesh në këtë trupë, ushtria më e vogël në botë që garanton sigurinë e qytet-shtetit më të vogël, është t’i shërbesh Kishës Katolike Romake, dhe kjo kërkon përkushtim dhe një vullnet të thellë për të punuar për mbrojtjen e Selisë së Shenjtë dhe Papës, për të paktën 26 muaj. Ky është afati minimal i shërbimit të forcës ushtarake e cila deri në vitin 2018 numëronte vetëm 110 pjesëtarë, ndërsa me vendim të Papa Françeskut u rrit në 135, që vlen edhe sot e kësaj dite.
Për ta bërë njoftimin e punës edhe më tërheqës, zyrtarët në Zvicër njoftuan në emër të Selisë së Shenjtë se një zyrë shtypi dhe një konsulent komunikimi do t’i shtohej trupës ushtarake, ndërsa një program shumëmilionësh do të kujdesej për rinovimin e barakave të vjetruara. Dhe janë këta 135 anëtarë që janë ngarkuar me detyrën e vigjilencës së shtuar ndaj miliona besimtarëve edhe më shumë se zakonisht, të cilët do të dynden në Vatikan vitin e ardhshëm për jubileun e vitit 2025. Viti i ardhshëm është shpallur nga Papa Françesku “Vit i shenjtë” me temën “Pelegrinët e shpresës”, duke ftuar besimtarët nga çdo cep i tokës që t’i luten Shën Pjetrit, duke kaluar nga Dera e Shenjtë që hapet vetëm gjatë viteve të shenjta.
Një traditë pesë shekullore që jeton deri më sot
Shumica e turistëve që vijnë në Vatikan për të admiruar thesaret e paçmuara të Musei Vaticani, afresket e Michelangelos në Capella Sistina, sheshin e gjerë të Shën Pjetrit me kolonadat dramatike të Berninit dhe kishën më të madhe në botë të projektuar nga Bramante, tërhiqen dhe nga prania e rojeve me shtiza dhe uniforma të zbukuruara, pasi duket sikur i përkasin një epoke tjetër. Dhe janë ata që mbikëqyrin respektimin e kodit të rreptë të veshjes së atyre që hyjnë në Bazilikën e Shën Pjetrit, ndërsa në të njëjtën kohë janë subjekt i përhershëm i fotografive dhe postimeve në trajtë kujtimesh në rrjetet sociale nga pushimet në Romë. Por roli i tyre është shumë më thelbësor dhe historia e tyre aq e vjetër sa sugjerojnë uniformat e tyre.
Brigada e parë, e cila më vonë do të quhej Guardia Svizzera Pontificia, mbërriti në Romë në vitin 1506 pas urdhrit dhe bekimit të Papa Julius II, në të njëjtin vit ku ai urdhëroi ndërtimin e Shën Pjetrit. Në atë kohë ishte e zakonshme që batalionet ushtarake zvicerane të shërbenin si truproje në gjykatat mbretërore evropiane, duke demonstruar disiplinë dhe besnikëri të veçantë. Në shtetet papale, në vitin 1527 dhe pasi humbi shumicën e anëtarëve të saj në plaçkitjen e Romës, ushtria zvicerane u zëvendësua përkohësisht nga 200 mercenarë gjermanë. Dhjetë vjet më vonë, Papa Julius III urdhëroi rivendosjen e Gardës Zvicerane, vetëm për ndjenjat antipapale në Zvicër për të penguar kandidatët të merrnin pjesë aty. Nga fundi i shekullit të 16-të, marrëdhëniet ishin rivendosur dhe përfundimisht Garda Zvicerane u kthye në Pallatin Apostolik, rezidenca zyrtare e Papës. Me nënshkrimin e Traktatit Lateran në vitin 1929 dhe shpalljen e qytetit të Vatikanit si shtet i pavarur nën sovranitetin e Selisë së Shenjtë, Garda Zvicerane u shndërrua nga një forcë ushtarake e huaj në një forcë ekskluzive policore, mbrojtëse dhe roje të Vatikanit.
Në ditët e sotme, 500 vjet pas atij trupi të parë, roli kryesor i këtyre rojeve, e vetmja gardë zvicerane që ekziston ende, është ende siguria e Papës, qoftë ai në Vatikan apo duke udhëtuar nëpër botë. Rojet zvicerane marrin pjesë në ceremoninë e betimit në Bazilikën e Shën Pjetrit në Vatikan. Betimi vjetor i Gardës së Re Zvicerane zakonisht bëhet më 6 maj.
Të bëhesh roje nuk është një detyrë e lehtë
Kriteret dhe kushtet që dikush të arrijë të veshë uniformën e famshme verdhe-blu-kuqe nuk janë aspak të pakta. Aplikantët duhet të jenë të diplomuar të pamartuar, të moshës 19-30 vjeç, shtetas zviceranë dhe natyrisht katolikë. Për nga karakteristikat fizike, lartësia minimale është 1.72 m, ndërsa duhen dalluar për rekordin e pastër “moral”. Edhe pse ka pasur bisedime me kalimin e kohës për rekrutimin e grave në ushtrinë më të vogël në botë, kazermat ekzistuese ku jetojnë anëtarët e gardës e bëjnë këtë të pamundur, të paktën për të ardhmen e parashikueshme. Më në fund, në rast se një roje martohet – që kjo të ndodhë duhet të ketë mbushur 25 vjeç – afati minimal rritet me tre vjet, por për të gjithë nuk mund t’i kalojë 25 vjet. Përtej parakushteve bazë, ka një sërë testesh fizike dhe fitnesi, të ndjekura nga një program stërvitor dyfazor, një në Zvicër dhe një në Romë. Ata që janë në gjendje t’ia dalin, janë të nderuar që më në fund të veshin uniformën e lavdishme dhe helmetën e argjendtë me pendë struci të kuqe, të verdhë, të zezë ose vjollcë. Ceremonia e betimit të tyre zhvillohet çdo vit në oborrin Cortile di San Damaso të Vatikanit më 6 maj – në përkujtim të betejës fatale të 1527 në të cilën humbën jetën 147 anëtarë nga trupat e mbretit Charles V.
Janë padyshim uniformat ushtarake më të famshme në botë. Janë thjesht në stilin e Rilindjes. Edhe pse romakëve u pëlqen të pretendojnë se janë dizanjuar nga Da Vinci ose Michelangelo, dizajni i tyre i atribuohet komandantit të rojes Jules Repond (1910-1921). Të quajtura zyrtarisht “Uniforme di gala”, këto uniforma mbresëlënëse plotësohen me beretë ose helmeta me shtëllunga. Ato nuk janë gjë tjetër veçse zyrtare, të veshura tradicionalisht në parada, festime dhe raste nderi. Në Krishtlindje, Pashkë dhe në ceremonitë e betimit, uniforma plotësohet nga elementë të shekullit të 17-të, si jaka e bardhë me plisa, dorezat e bardha dhe sigurisht helmeta me ngjyrat e puplave që tregojnë gradën: ju do të dalloni komandantë. nga shtëllunga e purpurt e errët dhe rreshterët ose komandantët nga puplat e bardha. Në të gjitha, në të dyja anët është një lis në reliev, stema e familjes della Rovere të cilës i përkiste Papa, themeluesi i urdhrit. Për pritjet zyrtare ka një uniformë të zezë, bateristët e korpusit kanë uniformën e tyre verdhë e zezë me pupla të njëjta në përkrenaren e tyre të zezë, ndërsa blu janë uniformat e stërvitjes të cilat vishen edhe në turnet e natës dhe vazhdimisht nga rojet e Portës së Shën Anës, në mënyrë që shoferët që kalojnë të mos shpërqendrohen nga uniformat tringjyrëshe të zbukuruara. Sa i përket armatimit tradicional, ai përbëhet nga heshta dhe shpata, pa munguar edhe armët më moderne, të cilave iu dha një theks më i madh pas tentativës për vrasjen e Papa Gjon Palit II në vitin 1981.
