Parlamenti Evropian ka votuar me shumicë dërrmuese në favor të Aktit Evropian për Lirinë e Medias (EMFA), një legjislacion historik për të mbrojtur gazetarët dhe lirinë e medias, megjithëse shqetësimet mbeten për përdorimin e “spyware” për monitorimin e medias.
Marrëveshja e përkohshme e EMFA u miratua me 464 vota pro, 92 kundër dhe 65 abstenime. Raportuesja e Komitetit për Liritë Civile, Ramona Strugariu, tha se gazetarët tani kanë një “grup mjetesh” për t’i mbrojtur ata dhe për t’i ndihmuar ata të përballen me sfidat, ndërhyrjet dhe presionet që vijnë shpesh gjatë punës. “Kjo rregullore është një përgjigje ndaj Orbanit, Ficos, Janshës, Putinit dhe atyre që duan të transformojnë mediat në mjetet e tyre të propagandës ose të përhapin lajme të rreme dhe të destabilizojnë demokracitë tona”, shtoi Strugariu.
Sipas ligjit të ri, shtetet anëtare duhet të rrisin mbrojtjen për pavarësinë e medias, punën e gazetarëve, pavarësinë editoriale dhe transparencën e pronësisë. Ai gjithashtu rregullon shpërndarjen e reklamave shtetërore dhe parandalon platformat online si X dhe Facebook që të fshijnë ose kufizojnë në mënyrë arbitrare përmbajtjen e medias.
Për të mbrojtur gazetarët dhe punën e tyre, autoriteteve do t’u ndalohet që t’i urdhërojnë ata të zbulojnë burime, duke përfshirë ndalimin, sanksionet, kontrollin e lokaleve ose përdorimin e softuerit të mbikëqyrjes në pajisje. Organizatat e lirisë së shtypit mirëpritën gjerësisht miratimin e ligjit , duke u bërë thirrje qeverive kombëtare të zbatojnë në mënyrë efektive masat e tij.
Shqetësimet për Spyware
Megjithatë, jo të gjithë kanë qenë të bindur se dispozitat e tekstit shkojnë mjaft larg, veçanërisht në lidhje me përdorimin e “spyware” për të monitoruar punën e gazetarëve. Sipas EMFA, spyware do të lejohet “rast pas rasti dhe do t’i nënshtrohet autorizimit nga një autoritet juridik që heton krime të rënda të dënueshme me dënim me burg”. Në rastet kur mbikëqyrja është e autorizuar, subjektet kanë të drejtë të informohen pasi të ketë ndodhur dhe do të ruajnë të drejtën ta kundërshtojnë atë në gjykatë.
Dispozita e spyware ishte subjekt i një debati intensiv në fund të vitit 2023 pasi disa shtete anëtare luftuan për të përfshirë formulimin që do të lejonte spyware kundër gazetarëve në rastet e sigurisë kombëtare. Një ditë para votimit, eurodeputetja e majtë Clare Daly dha alarmin për dispozitat që lidhen me përdorimin e spyware kundër gazetarëve. “Siç është aktualisht, EMFA legalizon në mënyrë efektive përdorimin e spyware kundër gazetarëve,” argumentoi ajo, duke vazhduar se përjashtimi i sigurisë kombëtare mbetet, por sapo është riformuluar.
Kjo do të nënkuptojë në mënyrë të pashmangshme që rregullat e ardhshme për spyware në nivel të BE-së do të lejojnë përdorimin e tij për qytetarët e zakonshëm, vetëm me më pak masa mbrojtëse, vazhdoi ajo, duke e përshkruar legjislacionin si “thellësisht të papërshtatshëm”.
Në një deklaratë pas miratimit të EMFA, një koalicion i gjerë i grupeve të lirisë së medias, duke përfshirë Institutin Ndërkombëtar të Shtypit, u bëri thirrje qeverive kombëtare të miratojnë legjislacionin.
Rritja e transparencës së financimit
Sipas rregullave të reja, media do të duhet të raportojë për fondet e marra nga reklamat shtetërore dhe mbështetja financiare. Fondet publike të shpërndara për mediat do të duhet të ndahen me kritere transparente dhe jodiskriminuese, dhe të gjitha shpenzimet shtetërore për reklamat në media duhet të jenë publike, duke përfshirë shumën dhe shumën totale për media. Për sa i përket pronësisë, të gjitha mediat duhet të bëjnë publike informacionin për pronarët e tyre në një bazë të dhënash kombëtare, duke përfshirë edhe deklarimin e çdo pronësie shtetërore.
Mediat publike duhet të emërojnë të gjithë drejtuesit dhe anëtarët e bordeve përmes proceseve plotësisht transparente dhe jodiskriminuese dhe për një mandat mjaft të gjatë. Ata nuk do të mund të shkarkohen para përfundimit të mandatit, përveç rasteve kur nuk plotësojnë më kriteret profesionale. Për sa i përket financimit, media publike duhet të sigurojë transparencë dhe procedura objektive, ku i gjithë financimi të jetë i qëndrueshëm dhe i parashikueshëm.
