Një ombrellë bërthamore franceze për Evropën. Propozimi i formuluar nga presidenti francez Emmanuel Macron po fiton terren në debatin për Mbrojtjen e Unionit, i cili do të jetë një temë kryesore në muajt e ardhshëm.
Nxitja drejt autonomisë ushtarake nga Shtetet e Bashkuara vazhdon të rritet dhe mund të bëhet e pashmangshme nëse Donald Trump kthehet në Shtëpinë e Bardhë, duke konkretizuar shkëputjen amerikane nga NATO dhe angazhimin për të mbrojtur anën tjetër të Atlantikut. Me luftën në Ukrainë, nuk është më e mjaftueshme për të krijuar një grup pune për ndërhyrjet jashtë vendit, siç parashikohet nga BE në 2021: ne duhet të pajisim veten me një mburojë kundër sulmeve raketore dhe një parandalues atomik.
Këtu ‘forca de frappe’ (forcë sulmuese ushtarake) bëhet burimi i vetëm i kontinentit, aq më tepër pas Brexit. Parisi sot ka rreth 290 armë bërthamore: 64 nga raketat e janë në bordin e katër nëndetëseve dhe 54 të tjera janë të destinuara për avionët luftarak Rafale. Një arsenal shumë i shtrenjtë – me një mesatare prej rreth pesë miliardë euro në vit dhe që mbahet gjithmonë gati për veprim: të enjten nisi testimi i një rakete me aftësi bërthamore, Asmpa-r, me një distancë prej rreth 500 kilometrash.
Ky varg armësh është i detyruar të mbrojë “interesat jetike” të vendit, të cilat interpretohen ndryshe nga secili lider: për Macron, ato të Francës përputhen me ato të Europës. Ai e deklaroi këtë në vitin 2020, duke bërë thirrje për një “dialog strategjik” mbi “rolin e parandalimit tonë në sigurinë kolektive të Unionit”. Më pas e përsëriti atë në vitin 2022, pas agresionit rus kundër Ukrainës, dhe e tha qartë në fjalimin e tij në Sorbonë në fund të prillit mbi prioritetet e BE-së për pesë vitet e ardhshme, duke paraqitur parandalimin bërthamor francez si një “element thelbësor për mbrojtjen e kontinentit europian”.
Një pozicion i vlerësuar nga Baltiku dhe Polonia, të cilët ndjejnë armët bërthamore ruse të dislokuara në Kaliningrad dhe Bjellorusi ‘duke marrë frymë’ para tyre: disa muaj më parë Varshava i kërkoi Uashingtonit të merrte municione amerikane për avionët e saj, të pranishme prej gjysmë shekulli në Itali, Gjermani, Holandë, Belgjikë dhe Britani e Madhe.
Dhe që të enjten u vlerësua pozitivisht nga partneri më i rëndësishëm: Gjermania.
“Nuk do të ketë armë bërthamore të BE-së, tha kancelari gjerman Olaf Scholz në gazetën britanike Economist – është thjesht joreale. Nuk ka as një qëllim për të vënë në pikëpyetje sovranitetin e pengimit bërthamor francez . Por në të njëjtën kohë – vazhdoi kancelari, në prag të mbërritjes së Macron në Gjermani për një vizitë shtetërore tre-ditore – mirëpres faktin që presidenti francez ka theksuar dimensionin evropian të forcës së tyre ‘de frappe’. Ne duhet të diskutojmë se si të marrim përzierjen e duhur të aftësive për të mbrojtur Evropën dhe për të pasur një pengesë kundër çdo agresioni”.
Pra, ajo për të cilën po flasim është pikërisht një ombrellë, në të cilën doreza qëndron në dorën e Parisit, ndërsa mbulesa e shiut hapet mbi të gjithë Unionin. Armët, rregullat dhe vendimet mbeten një e drejtë kombëtare: oficerët nga vendet e tjera – sipas asaj që deklaroi presidenti në vitin 2020 – lejohen vetëm të marrin pjesë në stërvitje. Kjo është pika kyçe: parandalimi synon të shkëpusë një kundërshtar që të bëjë një lëvizje armiqësore duke e bërë të qartë se cila do të ishte hakmarrja. Që të jetë efektiv, duhet të jeni të vendosur, pra pa hezitim në përdorimin e kokave.
Pra, a është perspektiva për të pasur një Evropë që delegon plotësisht iniciativat bërthamore te francezët?
Në Ukrainë, Macron për herë të parë inicioi një mosbindje autonome duke hipotezuar dërgimin e trupave në terren: një veprim ndaj të cilit Putin reagoi duke urdhëruar lëvizjen e armëve taktike bërthamore.
“Unë besoj se në këto terma propozimi francez është një akt arrogance, komenton Leonardo Tricarico, ish-komandant i Forcave Ajrore dhe president i Fondacionit ICSA – Vendeve të BE-së do të duhet t’i përcaktojnë këto aftësi së bashku, nuk mund të mendohet se zgjedhje kaq të rëndësishme janë të imponuara nga një komb”.
Dhe nga ana tjetër, Macron duhet të përballet me protestën e opozitës kundër “evropianizimit” të forcës de frappe. Marine Le Pen flet për “çmenduri”, udhëheqësit evropianë të Républicains denoncon një “sulm ndaj sovranitetit”, “France Insoumise” sheh rrezikun e një prishje të doktrinës së parandalimit”. Macronit i kanë mbetur edhe tre vjet në Elysee.
Debati sapo ka filluar dhe ecuria e këtij propozimi do të varet edhe nga urgjenca e kontekstit ushtarak. Në skenarin më të keq, BE-ja mund të mos ketë shumë zgjedhje: krijimi i një arme lufte nga e para do të zgjaste nga dhjetë deri në njëzet vjet./Përshtati në shqip nga La Repubblica, Shqiptarja.com
