Zj.Tanja Fajon për shtetasit shqiptarë është veçanërisht e njohur për kontributin e saj për t’u dhënë atyre të drejtën që të lëvizin lirisht pa viza. Kjo për Fajon ishte një nga arritjet e saja më të mëdha gjatë mandatit si deputete në Parlamentin Evropian, ndërsa për Shqipërinë ishte hapi i parë në rrugën drejt BE-së.
Këtë mbështetje ajo e tregoi edhe më vonë gjatë anëtarësimit në NATO. Kurse sot ajo do të jetë pjesë e Konferencës së Ambasadorëve “Tirana Diplo 2024”, e cila do të diskutojë mbi sfidat e diplomacisë shqiptare në procesin e integrimit në BE. Ekskluzivisht për gazetën “Panorama”, zv.kryeministrja dhe ministrja për Punët e Jashtme dhe Çështjet Evropiane e Republikës së Sllovenisë, Tanja Fajon, shprehet se vendi i saj vazhdon të jetë një mbështetëse e fortë në përshpejtimin e rrugës evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor, përfshi edhe Shqipërinë.
Por, ajo i kujton Tiranës zyrtare se anëtarësimi në BE është një proces i bazuar në merita dhe se kandidatët duhet të vlerësohen në mënyrë të drejtë bazuar në performancën e tyre aktuale. Sipas saj, është thelbësore që edhe reformat e miratuara të zbatohen. Tanja Fajon vlerëson veçanërisht reformën në drejtësi, e cila sipas saj, po jep rezultate të prekshme dhe mund të shihet si shembull për vendet e tjera në rajon dhe më gjerë. Ministrja Fajon gjatë vizitës zyrtare në Tiranë do të takojë Presidentin Begaj, Kryeministrin Rama dhe kryetaren e Kuvendit, Spiropali.
Zj.Fajon, ju sot merrni pjesë në Konferencën e Ambasadorëve “Tirana Diplo 2024”, e cila do të diskutojë mbi sfidat e diplomacisë shqiptare në procesin e integrimit në BE. Ju do të jeni folëse kryesore në këtë konferencë, por çfarë mesazhi sillni nga Sllovenia për shqiptarët që aspirojnë anëtarësimin e plotë europian? Cili është qëndrimi i Sllovenisë në lidhje me vazhdimin e procesit të negociatave ndërmjet BE-së dhe Shqipërisë?
Sllovenia është një nga mbështetësit më të zëshëm të procesit të zgjerimit. Ajo ka mbështetur gjithmonë fuqimisht perspektivën evropiane për të gjithë rajonin, përfshirë Shqipërinë. Në të njëjtën kohë, ne gjithmonë theksojmë dy gjëra: se anëtarësimi në BE është një proces i bazuar në merita dhe se kandidatët duhet të vlerësohen në mënyrë të drejtë bazuar në performancën e tyre aktuale. Sllovenia vlerëson se Shqipëria ka përmbushur detyrimet e saj në lidhje me reformat kyçe për hapjen e klasterit negociator. Sigurisht, këto arritje të vendit tuaj janë shumë të mirëpritura. Duket se shumica e vendeve anëtare të BE-së, si dhe Komisioni Evropian, pranojnë përpjekjet e investuara nga Shqipëria në procesin e saj të reformave. Besoj se ka shanse të konsiderueshme që Shqipëria të vazhdojë procesin me thirrjen e konferencës së dytë ndërqeveritare BE-Shqipëri.
Si e vlerësoni ecurinë e reformave në Shqipëri?
Siç është përmendur tashmë, Shqipëria ka qenë vërtet e suksesshme në procesin e saj të reformave. Është thelbësore që edhe reformat e miratuara, të zbatohen. Mund të vlerësoj veçanërisht reformën në drejtësi, e cila jep rezultate të prekshme dhe mund të shihet si shembull për vendet e tjera në rajon dhe më gjerë. Është e rëndësishme të kemi gjithmonë parasysh se proceset reformuese nuk bëhen vetëm për shkak të pritshmërive të BE-së, por në radhë të parë sepse nga ato do të përfitonte populli shqiptar. Një gjyqësor i drejtë, efikas dhe i paanshëm është në interesin më të lartë të qytetarëve shqiptarë dhe e njëjta gjë vlen edhe për të gjitha reformat e tjera. Kjo është edhe arsyeja pse një konsensus i gjerë brenda shoqërisë shqiptare mund dhe duhet të arrihet nga të gjithë aktorët politikë. Besoj se mbështetja e fortë për rrugën europiane nga publiku i gjerë shqiptar do të vazhdojë të reflektohet në politikat e të gjitha partive politike shqiptare. Kur çështjet e interesit jetik kombëtar shtrohen në tryezë – dhe reformat në procesin e anëtarësimit në BE janë të tilla – jam e sigurt se mazhoranca dhe opozita mund të punojnë së bashku në të mirën e përbashkët.
Sllovenia ka pasuar Shqipërinë si anëtare e Grupit të Evropës Lindore në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Cili është fokusi i anëtarësimit të Sllovenisë dhe cilat janë planet dhe ambiciet tuaja brenda Këshillit?
Ne përpiqemi të jemi një anëtar aktiv, i hapur, transparent dhe konstruktiv i Këshillit të Sigurimit. Fokusi ynë është të kalojmë polarizimin në Këshill dhe të ndihmojmë për të çuar përpara proceset në Këshill. Natyrisht, këtë e bëjmë edhe në bashkëpunim të ngushtë me anëtarët e tjerë të zgjedhur (jo të përhershëm). Respektimi i plotë i Kartës së OKB-së, e drejta ndërkombëtare, e drejta humanitare dhe e ligji për të drejtat e njeriut janë parimet bazë të të gjitha aktiviteteve tona. Ndërsa jemi aktivë në të gjitha dosjet, ne i kushtojmë vëmendje të veçantë Ukrainës dhe Ballkanit Perëndimor si situata që ndikojnë drejtpërdrejt në rajonin tonë. Ne besojmë se kontributi dhe njohuritë tona për këto skedarë mund të jenë të dobishme. Ne jemi gjithashtu të angazhuar në mënyrë shumë aktive në përpjekjet për të trajtuar në mënyrë efektive situatën në Lindjen e Mesme dhe u kushtojmë shumë vëmendje kushteve që evoluojnë shpejt në Afrikë. Jemi të vetëdijshëm se paqja dhe stabiliteti në këto rajone ndikojnë drejtpërdrejt në situatën në Evropë. Prioritetet tona tematike në Këshill pasqyrojnë prioritetet e përgjithshme dhe të kahershme të politikës së jashtme sllovene – parandalimi i konflikteve, mbrojtja e civilëve në konflikt të armatosur, pjesëmarrja e plotë, e barabartë dhe kuptimplotë e grave në paqe dhe siguri, klima, uji, paqja dhe siguria. Sllovenia do të mbajë Presidencën e Këshillit të Sigurimit në shtator. Ai do të përkojë me Samitin e OKBsë së Ardhmërisë, kështu që kjo është një mundësi për të bërë një lidhje aktuale me aspektet e paqes dhe sigurisë në diskutimet e Samitit. Si ngjarja kryesore e Presidencës sonë, ne po organizojmë një diskutim të nivelit të lartë të Këshillit të Sigurimit për të ardhmen e OKB-së në kontekstin e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare, ndërsa reflektojmë mbi mësimet e nxjerra nga adresimi i tri situatave aktualisht më urgjente në Axhendën e Këshillit (Ukrainë, Gaza dhe Sudan).
Cilat janë sfidat më të mëdha të rajonit të Ballkanit Perëndimor?
Unë do të thosha pajtim. Rajoni është i rënduar nga kujtimet dhe pakënaqësitë historike. Nacionalizmat në rritje kanë pasur pasoja shkatërruese për njerëzit, për shoqërinë, si dhe për shtetin dhe strukturat sociale. Procesi i pajtimit është vendimtar, por në këtë drejtim mungon progresi thelbësor, duke sjellë kështu rrezikun e destabilizimit të të gjithë rajonit. Udhëheqësit politikë nga Ballkani Perëndimor duhet të bëjnë më shumë për ta trajtuar këtë çështje. Duhet të jemi të vetëdijshëm se retorika dhe sjellja në rritje nacionaliste mes të rinjve të pas luftës është një pasojë e rrezikshme dhe shqetësuese. Partnerët e Ballkanit Perëndimor gjithashtu duhet të bëjnë më shumë për të adresuar në mënyrë konstruktive çështje të tilla si normalizimi i marrëdhënieve midis Beogradit dhe Prishtinës. Fatkeqësisht, nuk duket se ka një vullnet të sinqertë nga asnjëra palë për t’u angazhuar në mënyrë konstruktive në dialog, por nuk ka rrugë tjetër drejt integrimit evropian për asnjërin nga vendet, normalizimi i marrëdhënieve mbetet çelësi. Ne presim gjithashtu që rajoni të ndërmarrë një angazhim të qartë ndaj reformave politike, social-ekonomike, gjyqësore dhe reforma të tjera, si edhe t’i zbatojë ato tërësisht, në veçanti sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Si janë marrëdhëniet dypalëshe mes Shqipërisë dhe Sllovenisë? Në çfarë niveli është bashkëpunimi ekonomik dhe politik?
Marrëdhëniet mes Sllovenisë dhe Shqipërisë janë tradicionalisht shumë të mira dhe miqësore, gjë që reflektohet më së miri në bashkëpunimin politik. Sllovenia e ka mbështetur Shqipërinë në liberalizimin e vizave. Më duhet të shtoj se kjo ishte një nga arritjet e mia më të mëdha gjatë mandatit tim si deputete në Parlamentin Evropian, por gjithashtu edhe kur bëhet fjalë për anëtarësimin në NATO. Bashkëpunimi në forumet shumëpalëshe ndërmjet shteteve është gjithashtu i shkëlqyer. Ne do të vazhdojmë të mbështesim Shqipërinë në kuadrin e procesit të integrimit të saj në BE, veçanërisht duke zbatuar projektet e asistencës teknike dypalëshe. Bashkëpunimi ynë dypalësh shumë i frytshëm duhet të reflektohet edhe më shumë në fushën ekonomike. Të dyja palët janë gjithnjë e më të vetëdijshme për potencialet ekzistuese, të cilat duhet të shfrytëzohen. Jam veçanërisht e kënaqur për emërimin e një konsulli të ri nderi të Sllovenisë në Durrës, z. Genci Likoskëndaj. Ky hap tashmë po jep rezultate dhe padyshim do të forcojë më tej bashkëpunimin dhe marrëdhëniet mes dy vendeve.
Shqipëria është një vend partner i Sllovenisë edhe në fushën e bashkëpunimit ndërkombëtar për zhvillim. Mund të na tregoni pak më shumë për projektet, veçanërisht ato që kanë ndikim pozitiv të drejtpërdrejtë te qytetarët shqiptarë?
Në pesë vitet e fundit, Sllovenia ka dhënë afërsisht 1.3 milionë euro si asistencë zyrtare për zhvillim për Shqipërinë dhe popullin e saj nëpërmjet programeve të ndryshme. Për shembull, ekspertët shqiptarë të financave ndjekin rregullisht trajnimet e Qendrës Sllovene të Ekselencës në Financë. Aktualisht po zbaton një projekt dyvjeçar për trajnimin e të auditëve të brendshëm në sektorin publik shqiptar dhe projekte rajonale në fushën e menaxhimit efikas të aseteve të sektorit publik, si edhe në fushën e menaxhimit të të ardhurave të brendshme për zhvillim të qëndrueshëm. Ne po financojmë gjithashtu një projekt në fushën e ndikimit të ndryshimeve klimatike për të rinjtë, zbatuar nga organizata joqeveritare sllovene “Forumi për Zhvillim të Barabartë”. Projekti do të rrisë të kuptuarit dhe ndërgjegjësimin për ndikimin e ndryshimeve klimatike në trupat ujorë urbanë, si edhe do të inkurajojë të rinjtë për aktivizëm mjedisor. Përveç kësaj, Qendra e Perspektivës Evropiane po zbaton një projekt rajonal në fushën e dezinformimit dhe një projekt rajonal në fushën e diplomacisë dixhitale. Sllovenia gjithashtu mori pjesë në rindërtimin pas tërmetit. Ne siguruam financimin për ndërtimin e një shkolle modulare në fshatin Nojë të Krujës, e cila u hap në nëntor 2022. Ajo u mundësoi fëmijëve – grupit më të rrezikuar të popullsisë – mjedise arsimore të sigurta dhe moderne.
Gjatë vizitës suaj në Shqipëri do të ndaleni edhe në Qendrën e Arsimit dhe Formimit Profesional dhe Laboratorin e Sigurisë Ushqimore dhe Shëndetit të Kafshëve, pranë Universitetit Bujqësor të Tiranës, për çfarë qëllimi…?
Histori të tilla suksesi na motivojnë që të përpiqemi të përparojmë gjithmonë e më shumë. Qendra në fjalë u ngrit përmes fondeve sllovene dhe amerikane (Qendra për Bashkëpunim Ndërkombëtar për Zhvillim dhe Agjencia për Zhvillim Ndërkombëtar). Gjatë gjithë projektit u ndërtuan dhe u pajisën ambientet e Qendrës dhe u realizua trajnimi i stafit. Qendra tani trajnon më shumë se 200 studentë në vit dhe trajnimi mbulon diagnostikimin laboratorik për analiza biologjike dhe hematologjike, diagnostikimin e hershëm, teknikat komplekse kirurgjikale veterinare dhe diagnozën ekografike dhe endoskopike të sëmundjeve klinike te kafshët./Gazeta Panorama
