Nga Plarent Ndreca
Në shoqëritë moderne, pushteti nuk matet më me forcën e armëve apo censurën e hapur. Sot, ai matet me heshtjen prej frikës që mbështjell individët dhe institucionet. Matet me diskreditimin publik, torturën psikologjike dhe deformimin social. Frika, një ndjesi e padukshme por gjithnjë prezente, bën çdo zë të dridhet para se të flasë. Ajo bën çdo veprim të ndalet, i paralizuar nga pasojat që mund të vijnë.
Ky është një diktat i ri – një diktat pa dhunë të hapur, por me një sofistikim të frikshëm.
Në këtë lojë të hidhur pushteti, prokuroria po shfaqet si një arma e sofistikuar e frikës, ndërsa politika, nga një monitoruese sovrane, po kthehet në një aleate të heshtur, shpesh edhe viktimë e saj.
Edgar Hoover, drejtuesi më jetëgjatë dhe figura kontroverse që formësoi FBI-në, drejtoi këtë institucion me filozofinë: “Justice is incidental to law and order” (drejtësia është rastësore përpara ligjit dhe rendit). Kjo qasje, që vuri rendin mbi drejtësinë, shkaktoi një rrënim të besueshmërisë publike të FBI-së pas vdekjes së tij. Kongresi Amerikan u detyrua të kufizonte fuqinë e institucionit dhe të vendoste mekanizma mbikëqyrjeje. Por a po jetojmë sot një rikthim të asaj filozofie? Deklaratat, veprimet dhe sjelljet që konstatohen në një seri hetimesh të SPAK, që do hetohen individ apo grup individësh që kanë më shumë rezonancë publike dhe jo fakte apo grup faktesh kriminale, pavarësisht emrit, sugjeron një transformim shqetësues të hetimit penal, nga hetimi i veprës penale tek hetimi i autorit të aluduar publikisht si autor i veprës penale. Hetimi, dikur një proces për të zbuluar të vërtetën mbi faktet, po kthehet në një instrument ndëshkimi publik. Kjo qasje po mbështetet nga media dhe disa segmente politike, duke shndërruar hetimin në një dënim në vetvete.
Politika, që duhet të mbrojë balancat e pushteteve dhe të garantojë të drejtat e individit, shpesh ndodhet në kryqëzimin mes frikës dhe oportunizmit. Në vend që të sfidojë këto simptoma deformuese të drejtësisë, ajo shpesh hesht ose bëhet bashkëpunëtore. Ka politikanë që përdorin hetimet si armë kundër kundërstarëve, ndërsa të tjerë zgjedhin të heshtin nga frika e përballjes me drejtësinë. Disa, në mënyrë hipokrite, mbështesin këtë sistem, duke ushqyer frikën për përfitime afatshkurtra politike. Por çmimi i kësaj loje është shkatërrimi i thelbit të shtetit të së drejtës.
Media, që duhej të ishte gardiani i së vërtetës, shpesh përfshihet në lojën e diskreditimit publik. Shkrimet sensacionale dhe komentet e pamatura shërbejnë si benzinë në zjarrin e represionit. Përfitimi i klikimeve dhe interesat komerciale po e largojnë median nga misioni i saj thelbësor: informimi dhe mbrojtja e interesit publik. Gazetarët dhe pronarët e mediave shpesh ngurojnë të sfidojnë pushtetin. Frika nga ndëshkimi penal i bën ata pjesë të problemit dhe jo zgjidhjes.
Ky “diktat i frikës” ka një kosto të lartë shoqërore. Politikanët nuk guxojnë të flasin, gjykatat paralizohen nga frika, dhe qytetarët ushqehen me imazhin e një drejtësi por jo me drejtësinë objektive, duke u ekspozuar e mbetur pa mbrojtje. Klima e represionit minon besimin në sistemin e drejtësisë dhe dëshpëron ata që kërkojnë një shoqëri të drejtë dhe të lirë.
Frika nuk është e pathyeshme.
Ish-Zëvendëspresidentja Kamala Harris mbajti një fjalim në Samitin “Leading Women Defined” dhe tha: “Kur një person ndjen frikë, ajo ka një mënyrë për t’u përhapur te të tjerët përreth dhe përhapet – dhe ne po e shohim këtë, pa dyshim. Por unë po them edhe këtë, miqtë e mi të dashur: edhe guximi është ngjitës”.
Guximi – si nga individët, institucionet dhe media – është kundërpesha e vetme ndaj kësaj klime represive. Politika duhet të rifitojë rolin e saj udhëheqës dhe të krijojë mekanizma të fortë llogaridhënieje për institucionet e drejtësisë. Gjykatat duhet të rigjejnë integritetin dhe pavarësinë e tyre. Ndryshimi fillon kur shoqëria zgjedh të mos heshtë dhe të ekspozojë çdo sjellje të paligjshme. Kur të gjithë të jenë në rrethin e pandëshkueshmërisë, të kontrollit dhe monitorimit, të gjithë të barabartë para ligjit, përfshirë edhe organet e reja të drejtësisë, atëher kemi realizuar parimin kushtetues të check and balance, pra të gjithë të kontrollueshëm, asnjë i gjithëpushtetshëm. Kur guximi për këto parime triumfon, ai mund të shembë çdo sistem të padrejtë dhe të sjellë një epokë të re drejtësie dhe barazie. Ne duhet të përqafojmë këtë guxim për të mbrojtur liritë dhe të drejtat tona.
