Ali Uka, gazetar, përkthyes dhe aktivist nga Kosova, u vra brutalisht në Tiranë në mars të vitit 1997, në një periudhë të turbullt për Shqipërinë dhe Kosovën. Gati tre dekada më pas, vrasja e tij mbetet pa autor dhe pa zbardhje zyrtare. Por hije të forta politike vijojnë të rëndojnë mbi këtë dosje të mbyllur në errësirë.
Kush ishte Ali Uka?
I njohur si zë i guximshëm për çështjen shqiptare në Kosovë, Ali Uka ishte një prej figurave të reja të gazetarisë dhe intelektualizmit kosovar në Tiranë në vitet ’90. Ai punonte si përkthyes dhe gazetar, por ishte gjithashtu aktiv në rrethin e njerëzve që mbështesnin formimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Artikujt e tij ishin kritikë dhe pa kompromis ndaj strukturave politike, si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri.
Krimi në marsin e përgjakur të 1997-ës
Në kulmin e krizës së piramidave dhe kaosit në Shqipëri, Uka u gjet i masakruar në banesën e tij në Tiranë. Ishte therur me thikë në mënyrë brutale, dhe gjurmët e krimit tregonin për një vrasje të kryer me qëllim shfarosës. Edhe pse rrethana e përgjithshme e vendit ishte kaotike, nuk kishte asnjë shenjë grabitjeje apo motive të rastësishme – përkundrazi, gjithçka të çonte në një atentat të mirëorganizuar.
Pistat që çuan drejt politikës së Tiranës
Fillimisht, vrasja e Ali Ukës u trajtua si një rast i izoluar brenda krizës së vitit 1997. Por me kalimin e viteve, janë shtuar dyshimet se ajo mund të ketë qenë një goditje e drejtpërdrejtë për shkak të aktivitetit të tij si gazetar dhe përkthyes, në një kohë kur shumë dosje të ndjeshme për Kosovën dhe Shqipërinë po qarkullonin në qarqe të mbyllura politike.
Sipas burimeve nga rrethet e vjetra të emigracionit politik kosovar dhe rrëfimeve të shpërndara në vite, Uka kishte dijeni për materiale komprometuese që lidheshin me trafikim armësh dhe njerëzish në kufirin Shqipëri-Kosovë, ku dyshohej përfshirja e elementëve të shërbimeve sekrete dhe segmenteve të shtetit shqiptar të asaj kohe.
Burime jozyrtare kanë ngritur prej kohësh dyshimin se njerëz të lidhur me strukturat e vjetra të pushtetit të Sali Berishës mund të kenë pasur interes që zëri i Ali Ukës të fikej. Uka thuhet se kishte shprehur hapur shqetësime për përfshirjen e figurave të larta të politikës shqiptare në pazare që cënonin interesat e çështjes kosovare, përfshirë kontrollin e rrjeteve të armatimit.
Pse hesht drejtësia?
Asnjëherë nuk është hapur një hetim i plotë për këtë ngjarje. Në dosjet zyrtare të prokurorisë shqiptare nuk ekziston asnjë procedim aktiv për këtë vrasje. Emri i Ali Ukës është përmendur shpesh nga gazetarë dhe studiues ndër vite, por asnjë institucion nuk ka ndërmarrë një zbardhje të plotë.
Për më tepër, përpjekjet për të hetuar krime politike të periudhës 1992–1997 kanë qenë vazhdimisht të sabotuar apo të lënë në harresë, duke i lënë hapësirë vetëm spekulimeve, heshtjes dhe harresës së qëllimshme.
Vrasja që paralajmëroi heshtjen
Vrasja e Ali Ukës nuk ishte vetëm një krim kundër një gazetari. Ishte një sinjal paralajmërues ndaj çdo zëri që mund të sfidonte strukturat informale të pushtetit në Shqipëri dhe Kosovë. Sot, emri i tij mbetet një plagë e hapur për gazetarinë e lirë, për Kosovën që ai ëndërroi të pavarur, dhe për Shqipërinë që ai shpresonte të ishte strehë e fjalës së lirë./Lexo.al
