Dikur, të jesh gazetar do të thoshte të ishe gardian i së vërtetës. Do të thoshte të ndiqje faktet, të verifikoje informacionin dhe të mos botoje asgjë pa e mbështetur në të paktën dy burime të pavarura dhe të besueshme. Sot, kjo normë themelore e gazetarisë është shndërruar në një nostalgji profesionale, të përmendur në auditorë, por pothuajse e zhdukur nga praktikën ditore të shumicës së mediave shqiptare.
Në një ekosistem të dominuar nga portale të pangopura për klikime, nga një garë e egër për të qenë “i pari që e thotë”, gazetaria e verifikuar është rrëzuar brutalisht nga piedestali i saj. Sot, lajmi ndërtohet mbi një postim anonim, një koment në rrjete sociale, një burim të dyshimtë, ose thjesht një fantazi e kthyer në narrativë. Pyetja që duhet të na shqetësojë seriozisht është: Ku ka humbur gazetaria me dy burime?
Nga verifikimi te shpifja me nxitim
Nëse më parë një lajm duhej të kalonte përmes filtrave editorialë, kërkonte kohë për hulumtim, dhe duhej të mbështetej në dy dëshmi të pavarura, sot kemi të bëjmë me një gazetari që shkruan para se të mendojë dhe publikon para se të pyesë.
Mjafton një “burim i afërt” pa emër, një audio e paautorizuar, një thashethem politik — dhe brenda pak minutash, portale të njohura (disa me ndjekës të shumtë) e shpërndajnë si “lajm të konfirmuar”. Pastaj media të tjera e kopjojnë, e shtojnë me pak spekulim, dhe cikli vazhdon. Kështu lindin lajme që asnjëherë nuk ndodhën.
Tituj për klikime, përmbajtje për mashtrim
“Tronditje në qeveri: zyrtari i lartë kapet me…”, “Ekskluzive: skandali që po mbulohet!”, “Zbulohet e vërteta që të gjithë e kanë fshehur!” — tituj të tillë nuk janë më përjashtim, por standardi i ri. Ata nuk informojnë, nuk sqarojnë, por shkaktojnë konfuzion, panik apo thjesht tërheqin klikime.
Në shumë raste, përmbajtja qëndron shumë larg titullit. Lajmi real, nëse ekziston, është zmadhuar, shtrembëruar ose keqinterpretuar për hir të një titulli sensacionalist. Ky është manipulim mediatik, jo gazetari.
Mungesa e përgjegjësisë: çdo portal, një gjykatës
Portalet shqiptare, të lira nga çdo rregullator efektiv dhe të pashoqëruara nga ndonjë standard etik detyrues, publikojnë informacione që cenojnë individë, institucione dhe komunitete, pa asnjë lloj përgjegjësie. Mjafton një akuzë dhe ajo bëhet titull. Mjafton një deklaratë e paqartë dhe ajo përkthehet në “breshëri skandalesh”.
Njerëz linçohen publikisht, reputacione shkatërrohen, dhe kur e vërteta më në fund del në shesh, ajo kalon pa zhurmë. Askush nuk kërkon ndjesë. Askush nuk korrigjon. Askush nuk mban përgjegjësi.
Ku janë gazetarët e vërtetë?
Në këtë mjegull informacioni të rremë, gazetarët profesionistë janë kthyer në minorancë. Shumë prej tyre janë përjashtuar nga redaksitë sepse nuk i përshtaten ritmit të “lajmeve të gatshme për 5 minuta”. Të tjerë heshtin, të lodhur nga një sistem që i detyron të zgjedhin mes ndërgjegjes dhe mbijetesës.
Gazetarët që kërkojnë burimin e dytë, që nuk botojnë pa konfirmuar, që i kundërshtojnë lajmet e gatuara në prapaskena, etiketohen si “të ngadalshëm”, “jo praktikë”, ose edhe më keq: “të papërshtatshëm për portalin”.
Rreziku i një shoqërie të (keq)informuar
Kur gazetaria braktis verifikimin, publiku humb orientimin. Kur media kthehet në fabrikë thashethemesh, qytetarët bien pre e manipulimeve politike, ekonomike dhe sociale. Kur mungojnë burimet e pavarura, e vërteta bëhet relative dhe kjo është receta më e sigurt për kaos dhe polarizim.
Koha për të rikthyer dinjitetin e gazetarisë
Gazetaria me dy burime nuk është luks. Nuk është “metodë e vjetër”. Është shtylla që mban profesionin gjallë dhe që i jep publikut të drejtën për të qenë i informuar, jo i mashtruar. Është mjeti që ndan lajmin nga propaganda, faktin nga opinioni, dhe të vërtetën nga interesat e errëta.
Nëse vërtet duam një Shqipëri më të drejtë, më demokratike dhe më të përgjegjshme, duhet të fillojmë me median. Duhet të kërkojmë gazetari që pyet, jo që thjesht transmeton. Duhet të mbështesim ata që verifikojnë, jo ata që shpikin.
Sepse në fund, pa gazetarinë e vërtetë, asgjë nuk është më e sigurt as e vërteta vetë.
