Qeveria Rama ka njoftuar një vendim që shënon një kthesë të rëndësishme në menaxhimin e sigurisë ushqimore në Shqipëri, shkrirjen e Agjencisë Kombëtare të Ushqimit (AKU). Ky institucion, i cili ka qenë përgjegjës për kontrollin e ushqimeve, është bërë prej kohësh objekt kritikash për pamundësinë e tij për të adresuar informalitetin masiv dhe problemet serioze që lidhen me sigurinë e ushqimit në vend. Vendimi për ta shkrirë AKU-në nuk është thjesht një ndryshim organizativ, por një përpjekje për të rifilluar nga e para një sistem të fragmentuar dhe të dobët, i cili nuk i përmbush më kërkesat e sigurisë dhe as ato të integrimit europian.
Problemet konkrete që kanë dëmtuar besueshmërinë e AKU-së janë të shumta. Mungesa e laboratorëve të akredituar, kontrolli i ndarë në mes institucioneve të ndryshme si AKU, inspektorëve tatimorë dhe veterinarëve, si dhe mungesa e rezultateve të qëndrueshme për cilësinë e produkteve, kanë krijuar një boshllëk të madh në sistem. Shifrat alarmuese të analizave që tregojnë nivele të larta pesticidësh dhe antibiotikësh në produktet e bulmetit, si dhe moszbatimi i plotë i Ligjit nr. 9863/2008 për sigurinë ushqimore, janë tregues të qartë që diçka nuk funksionon. Mungesa e rregulloreve nënligjore të domosdoshme për zbatimin e ligjit, që prej vitesh janë në pritje, ka penguar ngritjen e një infrastrukture të besueshme kontrolli.
Në këtë situatë, siguria ushqimore merr një rëndësi të jashtëzakonshme, sidomos në kontekstin e integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian. Në maj 2025, Shqipëria nisi negociatat për kapitullin “Siguria Ushqimore, Veterinare dhe Fitosanitare”, ku një nga kushtet kryesore për avancim është plotësimi i standardeve europiane në këtë fushë. Këto kërkojnë gjurmueshmëri të plotë të produkteve nga burimi deri te konsumatori, zbatim rigoroz të HACCP dhe kontroll laboratorik të standardizuar, si dhe dokumentacion të qartë e të saktë për të gjitha hallkat e zinxhirit ushqimor. Çdo produkt pa faturë apo dokumentacion është një rrezik për shëndetin publik dhe një pengesë në rrugën europiane të Shqipërisë.
Duke pasur parasysh këtë sfidë, paralajmërimi i kryeministrit Edi Rama në fundjavë mori një ton prerës dhe vendimtar. Ai theksoi se nga e hëna nuk do të ketë më paralajmërime, por vetëm sekuestrim të çdo produkti bulmeti dhe qumështi që nuk shoqërohet me faturë. Ky paralajmërim u konkretizua më pas nga ministrat Anila Denaj dhe Petrit Malaj, të cilët konfirmuan nisjen e aksionit në terren dhe nënvizuan rëndësinë e faturës si dokument kyç për sigurinë ushqimore dhe gjurmueshmërinë e produkteve. Masa e sekuestrimit është jo vetëm një masë fiskale, por një mjet për të detyruar bizneset të hyjnë në sistemin formal dhe për të garantuar që çdo produkt të jetë i kontrolluar dhe i sigurt për konsum.
Megjithatë, sfidat e mëdha mbeten të pranishme. Sistemi i kontrollit ka qenë i fragmentuar dhe përgjegjësitë shpesh nuk kanë qenë të qarta ndërmjet institucioneve përkatëse. Mungesa e laboratorëve të akredituar dhe infrastrukturës së nevojshme për analizat e standardizuara bën që kontrolli i cilësisë të jetë i paplotë dhe i pasigurt. Nga ana tjetër, mungesa e plotë e rregulloreve nënligjore dhe standardeve të zbatueshme pengon në mënyrë të konsiderueshme përmbushjen e detyrimeve ligjore dhe ndërkombëtare. Në këtë periudhë, ku temperaturat e larta favorizojnë zhvillimin e baktereve dhe helmin e ushqimeve, mungesa e kontrollit rigoroz paraqet rrezik serioz për shëndetin e konsumatorëve.
Shkrirja e AKU-së dhe ngritja e komisionit të posaçëm nga qeveria pritet të sjellin një unifikim të kontrollit dhe një qartësi përgjegjësish. Qëllimi kryesor është forcimi i kapaciteteve teknike dhe njerëzore, si dhe vendosja e një sistemi funksional të gjurmueshmërisë që do të jetë në përputhje të plotë me kërkesat e Bashkimit Europian. Përveç kësaj, do të duhet të përfshihen masat për përmirësimin e infrastrukturës laboratorike dhe trajnimin e inspektorëve për të siguruar zbatim rigoroz të standardeve.
Në këtë kontekst, aksioni i nisur në terren nga e hëna e 14 korrikut nuk është një operacion i thjeshtë, por një provë e vërtetë e angazhimit të qeverisë për reformë. Ky aksion synon të tregojë se Shqipëria është gati të ndalojë informalitetin dhe të respektojë ligjet e kontrollit ushqimor. Megjithatë, suksesi i tij do të varet nga kapaciteti real i institucioneve për të zbatuar masat dhe nga gatishmëria e biznesit për të u formalizuar.
Në përfundim, shkrirja e AKU-së dhe aksioni për sekuestrimin e produkteve pa faturë janë hapa thelbësorë në përpjekjen e Shqipërisë për të garantuar sigurinë ushqimore dhe për të përmbushur kushtet për integrim në Bashkimin Europian. Siguria e ushqimit është më shumë se një çështje shëndetësore ajo është bileta e Shqipërisë për në BE, dhe nga mënyra sesi do të zbatohen këto masa do të varet në shumë mënyra edhe e ardhmja europiane e vendit./Lexo.al
