Nga Ilir Demalia/
Një vend në pritje të shpresës
Shqipëria ka tri dekada që endet mes zhgënjimeve politike, liderëve që premtojnë ndryshim por ofrojnë më shumë nga e njëjta rrënim. Në këtë realitet të mbingopur nga dyshimet dhe cinizmi, çdo figurë e re që del jashtë kornizave të partive tradicionale përjetohet si një dritë në tunelin e errët të tranzicionit shqiptar. Por gjithnjë e më shpesh, kjo dritë rezulton reflektim i së njëjtës dritë të prishur.
Rasti i Adriatik Llapajt është ilustrues. Ai hyri në skenën politike me një profil qytetar, intelektual i artikuluar, kritik ndaj korrupsionit, i distancuar nga partitë klasike. Por ajo që nisi si projekt i një politike të re përfundoi si një version estetik i një politike të vjetër, thjesht më i sofistikuar në ambalazh.
Iluzioni i një alternative: Pa program, pa vizion, pa strukturë
Në demokracitë funksionale, një lëvizje e re politike duhet të bazohet në tre shtylla: vizion i qartë për të ardhmen, strukturë organizative e hapur dhe program konkret politik. Llapaj nuk solli asnjërën.
„Shqipëria Bëhet“ mbeti një emër pa përmbajtje, një platformë që nuk arriti të artikulojë dot se çfarë e bënte ndryshe, përveçse retorikës anti-sistem. Sloganet e bukura dhe moralizmi nuk mund të zëvendësojnë një strategji reale për ndryshim. Dhe kur lëvizjet ndërtohen rreth figurës së një individi të vetëm, përfundimi është gjithmonë i njëjtë: zhgënjim, fragmentim, dhe në fund, asgjësim politik.
Retorika si mjet pushteti, jo si ide ndryshimi
Gjuha e Llapajt u duk ndryshe: më e qetë, më intelektuale, më e ngjeshur me referenca morale. Por në thelb ajo nuk mbante asnjë substancë alternative për ndërtimin e një shteti ndryshe. Retorika u bë mjet për të krijuar ndjekës, jo për të ndërtuar bashkëpunëtorë.
Në vend që të prodhohej një lëvizje qytetare me mendësi të re, u ndërtua një “mini-parti personale” që nuk lejoi strukturim organik, përfshirje reale dhe autonomi mendimi. E reja u konsumua nga e vjetra sepse ishte ndërtuar mbi të njëjtat metoda, me po të njëjtin qëllim: pushtetin.
Mesianizmi si problem shqiptar: nga Enveri te ‘shpëtimtarët e rinj’
Kultura politike shqiptare është ngulitur në idenë e liderit shpëtimtar. Kjo trashëgimi, që nga diktatura e Enver Hoxhës e deri te tranzicioni, ka prodhuar vetëm qeverisje vertikale dhe përjashtuese. Rasti i Llapajt s’është përjashtim, por konfirmim.
Ndjekësit nuk shiheshin si qytetarë aktivë, por si ndjekës të një figure që duhet të besohej pa asnjë analizë. Demokracia nuk funksionon mbi besimin në individ, por mbi institucione, transparencë dhe përgjegjësi kolektive.
Përse dështoi “Shqipëria Bëhet”?
• Mungesë programi: asnjë vizion konkret për ekonominë, arsimin, drejtësinë apo administratën.
• Kult i individit: një model që sillet rreth një figure dhe jo rreth një platforme të gjerë.
• Izolim nga shoqëria civile reale: mungesë dialogu dhe bashkëpunimi me aktorë jashtë rrethit të ngushtë.
• Fjalë pa organizim: aktivitet mediatik, por pa rrënjë në terren.
Ky nuk është vetëm një dështim personal. Është një alarm i përsëritur për mënyrën si ndërtohen alternativat politike në Shqipëri: mbi fjalë, jo mbi ide; mbi liderë, jo mbi struktura; mbi spektakël, jo mbi përmbajtje.
Alternativa e vërtetë: Nga poshtë, jo nga maja
Në vend që të lindin nga kafe-intelektualët e televizionit, alternativat duhet të burojnë nga lëvizje qytetare të organizuara, të ndërtuara me durim, përfshirje dhe transparencë. Liderët nuk duhet të ndërtojnë ndjekës, por ekipe; jo pushtet, por institucione që i mbijetojnë kohës.
Pa këtë ndryshim rrënjësor në mënyrën si mendojmë politikën, çdo “e re” është thjesht një dekor i vjetër me ndriçim të ri.
Mbyllje: Shqiptarët meritojnë më shumë
Qytetari shqiptar është i lodhur, por jo i dorëzuar. Shpresa nuk vdes, por ajo nuk duhet keqpërdorur nga njerëz që nuk kanë as përgatitjen, as seriozitetin për të udhëhequr. Politikani i ri nuk duhet të jetë më një shfaqje morale në Facebook, por një ndërtues real i një alternative të qëndrueshme dhe demokratike.
Vetëm atëherë “Shqipëria bëhet” nuk do të jetë më një slogan bosh, por një projekt konkret i një shoqërie që ngrihet vetë dhe nuk pret më shpëtimtarë.
