Nga Jon Haxhiu
Dy xhipa të zinj, dy truproja dhe një shfaqje e panevojshme e pushtetit u bënë sfondi i ditës së parë të shkollës për vajzat e presidentes Vjosa Osmani. Ligjërisht presidentja ka të drejtë ta sigurojë familjen e saj. Por perceptimi publik nuk është çështje ligji, është çështje morali dhe simbolike. Në një vend ku shumica e prindërve i çojnë fëmijët në shkollë me makina të thjeshta, madje edhe në këmbë, pamja e kortezhit presidencial krijoi një hendek të madh social. Ai nuk shihet si mbrojtje, por si arrogancë. Jo si nevojë, por si shfaqje.
Sipas Ligjit për Presidentin e Republikës, shërbimi i posaçëm i sigurisë mbulon edhe familjen në rast se vlerësohet e nevojshme. Ish zyrtarë të Policisë së Kosovës kujtojnë se nuk ka asnjë shkelje ligjore në këtë rast, por theksojnë se publiku nuk i lexon xhipat si mbrojtje, por si demonstrim force. Kjo është një çështje që e tejkalon kuadrin ligjor dhe hyn në fushën e perceptimit moral. Një ekspert i sigurisë tha dje se “siguria është e domosdoshme, por mënyra si bëhet e dukshme e bën të humbë kuptimin e saj dhe të kthehet në shfaqje të pushtetit”.
Në vende të konsoliduara demokratikisht është ndryshe. Në Shtetet e Bashkuara, fëmijët e presidentit mbrohen nga Secret Service, por kjo mbrojtje është e padukshme. Siguria është gjithnjë aty, por nuk ekspozohet. Në Francë apo Itali, ku rreziku është real, siguria është po ashtu e fuqishme, por me diskrecion të plotë, në mënyrë që të mos krijohet ndjenja e fëmijëve të privilegjuar. Amerikanët dhe evropianët janë të ndjeshëm ndaj çdo shfaqjeje të luksit politik dhe ndaj arrogancës vizuale të pushtetit, prandaj shteti i tyre kujdeset që të mbrohet fëmija pa u shndërruar në simbol të privilegjit. Një profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare nga Prishtina komentoi se “në demokracitë perëndimore pushteti i ruan fëmijët e vet pa i larguar nga bota e fëmijëve të tjerë, ndërsa tek ne siguria shpesh shndërrohet në barrierë vizuale dhe simbolike”.
Në rajon ka shembuj që flasin vetë. Linda Rama ka shoqëruar djalin në ditën e parë të shkollës pa kortezhe, pa truproja dhe pa bujë. Një pamje e thjeshtë, por që dërgon mesazh të qartë për modestinë e pushtetit. Në Maqedoninë e Veriut, gjithashtu, ruajtja e familjeve të liderëve bëhet diskret, për të shmangur çdo leximi social si ndarje elitare. Ish funksionarë të Ministrisë së Brendshme atje e kanë përkufizuar këtë si çështje të ekuilibrit mes detyrimit shtetëror dhe perceptimit publik. Një analist nga Shkupi tha dje se “siguria nuk matet me numrin e veturave të zeza, por me aftësinë për të qenë i padukshëm aty ku rreziku është real”.
Në Kosovë, ky ekuilibër mungon. Presidentja publikoi në Facebook urime për një vit të mbushur me dije, kurajo dhe respekt, por ato fjalë u zbehën nga pamja e xhipave. Retorika ishte e drejtë, por realiteti vizual e zhbëri. Kjo është disonanca që u vu në pah nga komentues politikë, të cilët theksuan se nuk është fjala për fëmijët, por për simbolikën e pushtetit. Një gazetar i njohur reagoi duke shkruar se “ajo çfarë mbeti nuk ishte mesazhi i saj për nxënësit, por dy makinat e zeza që shfaqën pushtetin e zhveshur nga ndjeshmëria”. Një tjetër shtoi se “një makinë civile dhe një shoqërim diskret do të kishin bërë diferencën mes arrogancës dhe normalitetit”.
Gazetarët dhe opinionistët reaguan menjëherë, disa e quajtën një shfaqje të panevojshme, të tjerë theksuan të drejtën institucionale për siguri. Por thelbi mbetet i njëjtë, është e lehtë të mbrohesh ligjërisht, e vështirë të mbrohesh moralisht. Dhe këtu fillon problemi i vërtetë i çiftit presidencial, i cili shpesh mendon se ligji e mjafton, duke harruar se pushteti lexohet përmes gjesteve simbolike shumë më tepër sesa përmes nenit ligjor. Një ish diplomat e përmbledhi kështu: “në politikë një gjest modestie vlen më shumë se dhjetë fjalime për barazi”.
Në fund nuk është çështje sigurie, është çështje morali publik. Fëmijët e presidentes duhen mbrojtur, por jo duke u kthyer në simbole të luksit shtetëror. Një makinë e thjeshtë do ta bënte figurën presidenciale më të madhe në sytë e qytetarëve, dy xhipat e panevojshëm e bënë më të vogël në moralin e politikës. Amerika dhe Evropa nuk dallojnë nga Kosova për shkak të ligjit, por për shkak të ndjeshmërisë që kanë për atë që duket, për simbolikën që pushteti transmeton në momentet më njerëzore të jetës.
