Buxheti vjetor është në çdo vend normal perëndimor koha kur palët politike kryejnë luftën më të egër politike. Në SHBA kjo përplasje solli një mbyllje të qeverisë për 43 ditë, ndërkohë që hapja ka ndodhur vetëm përkohësisht dhe vetëm për disa nga shërbimet emergjente. Në Francë, buxheti shkaktoi rënien e qeverisë, në Itali po kryhet një betejë e ashpër në lidhje me taksat, shpenzimet buxhetore, fondet e adresuar për shëndetësinë dhe për arsimin.
Dhe është normale që paratë publike që vijnë nga qytetarët, të cilët votojnë për të zgjedhur Kuvendin, të administrohen e kontrollohen nga të gjitha palët politike që zgjedhësit kanë çuar në Parlament.
Tek ne qeveria ka dërguar një buxhet në Kuvend, për të cilin Edi Rama ka mbi dy javë që po komunikon me zgjedhësit e tij, pore dhe qytetarët në përgjithësi. Duke përzgjedhur natyrisht pjesët që ai i quan si avantazh politik. Rama është fokusuar tek pjesa e rritjes së pensioneve, pagave, apo favorizimet fiskale, që mazhoranca e konsideron një imut social të saj.
Buxheti, i cili ka arritur shifrën më të madhe të të ardhurave deri më sot, të gjitha paratë i merr nga taksat doganore, detyrimet fiskale, apo edhe nga paratë që vijnë nga kredi a grante ndërkombëtare.
Përveç të ardhurave, buxheti ka edhe anën tjetër të medaljes; mënyrën sesi shpenzohen paratë publike. Një ligj buxheti i paraqet në mënyrë të hollësishme zërat e tij, duke sjellë kështu një material të gjerë e të plotë për një debat publik shterues.
Jo vetëm tani në fakt, por gjithë këto vite që qeveris Edi Rama, përveç ndonjë emisioni specific apo televizioni që i dedikohet ekonomisë, asnjë nga panelet e darkës nuk e ka çarë kokën që të bëjë debat për buxhetin.
Kur në realitet nuk ka gjë më të rëndësishme edhe më të prekshme për qytetarët sesa paratë që do të shpenzohen nga qeveria për vitin e ardhshëm.
Ajo tabelë e gjerë të dhënash, është aq voluminoze, sa ka lëndë të plotë për disa muaj. Madje, në bazë të kalendarit të përcaktuar në ligjin e buxhetit, mund të ndiqen edhe afatet e dhëna nëse mbahet fjala apo jo nga qeveria. Duke bërë kështu watch dog-un e domosdoshëm ndaj qeverisë dhe mazhorancës.
Natyrisht që kjo kërkon një përgatitje pak më specifike, ndoshta edhe nga njohës më të mirë të shifrave dhe ekonomisë, por debati do të dilte produktiv e më i prekshëm për qytetarët nëse kryhet siç duhet.
Në fakt, panelet edhe nuk kanë faj, pasi axhendën e debateve të darkës e marrin nga politika e ditës, ërkatësisht nga axhnendat që nxjerr opozita nga foltores së saj.
Por deri tani nuk pa pasur asnjë ide të opozitës në lidhje me buxhetin. Përveç Jorida Tabakut, e cila edhe ajo e ka trajtuar në aspektin e një debate kundërshtues me kryeministrin.
Tabaku, në rrjetet e saj sociale është marrë me çshtjen që Edi Rama ka fokusuar, pra rritjen e pagave dhe pensioneve, duke u munduar të japë argumentet kundër. Gjithashtu, zonja Tabaku ka trajtuar edhe çështjen e paqes fiskale apo edhe rritjen e çmimeve të produkteve të përditshme për qytetarët.
E njohur si specialist ekonomie, Tabaku ka mundësinë për ta bërë një qasje më të fokusuar dhe të menduar të buxhetit, dhe thënë të drejtën e ka bërë edhe në disa intervista televizive. Duke i dhënë kështu vetes një imput pozitiv të CV-së së saj konstruktuktive dhe qytetare të sjelljes në publik.
Por në realitet kjo nuk mjafton, pasi kemi të bëjmë me kulmin e politikës, debatit për paratë, përkatësisht politikën e shpenzimit të tyre, pore dhe marrjes së taksave.
Kur Edi Rama ishte në opozitë u mbiu në bark njerëzve dhe mediave cështjen e taksës progressive, sa e ktheu në thelbin e betejës politike. PD-ja, e cila as nuk e kishte në plan elaburimin për këtë çështje, ju kundërvu kësaj beteja me shpjegimin e taksës së sheshtë. Duke e kthyer kështu debatin në Shqipëri për taksat e tatimet, siç ndodh në çdo vend perëndimor.
Ndërkohë për 13 vjet asnjëherë kjo opozitë nuk ka bërë beteja për buxhetin, por vetëm në zgjedhje nxjerr nga frigoriferi taksën e sheshtë. E cila është bërë kallkan, që edhe nëse shkrihet në mikrovalë nuk hahet as me vaj e as me uthull se i kanë ikur të gjitha vlerat.
Ndërkaq, asnjë ide alternative për rrugët qqë qeveria ka zgjedhur për të shpenzuar paratë sidomos në sektorë kyçe si shëndetësia, arsimi, shtresat në nevojë. Si po e trajton mazhoranca rritjen e çmimeve të ushqimeve, të cilat e kanë bërë të pamundur jetesën edhe nëse rriten pagat apo pensionet.
Kjo është çështja bazë që i shqetëson qytetarët, e një debat i ndezur mund të krijonte edhe një modifikim të buxhetit duke sjellë kështu efekte pozitive për ta.
Po pse nuk e bën opozita këtë? E thjeshtë, sepse asnjë nga udhëheqësit e saj nuk është i shqetësuar nga shpenzimi i parave publike. Jo vetëm se përfitojnë sistematikisht nga paratë publike nëpërmjet tenderave apo lejeve, por edhe sepse nuk dijnë sa kushtojnë ushqimet, ngaqë nuk blejnë e skanë blerë ndonjëherë direkt në supermarkete. Pazarin ja bëjnë sejmenët, e për lekët nuk e kanë pasur ndonjëherë problem./TemA
