Një nga vështirësitë në luftimin e pandemisë që e ka kthyer botën përmbys është se shkenca di pak për coronavirusin përgjegjës për COVID-19 – ose SARS-CoV2 – që e ka shkaktuar atë.
Për të dekurajuar lajmet e rreme që qarkullojnë rreth virusit dhe për të bërë një vështrim në lidhje me njohuritë e tanishme shkencore të virusit, Euronews shkruan se ka intervistuar Morgan Gaia, një studiues mbi bashkë-evolucionin e viruseve dhe qelizave në grupin francez të kërkimit CEA.
Siç thuhet në shkrimin e Euronews, përcjell Telegrafi, familja e viruseve SARS-CoV2 nuk është e panjohur për shkencën, por karakteristikat specifike të sëmundjeve njerëzore të lidhura me këtë lloj SARS-CoV2 (siç është koha e inkubacionit) ende nuk janë studiuar në tërësi, tha Gaia.
Për më tepër, mënyra e ndryshme e jetesës, klima dhe masat qeveritare në vendet e prekura nga virusi janë të gjitha parametrat që ndikojnë në të dhënat që shkencëtarët kanë, shpjegoi ai.
Njohuritë për virusin rriten çdo ditë, por orteku i fundit i botimeve paraprake shkencore mbi COVID-19 ka ngatërruar shtypin dhe publikun edhe më shumë.
Ky është rasti i chloroquine, i cili pavarësisht se nuk është një ilaç i vërtetuar klinikisht tashmë shitet në barnatore në të gjithë botën. Një studim shumë i kritikuar ka sugjeruar që ndotja e grimcave të imëta mund të jetë një mjet për përhapjen e virusit.
Euronews hedh një vështrim në ato që dimë me siguri, dhe çfarë mbetet e panjohur në lidhje me Coronavirusin COVID-19.
Çfarë dimë për coronavirusin e ri SARS-CoV-2?
Sipas Morgan Gaïa, shumë prej karakteristikave janë të zakonshme për viruset e tjerë të njohur, por një kombinim i faktorëve janë të ndryshëm.
Ngjitje e lehtë
Coronavirusi COVID-19 përhapet lehtë dhe në mënyrë eksponenciale. “Vlerësohet se, pa masa kontrolli, një person i infektuar do të infektojë mesatarisht 2 ose 3 persona”, shpjegoi Gaïa.
“Ekzistojnë edhe raste të dokumentuara të ‘super kontaminuesve’, domethënë të personave të infektuar të cilët, kontaminojnë një numër më të madh të njerëzve. Kjo lehtësohet nga mungesa e imunitetit të popullatës, pasi është virus i ri”.
Shkencëtarët tregojnë se coronavirusi përhapet shpejt sepse është praktikisht “i padukshëm”: në shumë raste, rreth 50% dhe potencialisht më shumë, nuk shkakton simptoma ose vetëm simptoma të buta, të ngjashme me një grip ose një ftohje të zakonshme.
Gaïa theksoi se “megjithëse këto raste mund të jenë afro 50% më pak ngjitëse sesa ato me simptoma më të përparuara, numri i madh i tyre do të ishte një kontribues i rëndësishëm në përhapjen”.
Mungesa e përgatitjes në shumë vende
Mungesa e përgatitjes së shumë vendeve përballë një pandemie, e kombinuar me reagimin e ngadaltë të autoriteteve dhe qytetarëve, ka çuar në situatën aktuale, me një të tretën e njerëzimit në mbyllje për të ngadalësuar përhapjen e virusit.
“Në Azi, ata janë më të përgatitur sepse kanë pasur epidemi të tjera dhe janë më të disiplinuar kur bëhet fjalë për mbrojtjen e vetes dhe zbatimin e masave të izolimit”, tha Gaïa.
Epidemitë gjithmonë kanë një përbërës politik. Autoritetet shpesh hezitojnë të zbatojnë masa jopopullore, të cilat mund të shkaktojnë panik dhe potencialisht të dëmtojnë ekonominë. Një hezitim i tillë, nga Kina në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë, ishte gjithashtu kyç për situatën aktuale.
Globalizimi lehtësoi shumë përhapjen e virusit. Fakti që është shfaqur në një qytet me 11 milionë banorë, i lidhur shumë nga toka, deti dhe ajri – dhe në Kinë, një vend që konsiderohet të jetë “fabrika e botës” – ka favorizuar këtë situatë të paparë.
Injoranca për virusin
Një problem tjetër ka qenë mungesa e njohurive dhe komunikimit midis shkencëtarëve, autoriteteve dhe publikut.
Ekzistojnë dyshime për përshtatjen e komunitetit shkencor kinez me standardet ndërkombëtare shkencore, si dhe për ndikimin e autoriteteve kineze në botimet e tyre.
“Një pjesë e madhe e hulumtimit është botuar vetëm në gjuhën kineze”, tha Gaïa, “shpesh pa shifra të qarta statistikore”.
Shfaqja e simptomave të tilla si ethe dhe kollë në fazat e hershme të epidemisë si shenja për të izoluar të sëmurët ishte gjithashtu një gabim, pasi injoroi faktin që transportuesit nuk mund të shfaqnin simptoma ose simptoma të buta.
Kjo, nga ana tjetër, ngadalësoi aftësinë e autoriteteve për të ngadalësuar përhapjen e virusit.
Nuk u krijua në një laborator
Studiuesi hodhi poshtë teoritë e komplotit për një virus “të krijuar nga laboratori”, duke shtuar se viruset luajnë një rol rregullues në natyrë, dhe se megjithëse COVID-19 ka kapur shumicën e qeverive në të gjithë botën në befasi, pritej që në një moment do të ndodhte një pandemi e ngjashme.
“Analizat faktike konfirmojnë pa dyshim se ky është një virus që ndodh natyrshëm”, tha Gaia.
Ai tregoi humbjen e biodiversitetit dhe ndikimin tonë në mjedis si një nga shkaktarët.
“Kur zvogëlojmë distancën midis botës natyrore dhe botës njerëzore, kur lëmë kaq pak hapësirë për kafshët e egra dhe speciet bimore, inkurajojmë që viruset që janë të natyrshme për speciet e tjera të transferohen si njerëzore
Efektet shumë të larmishme në trupin e njeriut
Ne gjithashtu e dimë se virusi është i aftë të shkaktojë sindromën akute të frymëmarrjes dhe madje edhe vdekjen.
Dhe kjo nuk prek vetëm të moshuarit. Në Francë, rreth 50% e pacientëve të kujdesit intensiv janë nën moshën 60 vjeç.
Kur shfaqet infeksioni, është i aftë të krijojë, përveç pneumonisë, një reagim zinxhiror që mund të ndikojë në shumicën e organeve. Përgjigja imune e trupit shpesh është aq e dhunshme sa mund të dëmtojë indet e shëndetshme.
Sëmundja prek fëmijët shumë pak. Ata zhvillojnë më pak simptoma dhe ka shumë pak raste të të miturve të prekur nga format e rënda të virusit.
Megjithatë, fëmijët mund të mbajnë sëmundjen, kjo është arsyeja pse një nga masat e para në të gjithë botën ishte mbyllja e shkollave.
Koronavirusi i ri dihet se pushton qelizat falë aftësisë së tij për të “hakuar” receptorin ACE2 të qelizës.
Faktorët e rrezikut
Mosha është faktori përcaktues në zhvillimin e simptomave të rënda që mund të kërcënojnë jetën e pacientit.
Shumica e rasteve të rënda dhe të të vdekurve janë burra. Duket gjithashtu se vërtetohet se pacientët me hipertension, diabet dhe sëmundje kardiovaskulare dhe kronike të frymëmarrjes kanë më shumë të ngjarë të vuajnë nga komplikimet nga COVID-19.
Grupet e gjakut gjithashtu janë studiuar dhe grupi i gjakut A duket të jetë më i prekshëm.
Ato që ne nuk dimë për koronavirusin e ri COVID-19
Pavarësisht nga “cunami i informacioneve” ndaj të cilave ne jemi të ekspozuar çdo ditë, ne ende dimë shumë pak për virusin e ri.
Shifrat e vërteta të rasteve të konfirmuara dhe numri i vdekjeve
Shumica e vendeve, me pak përjashtime, aktualisht janë shumë të kufizuara kur bëhet fjalë për testimin.
Ekzistojnë gjithashtu ndryshime në mënyrën se si llogaritin rastet dhe vdekjet.
Për shembull, në Francë llogariten vetëm vdekjet në spitale: prandaj, rastet e infektimit ose vdekjes në shtëpi ose në shtëpitë e pleqve mbeten të raportuara.
Morgan Gaïa thekson se “disa vendeve gjithashtu u mungojnë burimet për të centralizuar të dhënat e tyre, ndërsa tek të tjera mund të mos ketë transparencë”.
Mungesa e të dhënave
Fakti që shumë personalitete politike dhe kulturore kanë njoftuar se kanë COVID-19 nxjerr në pah faktin që ata kanë qasje më të lehtë në teste, madje edhe me simptoma të buta ose aspak.
Kapaciteti i kufizuar për të kryer teste e bën të pamundur njohjen e numrave real të pandemisë sot.
Vlerësime më të sakta mund të bëhen vetëm me analiza serologjike, të cilat do të tregojnë përqindjen e popullatës që ka tashmë antitrupa SARS-CoV-2.
Sipas Gaïa, kapaciteti dhe besueshmëria e testeve “ndikohen gjithashtu nga faza e infeksionit tek një pacient dhe nga burimi i kampionit” (hundë, fyt).
“Nuk do të jetë e mundur të testoni tërë njerëzimin në çdo kohë të caktuar”, shtoi Gaia.
Përqindja e rasteve asimptomatike
Fillimisht të injoruara, gjithnjë e më shumë studime sugjerojnë që përqindja e lartë e rasteve të pa dokumentuara (pa simptoma ose me simptoma të buta) ka favorizuar përhapjen e pandemisë. OBSH vlerëson se 80% e njerëzve do të pësojnë simptoma të buta.
Kjo gjë tregon, pra, se numri aktual i ngjitjes është shumë më i lartë se ai zyrtar. Dhe për këtë arsye, shkalla e vërtetë e vdekshmërisë së virusit është shumë më e ulët.
Sa kohë janë infektuar pacientët
Gjatësia e karantinës, 14 ditë, është një përafrim. Nuk dihet për sa kohë një pacient është ngjitës, përcjell Telegrafi.
Të sëmurë ose jo, të gjithë janë një bartës i mundshëm i virusit. Prandaj ekziston rëndësia e masave të përgjithësuara të bllokimit dhe të distancimit shoqëror.
Studimet kineze kanë treguar që virusi mund të zbulohet tek pacientët (dhe për këtë arsye transmetohet potencialisht) për 8 deri në 37 ditë, me një mesatare prej 20 ditësh.
Përhapja
Nuk dihet saktësisht se sa kohë mund të mbijetojë virusi në sipërfaqe të ndryshme.
Ne gjithashtu nuk e dimë me siguri nëse virusi transmetohet vetëm nga pikat e pështymës në ajër (të tilla si kur dikush teshtinë) ose gjithashtu nga fryma e një personi të infektuar.
“Ne e dimë se rrugët kryesore të hyrjes janë pështymja, sekretimet e hundës si kolla dhe teshtitja, dhe kontakti i duarve me një sipërfaqe të kontaminuar”, tha Gaïa.
Ai shtoi se “ndotja” përmes ajrit tani për tani është “hipotetike”.
Është vlerësuar se virusi mund të qëndrojë deri në 2 ose 3 ditë në plastikë dhe çelik, 24 orë në karton, potencialisht deri në 3 orë në ajër – por vetëm në kushte laboratorike.
Jashtë, mbijetesa e virusit varet nga kushtet e mjedisit. Lagështia dhe të ftohtët besohet se e ndihmojnë atë të mbijetojë.
Larja e duarve dhe shmangia e turmave janë akoma pengesat më efektive kundër tij.
Imuniteti i atyre që kanë bartur sëmundjen
Varicela
Imuniteti nda Varicella (Lia e ujit) zgjat një jetë, por imuniteti ndaj ftohjeve të shkaktuara nga llojet e tjera të coronaviruseve është shumë i shkurtër, kështu që njerëzit mund t’i kapin ato madje disa herë në të njëjtin dimër.
Kështu që, çdo sezon, është e nevojshme të zhvillohen vaksina të reja. Nuk dihet se sa zgjat imuniteti SARS2.
Origjina e saktë e COVID-19
Hulumtimi i fundit duket se konfirmon që virusi është me origjinë shtazore. Kjo ndoshta ka ardhur nga lakuriqët dhe është transmetuar te njerëzit nga pangolin, por deri më tani nuk ka siguri, përcjell Telegrafi.
Shkencëtarët mendojnë se është një kombinim i viruseve.
“Është një fenomen natyror”, shpjegoi Gaia. “Viruset qarkullojnë në një popullatë që vepron si ‘specie rezervuari” (në rastin e coronavirusëve, shpesh lakuriqët, të cilët janë shumë rezistentë) dhe më pas ai transmetohet në një specie të ndërmjetme në të cilën përshtatet, përpara se të transmetohet te njerëzit”.
Trajtimi dhe vaksinat
(Së paku deri më tani) nuk ka asnjë trajtim të dëshmuar efektiv.
Flitet shumë për chloroquine, por asgjë nuk është konfirmuar.
Laboratorët në të gjithë botën janë duke punuar në prova klinike për të gjetur një vaksinë, e cila mund të zgjasë më shumë se një vit për tu zhvilluar dhe shpërndarë.
Sezonaliteti
Edhe pse vera dhe nxehtësia pritet të ngadalësojnë pandeminë në hemisferën veriore, bazuar në të dhëna të disponueshme për viruse të tjerë, nuk dihet nëse do të përhapet në valë të njëpasnjëshme, siç bëri gripi spanjoll, për shembull. /Telegrafi
