Nga Stephen M. Walt/ Më 25 janar, Presidenti kinez Xi Jinping mbajti një fjalim në versionin online të konferencës së Forumit Ekonomik Botëror të Davos, me titullin kryelartë “Të lejmë pishtarin e multilateralizmit t’i tregojë rrugën njerëzimit”. Kjo ishte e rëndësishme jo sepse ofroi zbulime të reja në lidhje me të menduarit e Xi ose ambiciet e Kinës, por sepse siguroi një përmbledhje të dobishme të mënyrës se si Kina dëshiron të shihet nga të tjerët. Megjithëse pjesa më e madhe e fjalimit të Xi mund të ketë qenë plotësisht i sinqertë, natyra publike e shfaqjes dhe disa mospërputhje të dukshme sugjerojnë që ajo duhet të lexohet me një sy të kujdesshëm dhe k ritik. Si duhet të interpretohet dhe cila është mënyra më e mirë që shtetet e tjera të përgjigjen?
Të gjitha fuqitë e mëdha përpiqen të tërheqin mbështetjen dhe të minimizojnë k undërshtimin duke u paraqitur në një dritë pozitive. Kina nën Xi nuk është përjashtim dhe ai bëri shumë përpjekje për ta portretizuar Kinën si një f uqi të madhe në rritje, por dashamirëse që ka në zemër vetëm interesat më të mira të njerëzimit. Ai bëri thirrje për koordinim makroekonomik për të “promovuar bashkërisht një rritje të fortë, të qëndrueshme, të ekuilibruar dhe gjithëpërfshirëse të ekonomisë botërore”. Ai përsëriti lutjen e njohur të Kinës që shtetet të “braktisin paragjykimet ideologjike dhe të ndjekin bashkërisht një rrugë të bashkëjetesës paqësore, përfitimit të ndërsjellë dhe bashkëpunimit fitimprurës”. Duke thënë “asnjëherë dy gjethe në botë nuk janë identike”, ai theksoi se “secili vend është unik” dhe “askush nuk është më superior se tjetri”. Në vend që të gjykojmë sistemet shoqërore sipas disa grupeve të vlerave universale, “kriteret më të mira janë nëse historia, kultura dhe sistemi shoqëror i një vendi përshtaten me situatën e tij të veçantë… [dhe] shërbejnë për të ofruar stabilitet politik, përparim shoqëror dhe jetë më të mira”, transmeton lexo.com.al.
Ai sugjeroi se “Ndryshimi në vetvete nuk është shkak për a larm”, duke paralajmëruar më tej se “ajo që sjell a larmin është a rroganca, p aragjykimi dhe u rrejtja” dhe duke u përpjekur “të detyrojë historinë, kulturën dhe sistemin shoqëror tek të tjerët”. Këto ndjenja janë plotësisht në përputhje me mbrojtjen e Kinës për një kohë të gjatë të normës së mosndërhyrjes në punët e brendshme dhe r efuzimin e saj të qartë të një rendi botëror të bazuar në parimet liberale universale. Xi ceku gjithashtu një pikë për shtirjen drejt jugut global, duke e etiketuar Kinën si një “anëtare të palëkundur të vendeve në zhvillim”. Ai foli në favor të mbylljes së “ndarjes midis vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim” dhe tha se vendet duhet të “bashkohen së bashku kundër s fidave globale dhe së bashku të krijojnë një të ardhme më të mirë për njerëzimin”. Duke iu referuar multilateralizmit jo më pak se një duzinë herë (përfshirë edhe vetë titullin e fjalimit), Xi tha se kombet e botës duhet “të qëndrojnë të përkushtuar ndaj hapjes”, “të refuzojnë L uftën e Ftohtë të vjetërsuar dhe mentalitetin e zero-sum game“, “t’i thonë jo politikave mendjengushta, e goiste dhe lypëse fqinjësore” dhe të k undërshtojnë përpjekjet për të “r efuzuar, k ërcënuar ose f rikësuar të tjerët [ose] për të vendosur me dashje s hkëputjen, n dërprerjen e furnizimit ose s anksionet”.
Ai këmbënguli se “Qasja e duhur”, ishte të “mbanim vlerat e përbashkëta të njerëzimit, dmth., paqen, zhvillimin, barazinë, drejtësinë, demokracinë dhe lirinë, të ngrihemi mbi p aragjykimet ideologjike, [dhe] të krijojmë mekanizmat, parimet dhe politikat e bashkëpunimit tonë sa më të hapur dhe gjithëpërfshirës të jetë e mundur”. Për ta bërë këtë, ai dëshiron të “ndërtojë një ekonomi të hapur botërore, të mbështesë r egjimin tregtar shumëpalësh… dhe të heqë b arrierat për tregtinë, investimet dhe shkëmbimet teknologjike”. Organizatës Botërore të Shëndetësisë duhet t’i jepet “një rolë i plotë” për të ndërtuar një “komunitet global të shëndetit për të gjithë”, dhe Organizata Botërore e Tregtisë duhet të reformohet. Një “orientim i politikave të përqendruar tek njerëzit dhe të bazuar në fakte” duhet të drejtojë zhvillimin e rregullave për qeverisjen dixhitale globale. Ai miratoi edhe një herë marrëveshjen e klimës së Parisit dhe konceptin e zhvillimit të gjelbër dhe u zotua se Kina ishte e gatshme të “punonte me vendet e tjera për të ndërtuar një botë të hapur, gjithëpërfshirëse, të pastër dhe të bukur që gëzon paqe të qëndrueshme, siguri universale dhe prosperitet të përbashkët”, transmeton lexo.com.al.
Sigurimet e bukura të Xi duhet të shihen me një s kepticizëm të konsiderueshëm, natyrisht. Sugjerimi i tij që shtetet të përmbahen nga k ërcënimet ose f rikësimet e të tjerëve është në k undërshtim me sjelljen e Kinës në kufirin e saj me Indinë, përpjekjet e saj për të n dëshkuar Australinë për propozimin e një hetimi të pavarur ndërkombëtar për origjinën e koronavirusit, ose fushatën e saj të vazhdueshme të f rikësimit kundër Tajvanit. Thirrja e tij për shtetet që “të qëndrojnë të përkushtuara ndaj ligjit ndërkombëtar dhe rregullave ndërkombëtare në vend që të kërkojnë s upremacinë e tyre” tingëllon e zbrazët në dritën e sjelljes kineze në Detin e Kinës Jugore, duke përfshirë r efuzimin e saj të hapur të vendimit të Gjykatës së Përhershme të Arbitrazhit në 2016 që pretendimet territoriale kineze janë të pabaza. Dëshira e tij për të forcuar OBSH dhe OBT janë të mirëseardhura, por veprimet e kaluara të Kinës janë të paktën pjesërisht m inuese për legjitimitetin e tyre (edhe pse administrata Trump mban faj të konsiderueshëm gjithashtu). Angazhimi i tij r etorik për “hapjen” me sa duket nuk vlen shumë praktikisht; nuk kishte asnjë aluzion se ai planifikon të shpërbëjë “Firewall-in e Madh” ose se do të heqë k ufizimet dhe k ërcënimet në rritje për gazetarët e huaj. As Kina nuk respekton aq shumë sovranitetin ose diversitetin sa Xi do të dëshironte të mendonit, siç e bëjnë të qartë n dërhyrja e saj në vendet e tjera dhe përpjekjet e saj për të çrrënjosur kulturën Uighur brenda Kinës.
Të jem i qartë, nuk po them se fjalimi nuk ishte asgjë më shumë se një ushtrim p ropagandistik, ose se gjithçka që Xi tha ishte e p aqëndrueshme. Përkundrazi, unë po sugjeroj që Xi po vepronte ashtu siç bëjnë udhëheqësit e tjerë botërorë dhe po kërkonte të paraqiste interesat e vendit të tij në dritën më tërheqëse. Megjithëse përmbajtja ishte e ndryshme, mesazhi ishte i ngjashëm me ish-Presidentin e SHBA George H.W. Pretendimi i Bushit se Amerika do të përdorte fuqinë e saj të madhe për të “formuar botën… jo vetëm për përfitimin e Shteteve të Bashkuara, por për të gjitha kombet”, ose deklarata e ish-Presidentit Barak Obama se “Amerika e udhëhoqi botën në ndërtimin e një arkitekture për të mbajtur paqen… mekanizmat për të qeverisur zhvillimin e l uftës, traktatet për të mbrojtur të drejtat e njeriut, parandalimin e g jenocidit, [dhe] k ufizimin e a rmëve më të r rezikshme”. Siç historiani E.H. Carr vuri re një herë, “popujt anglishtfolës janë zotërues të së kaluarës në artin e f shehjes së interesave të tyre e goiste kombëtare me maskën e së mirës së përgjithshme”. Por kjo tendencë nuk është e kufizuar vetëm tek ata, transmeton lexo.com.al.
Përveç mospërputhjeve të dukshme, ka një arsye më thelbësore për ta konsideruar fjalimin e Xi me një farë r ezerve. Siç studiuesit e shkollës realistë kanë argumentuar gjatë, është e vështirë (dhe ndoshta e pamundur) të nxirren përfundime të besueshme për qëllimet e një shteti tjetër. Çështja nuk është që shtetet përpiqen vazhdimisht të m ashtrojnë njëri-tjetrin – nuk e bëjnë – ose që udhëheqësit kombëtarë nuk thonë kurrë atë që duan të thonë. Çështja është se është e vështirë të jesh i sigurt nëse ndonjë deklaratë e veçantë është e vërtetë apo jo. Për më tepër, edhe kur zyrtarët e lartë deklarojnë qëllimet ose dëshirat e tyre hapur dhe sinqerisht, këto synime gjithmonë i n ënshtrohen rishikimit kur ndryshojnë rrethanat. Historia e fundit e Kinës është një ilustrim perfekt i kësaj tendence: Ndërsa fuqia e saj është rritur, ambiciet e saj janë rritur dhe përkufizimi i saj për “interesat thelbësore” është zgjeruar. Do të ishte mahnitëse po të ishte ndryshe. Ashtu si një person që fiton llotarinë ose trashëgon një pasuri të papritur do të zbulojë dëshirat dhe nevojat që ata kurrë nuk kanë menduar më parë, shtetet zakonisht zbulojnë “interesa jetike” që ata kurrë nuk i imagjinonin kur ishin shumë të dobët për t’i ndjekur ato. Thjesht shikoni Shtetet e Bashkuara: 13 kolonitë origjinale shpresonin kryesisht të mbijetonin dhe të qëndronin jashtë g rindjeve të fuqive të mëdha. Pasi vendi u bë një fuqi e madhe, megjithatë, udhëheqësit amerikanë e konsideruan të domosdoshme për ta bërë botën “të sigurt për demokracinë”, për të l uftuar “l uftëra për t’i dhënë fund l uftës” dhe përhapjen e vlerave liberale në të gjithë botën.
Atëherë, si duhet të reagojnë vendet e tjera – dhe veçanërisht Shtetet e Bashkuara – ndaj një fjalimi si ky? Mbi të gjitha, Shtetet e Bashkuara nuk duhet ta hedhin poshtë thjesht si p ropagandë të pakuptimtë që synon të kapardis audiencën dhe të f shehë qëllimet e vërteta të Kinës. Të bësh një gjë të tillë do të thotë të i njorosh mundësinë – madje edhe gjasat e mëdha – që Kina dëshiron me të vërtetë një bashkëpunim të ndërsjellë të dobishëm në një numër fushash të rëndësishme, edhe pse përpiqet të qëndrojë gjithashtu në avantazhe në të tjera. Në të njëjtën kohë, mospërputhjet në fjalim nuk duhet të kalojnë pa paralajmërim dhe diplomatët amerikanë duhet t’u kujtojnë homologëve të tyre të huaj mënyrat me të cilat veprimet e Kinës nuk i përmbahen r etorikës së bukur të Xi. Më e rëndësishmja nga të gjitha, Shtetet e Bashkuara nuk duhet të përgjigjen në mënyra që e bëjnë Pekinin të duket sikur është më i arsyeshëm dhe më mendje se Uashingtoni, ose që i bën amerikanët të duken të ftohtë, të pandjeshëm, pa kompromis, të f rikësuar ose e goistë. Kjo ishte qasja e Presidentit në largim Donald Trump dhe Zëvendës Presidentit Mike Pence ndaj diplomacisë ndërkombëtare, dhe kjo bëri d ëme të papara. Vendet aziatike janë veçanërisht të shqetësuara për vendosjen e tyre në mesin e një k onkurrence p ërshkallëzuese sino-amerikane dhe ata do të distancohen nga cilado fuqi e madhe që ata besojnë se është më përgjegjëse për p rishjen e paqes në rajon, transmeton lexo.com.al.
Duke pasur parasysh këto shqetësime, Shtetet e Bashkuara (dhe vendet e tjera) duhet të fillojnë duke testuar gatishmërinë e shprehur të Xi për të “punuar së bashku” – por jo ta përqafojnë atë në mënyrë jo k ritike dhe as ta r efuzojnë atë nga fillimi. Siç Dani Rodrik dhe unë kemi përshkruar, ata mund të fillojnë duke identifikuar fushat ku mbivendosen interesat dhe ku marrëveshja është e mundur, qoftë në drejtim të veprimeve n egative që secila palë do të pranonte të shmangte ose hapa pozitivë që secila mund të pranonte të zbatonte. Tjetra, diplomatët duhet të eksplorojnë zonat ku Shtetet e Bashkuara dhe Kina aktualisht po bëjnë gjëra që d ëmtojnë tjetrin dhe të pyesin nëse këto d ëmtime mund të zvogëlohen përmes negociatave dhe rregullimeve të ndërsjella. L ufta e tanishme tregtare është një kandidat i qartë, por p azare të ngjashme mund të arrihen në kontrollin e a rmëve ose në mënyrë të mundshme edhe për Tajvanin. Nëse nuk mund të arrihen marrëveshje me përfitim të ndërsjellë dhe secila palë zgjedh të veprojë në mënyrë të njëanshme, ata përsëri mund të përpiqen të kalibrojnë përgjigjet e tyre në mënyrë të përshtatshme: duke bërë aq sa duhet për të mbrojtur interesat e tyre ndërsa kërkojnë të minimizojnë k ërcënimin që i paraqitet interesave të palës tjetër, transmeton lexo.com.al.
Së fundmi, Shtetet e Bashkuara duhet të marrin shënim preferencën e deklaruar të Xi për angazhimin shumëpalësh dhe të përdorin grupin jashtëzakonisht më të madh të aleatëve dhe partnerëve të Amerikës për të ndjekur rezultate të favorshme brenda forumeve të ndryshme shumëpalëshe. Nëse Kina dëshiron të reformojë OBT-në, për shembull, Shtetet e Bashkuara duhet të mirëpresin këtë angazhim dhe të punojnë me Bashkimin Evropian, Japoninë, Korenë e Jugut dhe partnerët e tjerë për t’u siguruar që reformat janë ato të duhurat.
Asnjë nga këto sugjerime nuk do të eleminojë realitetin e r ivalitetit sino-amerikan. Xi mund të besojë sinqerisht se “zero-sum game ose fitimtari i merr të gjitha nuk është parimi udhëzues i popullit kinez”, por ndjenja fisnike është në kundërshtim me përpjekjet e vetë Kinës për të arritur një pozicion udhëheqës nga mesi i këtij shekulli. Dhe pa marrë parasysh se çfarë mendon Xi, k onkurrenca midis dy fuqive më të mëdha është në një masë të konsiderueshme e lidhur në strukturën në zhvillim të sistemit ndërkombëtar dhe disa aspekte të kësaj k onkurrence nuk mund të shmangin zero-sum game. Për një të ardhme të parashikueshme, s fida e vërtetë është të mbash atë k onkurrencë brenda kufijve të pranueshëm dhe të krijosh një rend botëror që lejon këto dy fuqi të fuqishme të punojnë së bashku në fushat ku bashkëpunimi midis tyre do të jetë thelbësor./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.
