A ka humbur shansin e pajtimit Biden duke pritur shumë kohë për t’u angazhuar me Iranin?

Nga Michael Hirsh/ Pas s hkurtimit të pjesshëm të Teheranit të inspektimeve b ërthamore këtë javë, administrata e Biden e gjen veten në një garë të d ëshpëruar për të shpëtuar paktin e vitit 2015 që Presidenti i ri ka premtuar t’i ribashkohet. Por disa k ritikë thonë se debatet e brendshme brenda ekipit të Presidentit amerikan Joe Biden mund ta çojnë atë të presë shumë gjatë për t’i ofruar Iranit ndërtimin e besimit dhe masat humanitare të ndihmës që mund ta sillnin Teheranin përsëri në tryezë më shpejt. Pavarësisht deklaratave gjithnjë e më të a shpra nga lideri suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, të moderuarit e Teheranit kanë pritur për shenja nga Uashingtoni të një mase lehtësimi për ekonominë e saj të m bytur nga s anksionet që kur ish-Presidenti Donald Trump u tërhoq nga pakti në 2018 – veçanërisht kur bëhet fjalë për ndihmë humanitare.

Por asnjëri nuk ka qenë në veprim. Disa zyrtarë dhe ekspertë b ërthamorë thonë se, për shkak të g rindjeve f raksionale brenda administratës dhe f rikës nga k undërshtimi nga vijat e a shpra në Capitol Hill, ekipi i Biden ka h ezituar të ofrojë masa të tilla – edhe pse disa nga udhëheqësit e saj, të tillë si Këshilltari i Sigurisë Kombëtare Jake Sullivan, ishin pjesë thelbësore në negocimin e Planit të Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit (JCPOA) në radhë të parë. Kelsey Davenport, drejtore për politikën e mospërhapjes së a rmëve në Shoqatën e Kontrollit të A rmëve thotë se “Unë mendoj se administrata e Biden humbi një mundësi në javën e parë të mandatit të saj për të dërguar një sinjal më të fortë dhe më konkret të qëllimeve të saj të mirëbesimit për t’u kthyer në JCPOA. Gjatë kohës që u desh që ekipi i Biden të fillonte të ishte më proaktiv, pozitat në Iran u forcuan. Nuk habitem për vonesën në këtë pikë. Unë mendoj se Irani priste veprim më të shpejtë. Mbi të gjitha, për shkak të tërheqjes së Trump, janë SHBA ata që janë përgjegjëse për k rizën rreth JCPOA”, transmeton lexo.com.al.

Lëvizje të tilla “të mirëbesimit” mund të përfshinin heqjen dorë nga disa s anksione nëse Irani eksporton uraniumin e tij të tepërt të pasuruar ose ujin e r ëndë që prodhoi në shkelje të JCPOA. Uashingtoni mund të punojë gjithashtu me qeveri miqësore, të tilla si ato të Koresë së Jugut, për të shkrirë pjesërisht pasuritë iraniane – edhe duke ruajtur s anksionet aktuale – ose për të nxitur Fondin Monetar Ndërkombëtar ose organe të tjerë financimi për të siguruar ndihmë humanitare. Si një kandidat presidencial, Biden sugjeroi që ai do të bënte lëvizje të tilla por nuk i ka ndjekur ato. Ali Vaez, drejtori iranian i projekteve të International Crisis Group, i cili deri vonë punoi ngushtë me të dërguarin e Biden në Iran, Robert Malley, ish-presidentin e organizatës, tha se “Nuk ka dyshim se s anksionet kanë k ufizuar aftësinë e Iranit për të l uftuar pandeminë”. Ofrimi i ndihmës humanitare “ishte moralisht dhe madje politikisht i mbrojtshëm plotësisht nga administrata. G abimi është se d ështimi i tyre për të ndërmarrë këtë hap të ndërtimit të besimit ka krijuar një ndjenjë në Teheran që administrata e Biden, në fakt, dëshiron të vazhdojë politikën e p resionit m aksimal të Trump por me një buzëqeshje”.

Pyetja është u rgjente sepse mund të mbeten vetëm disa muaj për të shpëtuar marrëveshjen. Fundjavën e kaluar, i p ërballur me një afat deri më 23 shkurt për n dërprerjen e i nspektimeve sipas paktit, drejtori i përgjithshëm i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Rafael Grossi, fluturoi për në Teheran për të arritur një “mirëkuptim” me zyrtarët iranianë që shumica e i nspektimeve të mund të vazhdonin për tre muaj, përafërsisht deri në zgjedhjet e Iranit në qershor, kur do të zgjidhet një pasardhës i Presidentit Hassan Rouhani. Por të dhënat e i nspektimit, përfshirë imazhet e mb ikëqyrjes, do të mbahen nga Irani ndërkohë. Nëse arrihet një marrëveshje, Irani do të kthejë të dhënat, të cilat mund të zbulojnë ndonjë s hkelje të mëtejshme. Nëse nuk do të ketë marrëveshje, Irani ka thënë se do të s hkatërrojë të dhënat – dhe së bashku me to, mbase shansin e fundit të mirë për të shpëtuar marrëveshjen b ërthamore. Nëse Shtetet e Bashkuara dëshirojnë ta rikthejnë Iranin në tryezën e bisedimeve, siç u zotua Biden më parë, ka të ngjarë të duhet saktësisht lloji i gjestit që administrata deri më tani nuk ka qenë e gatshme të bëjë. Kjo mund të nënkuptojë lëshimin për të lejuar kompanitë e huaja të punojnë me programin bërthamor civil të Iranit. Gjermania, Franca dhe Britania, tre vendet evropiane që janë palë në marrëveshjen b ërthamore, kanë ushtruar p resion ndaj administratës së Biden për të bërë pikërisht atë si një mënyrë për të filluar angazhimin, tha Ellie Geranmayeh, zëvendës drejtorja për Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë – dhe pak më shumë përveç kësaj. Ajo tha se “Evropianët kanë qenë gjithashtu të qartë që Irani të kthejë aktivitetet e tij b ërthamore, do të duhet të ofrohet një lehtësim përkatës ekonomik”, transmeton lexo.com.al.

Por zyrtarët kryesorë të administratës së Biden duken njëherë të gatshëm dhe dy herë të ndrojtur. Burime pranë mendimit të administratës thonë se Sullivan dhe Sekretari i Shtetit i SHBA Antony Blinken kanë qenë të s hqetësuar për tjetërsimin e votave kryesore në Capitol Hill përballë përparësive të tjera të administratës, veçanërisht kalimin e një pakete gjigande lehtësimi për COVID-19. Ata janë përpjekur gjithashtu të afrojnë Izraelin dhe vendet e Gjirit, historikisht a rmiqësore ndaj çdo koncesioni ndaj Iranit dhe të mësojnë nga përvojat e administratës së kaluar të Obamës. Një punonjës demokrat i Capitol Hill i përfshirë në diskutime, i cili foli në kushte anonimiteti, tha se “Administrata e Obamës e hodhi me të vërtetë topin në drejtim të përfshirjes së Capitol Hill në JCPOA origjinale. Ende ka shenja b eteje në Capitol Hill për sa i përket m ënjanimit nga laku i Obamës dhe që më pas duhet të g ëlltisë një marrëveshje që kishte shumë k undërshtim ndaj saj, madje edhe midis demokratëve. Blinken dhe Sullivan janë kujtuar që të mos përsërisin më mirë të njëjtën gjë. Dhe këtë herë, ata kanë qenë shumë më konsultativë”.

Pengesat nuk janë vetëm republikanë por përfshijnë zëra të rëndësishëm edhe nga ana demokratike, të tilla si senatori Bob Menendez, kryetari i ri i Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë. Sipas burimeve të Kongresit, kjo shkaktoi një d ebat të brendshëm brenda administratës rreth asaj se sa lehtësim duhet t’i ofrohet Teheranit. Malley, i dërguari i ri i Iranit, dhe Zëvendës Këshilltari i Sigurisë Kombëtare Jonathan Finer, thanë se ishin në favor të më shumë nxitjeve për Iranin që të kthehej në tryezë ndërsa Blinken dhe Sullivan janë duke mbështetur një vijë më të a shpër dhe kanë d ominuar diskutimin deri më tani. As Shtëpia e Bardhë dhe as Departamenti i Shtetit i SHBA nuk iu përgjigjën një kërkese për koment. Në brifingun e së martën dhe të mërkurës, zëdhënësi i Departamentit të Shtetit Ned Price tha se kthimi i Iranit në tryezë “është një s fidë u rgjente për ne” edhe kur ai shtyu pyetjet në lidhje me çështje të tilla humanitare si z hbllokimi i pasurive të Koresë së Jugut në Iran në diskutimet e ardhshme. Ai u tha gazetarëve se “Ne i diskutojmë këto çështje gjerësisht me koreano-jugorët, por unë nuk do të doja të flisja përtej kësaj”, transmeton lexo.com.al.

Administrata e Biden është përpjekur të ndjekë një vijë të hollë midis shtrirjes ndaj Iranit dhe paraqitjes së një fasade të a shpër ndaj Capitol Hill. Shqiponjat u ngritën kur administrata ofroi të fliste me Iranin edhe para se Teherani të kthehej në përputhje me marrëveshjen. Biden doli gjithashtu kundër një “kthimi të shpejtë” automatik të të gjitha s anksioneve para-JCPOA, të cilat Trump kishte këmbëngulur të i mponoheshin. Dhe sipas një diplomati evropian, administrata është e gatshme t’u bashkohet tani dëshirave të Teheranit dhe të luajë një rol të thjeshtë vëzhguesi në bisedimet e o rkestruara evropiane që mund të fillojnë në fillim të marsit, megjithëse Irani nuk ka rënë dakord zyrtarisht të marrë pjesë në takime të tilla. Por Blinken dhe zyrtarë të tjerë të lartë kanë vazhduar të flasin a shpër. Të hënën, sekretari i shtetit përsëriti pozicionin njëmujor të administratës, duke thënë se Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj jo vetëm që këmbëngulin që Irani të kthehet në përputhje me JCPOA, por ata duan gjithashtu të “zgjasin dhe f orcojnë” marrëveshjen b ërthamore të 2015 për përfshirjen e “sjelljes d estabilizuese rajonale të Iranit dhe zhvillimin dhe përhapjen e r aketave balistike”, potencialisht një zonë e n daluar për udhëheqjen në Teheran.

Pavarësisht r etorikës, k ritikët vërejnë se administrata nuk ka arritur t’i përgjigjet një grupi s ulmesh me r aketa të pretenduara të nisura nga m ilicia e mbështetur nga Irani në Irak, duke përfshirë edhe atë që v rau një kontraktues civil amerikan. Price, zëdhënësi i Departamentit të Shtetit, tha të hënën se s ulmet mbeten nën “hetim aktiv” dhe deri atëherë, administrata nuk dëshironte të “lëvizte dhe të rre zikonte një p ërshkallëzim që favorizon Iranin”. Behnam Ben Taleblu i Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracive, i cili k undërshton JCPOA, tha se “I njorimi i rolit të Iranit dhe m ilicëve të tij në vargun e fundit të s ulmeve me r aketa në Irak është një nga disa sinjalet që administrata po i dërgon Teheranit se… rivendosja e pajtueshmërisë së JCPOA është prioriteti numër një, dy dhe tre. M jerisht, shumë çështje janë f lijuar në altarin e JCPOA në të kaluarën dhe, me këtë ritëm, do të kenë përsëri të njëjtin fat”. Ai shtoi: “Irani po t eston administratën e re në shumë fusha sepse po përpiqet të vlerësojë se ku qëndrojnë vijat e k uqe. Po përdor gjithashtu këto s ulme për të mësuar në lidhje me vendosmërinë dhe përkushtimin e SHBA-së në zonën ku përfaqësuesit e Iranit janë aktivë”, transmeton lexo.com.al.

M osbesimi reciprok është i gjatë. Ndoshta g abimi më i madh për ekipin e Biden, thonë disa k ritikë, është se duke marrë një qëndrim të a shpër, ata kanë ringjallur f rikën e vjetër në Teheran që daton dekada, që Uashingtoni do të tërhiqet gjithnjë nga një marrëveshje dhe do të përfundojë duke d emonizuar Iranin. Kjo shkon prapa të paktën në 11 shtator, kur moderatorët iranianë të tillë si Ministri i Jashtëm iranian Mohammad Javad Zarif (më vonë një arkitekt kryesor i marrëveshjes së vitit 2015) kërkuan afrimin me Uashingtonin. Teherani madje ndihmoi Uashingtonin të formonte qeverinë post-Talibane në Afganistanin fqinj – vetëm për ta gjetur veten të s ulmuar javë më vonë në fjalimin famëk eq të ish-Presidentit George W. Bush “Aksi i së K eqes”. Në fund të fundit, megjithatë, si Uashingtoni ashtu edhe Teherani po përballen me k ufizime të ngjashme: politika e brendshme. Vaez tha se “I ronia e situatës është se ne kemi pothuajse një imazh pasqyre në Teheran dhe Uashington. Ju keni dy qeveri që do të donin të rivendosnin status quo-në e JCPOA-së me një buton nëse do të mundnin, por ata duhet të merren me opozitën parlamentare, e cila reflekton r ezistencë më të gjerë politike ndaj marrëveshjes”. /ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.