Nga Thisanka Siripala/ Traktati i fundit shumëpalësh i Kombeve të Bashkuara që ndalon a rmët b ërthamore u bë ligj ndërkombëtar muajin e kaluar pasi u ratifikua nga 52 vende. Por dukshëm mungoi Japonia, një vend që ka ndërtuar një reputacion të mirë rreth mos-përhapjes së a rmëve b ërthamore gjatë pasl uftës. Si i vetmi vend që u s ulmua në të vërtetë me a rmë bërthamore në l uftë, d ështimi i Japonisë për të ratifikuar Traktatin mbi Ndalimin e A rmëve B ërthamore (TPNW) tërhoqi k ritika nga grupe të shumta pro ça rmatimit dhe të mbijetuarve të b ombave atomike, të cilët thanë se vendimi d iskrediton qëndrimin e kahershëm anti-b ërthamor të qeverisë. TPNW është traktati i parë d etyrues që përcakton a rmët b ërthamore si të p aligjshme dhe ndalon pothuajse të gjitha aktivitetet e a rmëve b ërthamore: zhvillimin, testimin, prodhimin, blerjen, p osedimin dhe ruajtjen e a rmëve b ërthamore. Një tipar historik i TPNW është njohja e pasojave humanitare të a rmëve b ërthamore dhe k ërcënimi i tyre i vazhdueshëm ekzistencial për njerëzimin. Ai përfshin gjithashtu ndihmën e v iktimës dhe kompensimin mjedisor në njohjen e efekteve s hkatërruese të përdorimit dhe testimit të a rmëve b ërthamore.
TPNW shihet si një hap përpara nga Traktati i vitit 1970 mbi Mos Përhapjen e A rmëve B ërthamore (NPT), i cili synon të parandalojë përhapjen e a rmëve dhe materialeve b ërthamore për prodhimin e saj. NPT lejon në thelb pesë anëtarët e saj si shtete b ërthamore – Kina, Franca, Rusia, Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar – që të posedojnë ligjërisht a rmë b ërthamore. Japonia u bashkua me NPT në 1976 dhe që atëherë ajo ka fituar njohje për promovimin aktiv të rëndësisë së bashkëpunimit ndërkombëtar për një botë pa b omba b ërthamore. Sidoqoftë, të nëntë de facto shtetet me a rmë b ërthamore (përfshirë Indinë, Izraelin, Korenë e Veriut dhe Pakistanin) kanë r efuzuar të nënshkruajnë TPNW. Kështu kanë bërë edhe shumica e aleatëve të SHBA, nga anëtarët e NATO-s si Kanadaja, Gjermania, Spanja dhe Turqia te aleatët në Paqësor – përfshirë Japoninë. Në janar, Kryeministri Suga Yoshihide përsëriti se Japonia, e cila mbetet nën “ombrellën b ërthamore” të SHBA-së, nuk ka “asnjë qëllim të nënshkrimit të traktatit” për shkak të mungesës së mbështetjes nga shtetet e a rmatosura b ërthamore dhe shtetet jo-b ërthamore. Japonia ka shprehur mbështetje për qëllimet prapa TPNW por me vetëm 52 shtete që ratifikuan traktatin nga 193 anëtarë të OKB, Ministri i Mbrojtjes Kishi Nobuo shprehu dyshime mbi efektivitetin e traktatit, transmeton lexo.com.al.
Japonia është në dilemë midis të qenit një shtet ombrellë b ërthamore ndërsa është gjithashtu i vetmi vend që ka v uajtur nga a rmët b ërthamore. Në vitin 2013, në një takim të Asamblesë së Përgjithshme të OKB mbi çar matimin b ërthamor, Kryeministri i atëhershëm Abe Shinzo mburrej se e liminimi i a rmëve b ërthamore ka qenë “aspirata e palëkundur e popullit japonez që nga L ufta e Dytë Botërore”. Por një h endek në rritje midis opinionit publik dhe pozicionit zyrtar të qeverisë bëri që një organizatë me v iktima të b ombës atomike të nisë një peticion në dhjetor në favor të bashkimit me traktatin e OKB, i cili mblodhi mbi 13 milion nënshkrime. Ndërkohë, një sondazh i opinionit publik i kryer në gusht 2019 zbuloi se 75 për qind e publikut japonez mbështesin traktatin e n dalimit. OKB thotë se çar matimi b ërthamor global është një përparësi kryesore megjithatë një botë e lirë b ërthamore mbetet një ëndërr e largët. Japonia duhet të l uftojë me mundësinë e p ërshkallëzimit të k onfliktit me Korenë e Veriut fqinje, Kinën dhe potencialisht Rusinë dhe mbrojtja e saj varet nga parandalimi i zgjatur b ërthamor përmes aleancës së sigurisë SHBA-Japoni.
Tanaka Shingo, një profesor i asociuar i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Osaka, thotë se nuk është e mençur që Japonia të marrë pjesë në TPNW mes t ensioneve në rritje rajonale dhe rekomandon një qasje graduale dhe realiste. Tanaka tha se “Nga perspektiva e interesit kombëtar, çar matimi r adikal do të krijonte p asoja serioze. Japonia duhet të shtyjë anëtarësimin në TPNW pasi mund të përdoret si levë. Por nga një qëndrim humanitar mund të shoh se si mund të jetë edhe k ontradiktore”. Akiyama Nobumasa, një profesor i politikës së sigurisë b ërthamore në Universitetin Hitotsubashi, është p esimist në lidhje me perspektivën që shtetet b ërthamore dhe ato me a rmë b ërthamore të bashkohen me TPNW në të ardhmen e afërt. Ndërsa ai e pranon se një traktat n dalimi është një platformë e mirë për të forcuar normat shoqërore rreth mos përdorimit b ërthamor, shtetet e a rmatosura b ërthamore janë zënë në një b llokim që është shumë e vështirë për t’u zgjidhur. Ai tha se “Anëtarësimi japonez në TPNW nuk është qëllimi në vetvete. Ne duhet të presim diçka thelbësore që Japonia të bashkohet me TPNW në drejtim të zvogëlimit të a rmëve b ërthamore të mbajtur nga Koreja e Veriut, Kina dhe Shtetet e Bashkuara”, transmeton lexo.com.al.
Në vitin e kaluar u shënua 75 vjetori i b ombardimeve në Hiroshima dhe Nagasaki si dhe vitin e 50-të që kur NPT hyri në fuqi. Japonia ka bërë përpjekje të vazhdueshme drejt e liminimit të a rmëve b ërthamore, por zhvillimi i masave konkrete për të çuar përpara çar matimin dhe mospërhapjen e a rmëve b ërthamore ka n gecur. Akiyama argumenton se TPNW nuk adreson historinë e plotë të posedimit b ërthamor. Ai tha se “Bashkimi me traktatin e n dalimit është si të përpiqesh të arrish përsosjen. Por, duke nënshkruar këtë traktat, si do ta arrijmë qëllimin për të bërë p resion ndaj shteteve b ërthamore që të heqin dorë nga a rmët b ërthamore? Elementi humanitar është vetëm një pjesë e tij. Konteksti i sigurisë kombëtare për çdo vend është i ndryshëm dhe qasja TPNW për n dalimin e a rmëve në tërësi është një diskurs i kapshëm”.
Akiyama thotë se disa njerëz e shohin heqjen e a rmëve b ërthamore si manifestin natyror ose fatin e Japonisë. Nga ana tjetër, përvoja v dekjeprurëse e Japonisë me a rmët b ërthamore është një shembull pse disa shtete të a rmatosura b ërthamore justifikojnë nevojën për parandalimin b ërthamor. “Zgjidhja qëndron në bindjen e këtyre shteteve që të heqin dorë nga a rmët b ërthamore, por ne duhet të kuptojmë më hollësisht se ku janë p roblemet. Ne nuk mund të përmirësojmë dinamikën e sigurisë pa dëgjuar shtetet e a rmatosura b ërthamore”. Një rishikim i NPT i OKB është planifikuar për në gusht të këtij viti, në të cilin shtetet b ërthamore të tilla si Kina, Rusia dhe SHBA do të zhvillojnë bisedime me shtete jo-b ërthamore. Sidoqoftë, një p ërçarje në takimin e mëparshëm në 2015 parandaloi miratimin e një dokumenti konsensusi. Akiyama thekson se diskutimi i mënyrave për të zvogëluar një mbështetje të madhe të sigurisë mbi a rmët b ërthamore është thelbësore dhe “ulja e rrez ikut të k atastrofës është përgjegjësi e të gjitha shteteve që posedojnë a rmë b ërthamore”./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
