Nga Stephen M. Walt/ Sekretari i Shtetit i SHBA Antony Blinken dha një fjalim të hënën në të cilin ai d enoncoi praktikën e ndalimit a rbitrar, duke e quajtur atë “plotësisht të p apranueshme”. Ai është i saktë, por ajo që është veçanërisht m ëdyshëse për këtë praktikë është që shtetet ndonjëherë e përdorin atë edhe kur është në k undërshtim me qëllimet e tyre të deklaruara dhe d ëmton interesat e tyre të përgjithshëm. Kina ofron një ilustrim të përshtatshëm. Një qëllim kryesor i shtetit kinez ka qenë të bindë pjesën tjetër të botës se ngritja e tij në një ndikim më të madh global është një zhvillim dashamirës dhe të portretizojë vendin si një fuqi të përgjegjshme me interesin më të mirë të (gati) të gjithëve në zemër. Siç diskutova disa javë më parë, kjo temë “win-win” u përshkua në fjalimin e fundit të Presidentit kinez Xi Jinping në Forumin Ekonomik Botëror dhe ai thuhet se theksoi nevojën e bashkëpunimit sino-amerikan gjatë bisedës së tij të parë telefonike me Presidentin e ri të SHBA Joe Biden. Është jashtëzakonisht në interesin e Kinës të mos dalë si një fuqi e z emëruar, i mpulsive, l uftarake, çn jerëzore, r evizioniste (kjo është arsyeja pse miratimi i saj i të ashtuquajturës diplomaci të l uftëtarit të p angopur është po aq i k eq-këshilluar), për të shmangur dhënien e shkaqeve për k ritikët dhe për ta bërë më pak të ngjarë që vendet e tjera të bashkojnë forcat për të k ufizuar ndikimin e saj.
Megjithatë, ndërsa përpiqet të shfaqë një fytyrë dashamirëse ndaj pjesës tjetër të botës, Kina ka t argetuar në mënyrë a gresive shtetas të huaj dhe shtetas me dy shtetësi, zakonisht me a kuza për s piunazh ose s hkelje të ligjeve të ndryshme të sigurisë kombëtare. Në vitet e fundit ajo ka ndaluar ndër të tjera dy kanadezë (Michael Kovrig i Grupit Ndërkombëtar të K rizave dhe Michael Spavor, drejtor i një programi shkëmbimi kulturor në Korenë e Veriut), një spiker australian-kinez (Cheng Lei) të lajmeve, një profesor japonez të historisë (Nobu Iwatani), një biznesmen amerikano-kinez (Kai Li) dhe një biznesmen amerikan me origjinë kineze (Phan “Sandy” Phan-Gillis). Disa nga të arr estuarit u liruan më pas; të tjerët qëndrojnë në p arab urgim, në disa raste presin ende g jyqin në sistemin e p aqartë të drejtësisë të Kinës, transmeton lexo.com.al.
Irani paraqet një pamje edhe më ç uditëse. Nën Presidentin Hassan Rouhani, Irani është përpjekur të dalë nga kutia e d ënimit në të cilin është vendosur nga Shtetet e Bashkuara dhe k undërshtarët e saj rajonalë. Përkundër një interesi të dukshëm për normalizimin e marrëdhënieve me pjesën tjetër të botës, Irani ka vazhduar të n dalojë të huajt dhe shtetasit me shtetësi të dyfishtë me a kuza të d yshimta, shpesh duke i lënë ata në b urg ose në p aqartësi ligjore për vite me rradhë. Shembuj të shquar përfshijnë Nazanin Zaghari-Ratcliffe, (një punonjëse britanike-iraniane i Fondacionit Thomson Reuters e cila u ar restua në 2016 ndërsa po vizitonte prindërit e saj dhe u a kuzua për “përpjekje për të rr ëzuar r egjimin iranian”), Kavous Seyed-Emami (një profesor iranian-kanadez i cili ndihmoi në themelimin e Fondacionit Persian të Trashëgimisë së Kafshëve të Egra dhe gjoja v diq nga vetëv rasja ndërsa ishte në p arab urgim), dhe Xiyue Wang, një student i diplomuar kinezo-amerikan i cili u arr estua në 2016 ndërsa bënte kërkime burimore për një disertacion mbi dinastinë Qajar, ndërsa iu dha një d ënim me 10 vjet për “s piunazh” dhe u la i lirë në vitin 2019 në një shkëmbim të b urgosurish për Masoud Soleimani, një shkencëtar iranian nën a kuzë në Shtetet e Bashkuara për përpjekjen për të eksportuar mallra të p aautorizuara në Iran.
Është e vështirë të imagjinohet një politikë që ka më shumë të ngjarë të h elmojë imazhin e Iranit në vendet e tjera dhe të k omplikojë përpjekjet e saj për të kapërcyer i zolimin e tij. Ajo u jep k undërshtarëve në vendet e tjera një pretekst të përshtatshëm me të cilin mund të s ulmojnë r egjimin klerikal dhe disa nga v iktimat e tij (të tilla si Xiyue Wang) janë kthyer përfundimisht në shtëpi dhe janë bërë k undërshtarë të zëshëm të r egjimit (për arsye plotësisht të kuptueshme). Në kushtet e interesave më të gjera të Iranit, p ërndjekja e njerëzve si Wang ose Zaghari-Ratcliffe është një akt mahnitës i k eqpërdorimit diplomatik. Të jemi të qartë: Kina dhe Irani vështirë se janë vendet e vetme që bëjnë këtë lloj gjëje. Turqia ka arr estuar një numër të huajsh për arsye të dukshme të d yshimta dhe u përpoq t’i përdorë ata si një burim i levave, dhe Shtetet e Bashkuara kanë arr estuar ose n daluar një numër njerëzish për arsye ndonjëherë të d yshimta gjithashtu. Dhe të mos harrojmë Guantánamo. Çfarë po ndodh këtu? Pse shtetet përdorin individë si p engje diplomatike, duke rre zikuar ta bëjnë veten të duken m izorë dhe të m inojnë përpjekjet e tyre për të fituar respekt dhe admirim më të madh ndërkombëtar? Unë mund të mendoj për të paktën pesë arsye, transmeton lexo.com.al.
Së pari, në disa raste të p arab urgosurit mund të jenë f ajtorë. Vendet s piunojnë njëri-tjetrin gjatë gjithë kohës dhe është e v ështirë të imagjinohet se të gjithë njerëzit që janë arr estuar nga fuqitë e huaja janë të pafajshëm për k eqbërje. Sidoqoftë, nëse është kështu, dikush do të priste që qeveria që i mbante ata të bënte përpjekje të konsiderueshme për të kryer një proces g jyqësor të hapur dhe për të paraqitur provat në detaje të qarta dhe bindëse. Në vend të kësaj, procedurat g jyqësore në shumë prej këtyre çështjeve janë jashtëzakonisht të p aqarta, duke përforcuar perceptimin se v iktimat janë duke u përdorur për arsye politike. Së dyti, një pjesë e problemit mund të lindë nga m osmarrëveshjet e vërteta mbi atë që përbën “s piunazh” ose “k ërcënime ndaj sigurisë kombëtare”. Ajo që të huajt e konsiderojnë si gazetari legjitime, kërkime shkencore, ose veprimtari të tjera në dukje të pafajshme mund të shihet si n dërhyrje e rr ezikshme (ose më k eq) nga autoritetet lokale. Ky problem ka më shumë të ngjarë të lindë kur qeveria në fjalë është e pasigurt dhe ka arsye të mendojë se shtetet e tjera po k omplotojnë kundër tij. Në rastin e Kinës, për shembull, Xi ka qenë duke kryer një fushatë të gjerë ndaj m ospajtimit të brendshëm, ndaj lëvizjes pro-demokracisë në Hong Kong, ndaj grupit të pakicës Ujgure dhe për këdo tjetër që ai mendon se mund të sfidojë autoritetin e tij ose atë të Partisë Komuniste Kineze. Duke pasur parasysh këtë mendim, duhet të pritet një përkufizim jashtëzakonisht i gjerë i “k ërcënimeve ndaj sigurisë kombëtare”, dhe të huajt mund të duket se e kalojnë kufirin edhe nëse veprimtaritë e tyre janë plotësisht të drejta.
Në mënyrë të ngjashme, duke qenë se Shtetet e Bashkuara kanë favorizuar hapur ndryshimin e r egjimit në Iran, kanë mbështetur lëvizjet opozitare në të kaluarën, kanë kryer s ulme kibernetike mbi programin b ërthamor të Iranit dhe kanë v rarë një gjeneral të lartë iranian vitin e kaluar, nuk duhet të na habisë kur iranianët janë më të prirur për të parë aktivitetet e pafajshme në një dritë p aranojake. Kjo nuk justifikon p adrejtësinë ndaj të pafajshmëve, por mund të ndihmojë të huajt që ta kuptojnë atë. Një arsye e tretë për të kapur v iktima të pafajshme, natyrisht, është logjika e njohur e tit-for-tat. Ndalimi i dy kanadezëve nga Kina është padyshim një akt h akmarrjeje për vendosjen nga Kanadaja në arr est shtëpiak të Meng Wanzhou të Huawei. Këtu përgjigja ka për qëllim ose për të fituar terren që mund të shkëmbehet më vonë për lirimin e të p arab urgosurit fillestar ose për të i mponuar k osto në anën tjetër dhe kështu të parandalojë veprime të ngjashme në të ardhmen. Së katërti, marrja e p engjeve në këtë mënyrë mund të jetë gjithashtu një mënyrë për të fituar leva s htrënguese. Hamas përdori u shtarin izraelit të kapur Gilad Shalit si levë për të liruar më shumë se 1.000 të b urgosur palestinezë në 2011, por të huajt e b urgosur mund të shihen gjithashtu si një burim i mundshëm i levave në m osmarrëveshjet më të gjera politike. Arr estimi i fundit i Kinës i transmetuesit australian Cheng Lei ndodhi në kontekstin e marrëdhënies së p ërke qësuar ndjeshëm midis Canberras dhe Pekinit dhe mund të synohet si një shfaqje e vendosmërisë kineze dhe një kujtesë e mënyrave të tjera që Kina mund ta bëjë jetën e v ështirë për Australinë, transmeton lexo.com.al.
Së fundmi, shtetet nuk janë aktorë të unifikuar, plotësisht racionalë, dhe ndalimet a rbitrare mund të përdoren për të mbrojtur interesat e ngushta të brendshme sesa për të avancuar pozicionin e vendit në tërësi. Në disa raste, fraksione të vijës së a shpër që kanë f rikë nga një afrim me botën e jashtme që do të m inojnë fuqinë dhe statusin e tyre mund të kapin p engje në mënyrë që të prishin përpjekjet në gjenezë. B urgosja e të huajve mund t’i vendosë gjithashtu të moderuarit në një pozitë të vështirë për t’u dukur më pak patriotë se linjat e a shpra, të cilët pretendojnë se po mbrojnë kombin nga a rmiqtë e tij të huaj të p oshtër. Kjo dinamikë po funksionon pothuajse me siguri në Iran, ku linjat e a shpra kanë përdorur n dalimin e të huajve si një mënyrë për të k omplikuar dhe vonuar progresin drejt përafrimit. (Sigurisht, k undërshtarët e përafrimit në Shtetet e Bashkuara dhe gjetkë shpesh përfshihen në p rovokimet e tyre në mënyrë që të arrijnë të njëjtin qëllim).
Kështu, ajo që fillimisht mund të duket se është sjellje e panevojshme p rovokuese dhe k undërproduktive mund të ketë një logjikë të caktuar prapa saj, të paktën në disa raste. Sidoqoftë, unë mbetem i bindur se k ostot e kësaj lloj sjelljeje zakonisht tejkalojnë përfitimet. Përdorimi i njerëzve të pafajshëm si p engje politike mundet vetëm ta vendosë një qeveri në një dritë të papërshtatshme dhe të shtojë s hqetësimet e huaja për besueshmërinë, integritetin dhe synimet e saj afatgjata. Në shumicën e rasteve, vendosja në p arab urgim të njerëzve të pafajshëm, mbajtja e tyre pa gjyq, d ënimi i tyre për a kuza f alse, dhe përfundimisht lirimi i tyre pas periudhave të gjata të r obërisë nuk sjell asgjë më shumë sesa r eagime të reklamave të k ëqija. Qeveritë që duan që bota t’u besojë atyre duhet të mendojnë dy herë për të përdorur këtë taktikë të p amëshirshme dhe r evoltuese, dhe Blinken kishte të drejtë të tërhiqte vëmendjen për të./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.
