Nga Bret Stephens/ Dhjetë vjet më parë, ndërsa masat e d emonstruesve mbushnin Sheshin Tahrir të Kajros, unë vura një bast modest me një mik se Hosni Mubarak, d iktatori i Egjiptit për gati 30 vjet, do të mbetej në p ushtet. Mendimi im ishte që Mubarak kontrollonte u shtrinë dhe u shtria mund ta shihte që zgjedhja me të cilën Egjipti përballej nuk ishte midis demokracisë dhe d iktaturës. Ishte zgjedhja midis i slamizmit, k aosit – dhe atij. E humba bastin, por nuk gabova plotësisht. Vetë Mubarak, natyrisht, ra shpejt, duke rritur shpresat se demokracia e denjë, e qëndrueshme, përfaqësuese, mund të vendoset ende jo vetëm në Egjipt, por në të gjithë botën që flet arabisht. Por, siç një artikull s hkatërrues në Times nga Ben Hubbard dhe David D. Kirkpatrick u kujton lexuesve, praktikisht, asnjë nga këto shpresa nuk mbijeton.
Në Tunizi, aty ku filloi gjithçka, ekonomia dhe qeveria u tejnx ehën. Në Siri, numri i të v dekurve shkoi në qindra mijëra dhe r efugjatët në miliona – dhe Bashar al-Assad është ende në pushtet. Në Libi, rr ëzimi i Muammar el-Qaddafit ka çuar në një dekadë të l uftës mes m ilicive. Iraku dhe Siria u b rutalizuan të dyja nga Shteti Islamik derisa u s hkatërruan kryesisht. Jemeni është s hembur në një l uftë rajonale me aleatë satelitë ndërsa miliona p ërballen me u ri. Libani – një kopsht pa mure, siç thoshte miku im i n djerë Fouad Ajami – është një shtet i d ështuar. Politika egjiptiane kaloi nga d iktatura në demokraci në Islamizëm në d iktaturë brenda 30 muajve. Hubbard dhe Kirkpatrick shkruajnë se “Shpresa për një epokë të re të lirisë dhe demokracisë që u rrit në të gjithë rajonin është s htypur kryesisht. Shtetet e Bashkuara provuan të ishin një aleat jo i besueshëm. Dhe fuqitë e tjera që n dërhynë me f orcë për të shuar r evoltat dhe për ta p ërkulur rajonin sipas vullnetit të tyre – Irani, Rusia, Turqia, Arabia Saudite dhe Emiratet – janë rritur vetëm më f uqishëm”, transmeton lexo.com.al.
Pra, a kishte të drejtë Mubarak? A ka të drejtë Mubarakizmi? A është opsioni më i mirë politik për një vend si Egjipti një lloj sistemi a utoritar që shmang b rutalitetin e jashtëm të një figure si Saddam Hussein, por gjithashtu mban afër disa qendra? Kjo është një pyetje që shtrihet përtej botës arabe. Dëshironi të dini se si Vladimir Putin, Xi Jinping ose Ali Khamenei justifikojnë veten në b urgimin e d isidentëve dhe hapjen e k okave në Moskë, Hong Kong ose Teheran? Ata tregojnë për rrë nojat e Sirisë, simbol i r ezistencës ndaj s undimit a utoritar. Dëshironi të dini se si ata e justifikojnë a ntiamerikanizmin e tyre? Ata tregojnë një fotografi të Bengazit, simbol i përdorimit të p amatur të f uqisë së Amerikës në ndjekje të humanizmit të saj të patëmetë. Me pak fjalë, fjalët “Pranvera Arabe” – përfshirë citate të f rikshme – janë bërë një argument i f uqishëm empirik për s htypjen. Ka edhe një argument psikologjik. Leo Naphta, një personazh kryesor në veprën “The Magic Mountain” i Thomas Mann thotë se “Në fund të fundit është një k eqkuptim m izor i rinisë për të besuar se do të gjejë dëshirën e zemrës së saj në liri. Dëshira e saj më e thellë është të b indet”.
Është m arrëzi të hedhësh poshtë këto argumente: Ato janë një arsye kryesore si administrata e Bushit ashtu edhe e Obamas shënuan kryesisht d ështime në Lindjen e Mesme. Kulturat dhe shoqëritë që kanë njohur lloje të d espotizmit për tërë historinë e tyre nuk bëhen demokraci liberale nga një sezon në tjetrin. Askush nuk lind me zakonet e një mendjeje të lirë. Ata janë të v ështirë për t’u mësuar dhe joshës për t’u larguar. Por do të ishte po aq m arrëzi të vendosesh për Mubarakizmin. Bota Arabe s hpërtheu një dekadë më parë dhe ka qenë në k olaps që prej asaj kohe jo për shkak të mungesës së s htypjes, por, në një shkallë të madhe, për shkak të peshës së saj të akumuluar. Abdel Fattah el-Sisi mund të vërë bast se ai mund të qeverisë Egjiptin duke qenë një version më karizmatik (dhe më s htypës) i Mubarak. Ky nuk është një bast që Shtetet e Bashkuara duhet ta ndihmojnë atë për të bërë, transmeton lexo.com.al.
Kjo nuk do të thotë që administrata e Biden duhet të kërkojë mundësi për tu distancuar nga el-Sisi ose aleatë të tjerë a utokratë në rajon si Arabia Saudite. Por Sekretari i Shtetit Antony Blinken mund të miratojë këshillën që John McCain ofroi një dekadë më parë, pak para se të rr ëzohej Mubarak. McCain tha në 2011 se “Ne duhet të jemi më asistues, por edhe më këmbëngulës”, si pjesë e “një kompakti të ri me partnerët tanë jodemokratik”. Ndihmë ekonomike për Kajron apo garanci sigurie për Riadin? Po: SHBA-të kanë a rmiq të vërtetë në rajon dhe nuk e kanë luksin të drejtojnë politikën e saj të jashtme si një projekt i k otësisë m orale. Por ndihma duhet të shoqërohet me hapa gradualë dhe të vendosur drejt liberalizimit ekonomik dhe politik, duke filluar me lirimin e të b urgosurve politikë jo të d hunshëm. R egjimet që m bytin zërin e njerëzve të tyre i shtyjnë përfundimisht njerëzit të s hfryjnë z hgënjimet e tyre në tjetër mënyrë.
Nëse mësimi i parë i Pranverës Arabe është se r evolucionet d ështojnë, e dyta është se s htypja në fund të fundit e bën r evolucionin më të mundshëm dhe më v dekjeprurës. Mësimi për administratën e Biden është të shtyjë partnerët tanë drejt reformës përpara se të kthehet një pranverë e dytë për të zgjeruar më tej k aosin./NYT/Lexo.com.al/e.c.
