A do të jetë përsëri e tërë?
Çmimi i ushqimit është rritur në Siri, duke lënë shumë prej njerëzve të saj në rr ezik të u risë. Megjithatë, nga zyra e tij në Qamishli, në veri-lindje, një tregtar përshkruan se si zyrtarët e bëjnë të vështirë nxjerrjen e grurit në treg. Kamionët e tij duhet të kalojnë shumë pika kontrolli gjatë rrugës për në Damask, kryeqyteti. Shumica kërkojnë tarifa. Forcat kurde vendosin tarifa sipas tonit në kufirin de facto midis territorit që ata kontrollojnë dhe atë të Presidentit Bashar al-Assad. Në anën tjetër, Divizioni i Katërt i blinduar, i kontrolluar nga vëllai i Presidentit, merr 3,000 dollarë për ngarkesë. Tregtari duhet të k orruptojë gjithashtu zyrtarë në Damask dhe të mbështesë kauzat e qeverisë, që të mos mbahet i a rrestuar si t errorist. Ndonjëherë vendkalimet mbyllen sepse njëra palë dëshiron të s htrydhë tjetrën. Është më e lehtë dhe më fitimprurëse të shesësh grurë jashtë vendit, thotë ai, ndërsa shton se “Politikanët po i v desin njerëzit nga uria”.
Një dekadë më parë, z. Assad filloi një l uftë kundër popullit të tij në vend se të pranonte kërkesat e tyre për reforma demokratike. Qindra mijëra kanë v dekur në k onfliktin, i cili tërhoqi fuqitë e huaja dhe s hkatërroi pjesën më të madhe të vendit. Gjysma e popullsisë së para l uftës prej 22 milion është zhvendosur. Sot, një grumbull marrëveshjesh që përfshijnë Amerikën, Iranin, Rusinë dhe Turqinë k ufizon l uftimet. Sirianët udhëtojnë në vend për të studiuar, blerë dhe vizituar të afërmit. Por ajo është e ndarë në enklava, secila me një mbrojtës të huaj. Administratat lokale po forcohen. Ata kanë m ilicitë e tyre, drejtojnë ekonomitë e tyre dhe shpesh favorizojnë një etni ose sekt. Një zyrtar i panjohur thotë se “ne po shohim Ballkanizimin e Sirisë”. Njerëzit e z. Assad kanë rimarrë shumicën e qyteteve të mëdha dhe mbajnë rreth 60% të territorit, nga rreth 30% në 2014. Familja Assad ka qeverisur Sirinë për më shumë se gjysmë shekulli (babai i Basharit, Hafez, udhëhoqi para tij). Një zgjedhje e rr emë në maj ose qershor, nëse do të mbahet, pa dyshim që do t’i jepte presidentit një mandat të katërt shtatë-vjeçar, transmeton lexo.com.al.
Por këto janë fitore pirroze. Ekonomia siriane është në gjendje më të k eqe se në çdo kohë në dekadën e kaluar. Paundi sirian tregton me rreth 1% të vlerës së saj të para l uftës në dollarë në tregun e zi. Qeveria e z. Assad mund të përballojë të paguajë nëpunësit civilë vetëm 15 dollarë në muaj. Në të gjithë vendin njerëzit kalojnë orë të tëra në radhë për benzinë. Shkaqet e k rizës janë të shumta, duke përfshirë l uftën, k orrupsionin, k ufizimet e lidhura me Covid, s anksionet amerikane dhe shembjen e bankave të Libanit, ku sirianët e pasur grumbulluan paratë e tyre. Aleatët kryesorë të z. Assad në l uftë, Irani dhe Rusia, ofrojnë pak ndihmë – pjesërisht sepse edhe ata po v uajnë.
Z. Assad nuk ka përgjigje. Në fjalime ai shpesh i njoron p roblemet e mëdha të Sirisë. U njoftua se ai dhe gruaja e tij, Asma, kohët e fundit dolën pozitivë për Covid-19. Ka pasur një rritje të ndjeshme të i nfeksioneve që nga mesi i shkurtit. Por vetëm gjysma e spitaleve të Sirisë janë plotësisht funksionale. Dhe madje edhe planet e vaksinimit të vendit janë të ndara, me grupet e opozitës që negociojnë veçmas me donatorët për doza. Z. Assad duket se është më i interesuar të mbajë nën kontroll njerëzit e tij, sesa virusin. Ai zhbiron çdo informacion në kërkim të ndonjë mospajtimi. Një gazetar i konsideruar besnik, i cili shkroi për u rinë në facebook u b urgos së fundmi, transmeton lexo.com.al.
Nëse udhëtoni përtej kryeqytetit, qeveria e z. Assad duket më pak nën kontroll, madje edhe në zonat që ai kontrollon zyrtarisht. Trupat ruse veprojnë të p akontrolluara. M ilicitë e mbështetur nga Irani kontrollojnë kufijtë midis zonave të mbajtura nga r egjimi dhe Irakut dhe Libanit. Izraeli hedh b omba mbi m ilicitë nga lart. Sirianët, ndërkohë, kërkojnë nga vëllezërit e tyre etnikë ose sektarë për llojin e mbështetjes që qeveria dikur ofronte. Fiset druze në jug, ato arabe në lindje dhe madje edhe sekti alavit i vetë z. Assad në bregdet, kujdesen gjithnjë e më shumë për veten e tyre. P ërplasjet midis grupeve janë të zakonshme. Një plak arab nga Deir ez-Zor, në lindje, thotë se “Nëse një alavit vjen këtu i p aarmatosur dhe i vetëm, ai do të v ritet”.
Në pjesën e Sirisë të k ontrolluar nga kurdët, në veri-lindje, vendasit kanë injoruar arabishten për gjuhën kurde dhe dollari po preferohet. Sirianët nga jashtë enklavës që kërkojnë qëndrim kanë nevojë për një sponsor lokal. As autoritetet kurde nuk e pëlqejnë k undërshtimin. Forcat e tyre s ulmojnë k ritikët dhe të rinjtë (përfshirë arabët) në shërbim. Rajoni po vuan së bashku me pjesën tjetër të vendit, por të paktën ka naftë – dhe mbrojtje amerikane. Ajo shet sende të zeza dhe grurë në Irak. Kështu që administrata kurde në Siri mund të përballojë të paguajë paga që janë shumë më të larta se ato në territorin e z. Assad. Materialet e rindërtimit arrijnë nga jashtë. Një fabrikë që rafinon vajin e perimeve u hap muajin e kaluar, duke siguruar qindra punë të reja, transmeton lexo.com.al.
Turqia ka f rikë prej kohësh se kurdët e Sirisë do të inkurajojnë s eparatistët e saj kurdë. Pra, që nga viti 2016 ajo ka filluar o fensivat brenda Sirisë, duke marrë cepin e saj veri-perëndimor dhe shiritat përgjatë kufirit. Këto zona janë pastruar kryesisht nga kurdët dhe u janë dorëzuar r ebelëve arabë suni të cilët ndajnë prirjet islamike të Rexhep Tajip Erdogan, Presidentit të Turqisë. Zyrtarët lokalë paguhen nga Turqia, e cila lehtëson gjithashtu rindërtimin. Territoret përdorin lirën turke dhe janë lidhur me rrjetin elektrik që i shërben Turqisë së jugut. Një zyrtar i OKB-së e krahason situatën me Qipron veriore, të cilën Turqia p ushtoi në 1974 dhe ende k ontrollon.
Një President më pragmatik sirian mund të ishte përpjekur të arrijë marrëveshje me autoritetet rajonale, duke shpërndarë pushtetin në një përpjekje për ta mbajtur vendin të unifikuar. Por z. Assad ka f rikë se kompromisi do të merret si një shenjë d obësie, kështu që në vend të kësaj ai k ërcënon me më shumë l uftë. Në fjalimet e tij ai ka ringjallur r etorikën e vjetër të babait të tij rreth lavdive të qytetërimeve arabe dhe islamike – deri në t ronditjen e grupeve të pakicave. Transmetuesit shtetërorë d enoncojnë sirianët jashtë zonave të k ontrolluara nga r egjimi si t erroristë. Në 1 mars, Parlamenti në Damask ratifikoi një ligj që heq shtetësinë nga kushdo që nuk arrin të rinovojë kartën e tij të identitetit pas dhjetë vjetësh. Ajo u drejtohet atyre që kanë ikur ose janë shkëputur nga sundimi i z. Assad. Shumë prej tyre dëshirojnë të kthehen, por dëshirojnë të shohin gjithashtu dikë tjetër në krye./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
