Nga David Ignatius/ Pavarësisht të një nënkuptimi nga një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit, Azerbajxhani ka refuzuar deri më tani të kthejë më shumë se katër duzina të b urgosur armenë të cilët u kapën pas një l ufte të p ërgjakshme për kontrollin e enklavës së diskutueshme të njohur si Nagorno-Karabakh. Çështja e të b urgosurve është një trashëgimi e hidhur e b etejës vjeshtën e kaluar në të cilën forcat e Azerbajxhanit, të mbështetura nga dronët e prodhuar nga Turqia, rifituan kontrollin në pjesën më të madhe të rajonit malor që është zyrtarisht pjesë e Azerbajxhanit por që ishte qeverisur nga popullsia e saj me shumicë armene që nga L ufta e vitit 1994 për pavarësi. Armenia thotë se humbi më shumë se 4,000 ushtarë – një numër i madh për kombin e vogël, të zënë në b etejë. Rusia ndërmjetësoi një marrëveshje paqeje nëntorin e kaluar dhe dërgoi trupa paqeruajtëse, duke forcuar d ominimin e saj në rajonin e Kaukazit. Por t ronditjet e ko nfliktit vazhdojnë të jehojnë, veçanërisht në Armeni, ku Kryeministri Nikoll Pashinyan – qeveria e të cilit u tr ondit nga d isfata u shtarake – përballet me zgjedhjet parlamentare në qershor.
Zyrtarët amerikanë thonë se 52 armenë mbahen ende nga Azerbajxhani, pavarësisht shkëmbimeve të hershme të të b urgosurve (Një zyrtar armen tha se qeveria e tij vlerëson se numri i r obërve është shumë më i lartë, rreth 200). Qeveria në Baku pretendon se këta të arr estuar nuk ishin l uftëtarë në l uftë por hynë në territorin e diskutueshëm në fund të nëntorit pas a rmëpushimit dhe janë të dyshuar për t errorizëm, një pretendim që Armenia e mohon. Philip Reeker, ndihmës sekretari i shtetit për Evropën, ngriti çështjen e r obërve me ministrin e jashtëm të Azerbajxhanit, Jeyhun Bayramov, gjatë një telefonate në shkurt dhe kërkoi që Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq të lejohej të vizitonte të b urgosurit. ICRC-së iu dha menjëherë qasje. Zyrtarët amerikanë vazhduan në javët në vijim duke mbrojtur lirimin e të arr estuarve. Një zyrtar i lartë i administratës së Biden tha se “Shpresojmë të shohim më shumë të arr estuar të liruar. Ne nuk jemi duke negociuar, por po i nxisim ata të ushtrojnë vullnet të mirë”, duke vënë në dukje se zbatimi i a rmëpushimit dhe shkëmbimet e të b urgosurve ishte përgjegjësia e Rusisë, si ndërmjetës midis palëve ndërl uftuese, transmeton lexo.com.al.
Vëzhguesit kishin shpresuar që Azerbajxhani mund të lironte r obërit armenë si një gjest i vullnetit të mirë në kohën e festës së Novruzit në 20 mars. Presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, dha amnisti për 148 robër, përfshirë gazetarë, politikanë të opozitës dhe aktivistë të të drejtave të njeriut. Por të arr estuarit armenë mbetën në parab urgim. Varuzhan Nersesyan, Ambasadori i Armenisë në Uashington, tha gjatë një interviste se “Azerbajxhanasit kanë mbështetur rrëfimin e tyre të rr emë se këta njerëz nuk janë r obër, por k riminelë sepse u kapën pas l uftës”. Nersesyan tha se që kur l ufta përfundoi më 10 nëntor, “nuk ka pasur asnjë përpjekje reale për normalizim ose pajtim” nga Azerbajxhani. Për këtë arsye, argumentoi ai, të tre bashkëkryetarët në Grupin e Minskut që mbikëqyr diplomacinë në Nagorno-Karabakh, – Shtetet e Bashkuara, Franca dhe Rusia – duhet të mbeten të gjithë të përfshirë. Anëtarët e Kongresit kanë filluar të bëjnë p resion ndaj Azerbajxhanit për këtë çështje. Një grup i udhëhequr nga Adam B. Schiff, Kryetari i Komitetit të Inteligjencës së Dhomës, prezantoi një projektligj në 16 mars duke i bërë thirrje Azerbajxhanit që të lirojë menjëherë të gjithë r obërit armenë dhe civilët e kapur. Nisma ka 42 bashkë-sponsorë në Dhomë.
Schiff tha në një deklaratë kur u prezantua ligji se “Është e papranueshme që më shumë se 100 ditë pas përfundimit të l uftës në Nagorno-Karabakh… anëtarët e shërbimit dhe civilët armenë mbeten në p araburgime të Azerbajxhanit, ku pak dihet për gjendjen, trajtimin ose mirëqenien e tyre”. Human Rights Watch lëshoi një raport në 19 mars duke pretenduar se forcat Azerbajxhanase kishin a buzuar me robërit armenë pas l uftës, bazuar në intervistat me katër ish të b urgosur. Nersesyan, Ambasadori armen, argumentoi se forcat Azerbajxhanase kanë sh katërruar ose d ëmtuar gjithashtu kisha dhe objekte fetare në zonat që ata kapën gjatë l uftës. Elin Suleymanov, Ambasadori i Azerbajxhanit në Uashington, tha gjatë një interviste të hënën se Azerbajxhani hodhi poshtë gjetjet e Human Rights Watch por që çdo a kuzë serioze e k eqtrajtimit të të b urgosurve do të hetohet. Ai k ontestoi gjithashtu raportimet e d ëmtimit të vendeve fetare armene dhe përmendi kundëra kuzat e d ëmtimeve të kaluara në xhamitë azeriane. Ai tha se “Ka shumë d himbje nga të dy palët dhe ne duhet ta pranojmë atë”, transmeton lexo.com.al.
Çështja e të b urgosurve do të fitojë një rëndësi emocionale shtesë në prill, muaj kur armenët përkujtojnë çdo vit v rasjet m asive që ndodhën në 1915. Ian Bremmer, një komentator i shquar ndërkombëtar, shkroi në Twitter se Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan “do të z emërohet nga lëvizja e administratës së Biden për të njohur g jenocidin armen”. Një zyrtar i administratës i pyetur të hënën u përgjigj: “Si një kandidat presidencial, Presidenti Biden përkujtoi 1.5 milion burra, gra dhe fëmijë armenë që humbën jetën në vitet e fundit të Perandorisë Osmane. Ai tha atëherë se nuk duhet ta harrojmë kurrë ose të heshtim për këtë fushatë të tm errshme. Ne do ta respektojmë përgjithmonë këmbënguljen e popullit armen pas një tr agjedie kaq të madhe”. Një zyrtar tjetër i administratës tha se një vendim përfundimtar në lidhje me njohjen zyrtare presidenciale të m asakrës nuk është marrë ende. Përkujtimi i këtij viti do të jetë veçanërisht prekës për shkak të humbjes së Armenisë në l uftën e Nagorno-Karabakh vitin e kaluar dhe a nktheve që pasuan./TheWashingtonPost/Lexo.com.al/e.c.
