Izraeli është fuqia e re e madhe e botës arabe

Nga Anchal Vohra/ Shmuel Bar, një ish oficer i inteligjencës izraelite, u b efasua këndshëm kur mori një telefonatë në whatsapp nga Arabia Saudite. Ishte krejtësisht e paparalajmëruar, tha ai, dhe gjithashtu një pohim i përparimit në rritje që Izraeli po bënte në krijimin e lidhjeve me vendet historikisht a rmiqësore të Gjirit. Bar kishte shërbyer në inteligjencën izraelite për 30 vjet dhe më vonë themeloi IntuView, një kompani që shqyrton përmbajtjen e mediave sociale për k ërcënime të t errorizmit. Agjencitë e inteligjencës dhe organet e zbatimit të ligjit në Evropë, Shtetet e Bashkuara dhe India ishin midis klientëve të tij. Tani, sauditët ishin të interesuar të punësojnë ekspertin izraelit të të dhënave për të ndihmuar me politikat e tij kundër t errorizmit dhe më gjerë. Zyrtarisht, qeveria saudite mohon të ketë ndonjë biznes me Izraelin. Ajo pohon se normalizimi varet nga pranimi i Izraelit për iniciativën arabe të paqes, e cila kërkon një shtet të veçantë palestinez. Por pas dyerve të mbyllura, bashkëpunimi midis izraelitëve dhe disa kombeve të Gjirit është duke lulëzuar.

Marrëdhëniet dëshmuan një ndryshim madhor pasi Presidenti i atëhershëm Barak Obama nënshkroi marrëveshjen b ërthamore me Iranin në 2015 dhe hoqi s anksionet ndaj Teheranit në 2016. Irani kishte papritmas më shumë para dhe rriti financimin e m ilicive të tij në Liban, Siri dhe Irak, ku po zgjeronte ndikimin e saj rajonal. Kjo përfaqësonte një k ërcënim të qartë për Izraelin dhe për r ivalët rajonalë sunitë të Iranit, veçanërisht Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreinin, i cili ka shumicë shiite por sundohet nga një mbret suni. Një vit më vonë, Donald Trump fitoi zgjedhjet presidenciale të SHBA dhe provoi të ishte një dhuratë nga perëndia për aleatët tradicionalë të Shteteve të Bashkuara. Me inkurajimin e tij, Izraeli arriti të nënshkruajë Marrëveshjet e Abraham, një marrëveshje normalizimi me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreinin. Edhe pse sauditët nuk kanë nënshkruar ende ndonjë traktat, ata janë në linjën e parë të aksit a nti-Iran. Tani, ndërsa Presidenti i SHBA Joe Biden flet për ribashkimin e marrëveshjes bërthamore me Iranin, Izraeli po forcon një aleancë dikur të pamendueshme me partnerët e tij arabë përmes bashkëpunimit strategjik, teknologjik dhe të biznesit. Vetëm muajin e kaluar, Izraeli bëri thirrje për formimin e një aleance mbrojtëse me Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreinin, me në fokus Iranin. Ajo nënshkroi marrëveshje të ndryshme me Emiratet e Bashkuara Arabe, ekonomia e dytë më e madhe në Lindjen e Mesme pas Arabisë Saudite, në turizëm, shëndetësi, bujqësi dhe sektorin e ujit. Sipas një vlerësimi fillestar, tregtia dypalëshe midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe pritet të rritet nga 300,000 në 500 milion dollarë në vit, transmeton lexo.com.al.

Izraeli ra gjithashtu dakord për të rritur lidhjet ekonomike me Egjiptin, me të cilin nënshkroi një traktat paqeje në 1979 dhe ka kryer bashkëpunim sporadik të sigurisë qysh nga ajo kohë. Në fund të muajit të kaluar, në një vizitë të rrallë, një ministër i lartë egjiptian vizitoi Jeruzalemin, megjithë statusin e tij të diskutueshëm dhe nënshkroi një marrëveshje që lidh fushën e gazit Leviathan të Mesdheut me objektet e gazit të lëngshëm egjiptian përmes një tubacioni nënujor për të eksportuar gaz në vendet evropiane. Izraeli po përpiqet të zbusë qëndrimet e vendeve ende a rmiqësore ndaj tij. Ajo bleu vaksinën e koronavirusit të Rusisë, gjoja nën një marrëveshje të s hkëmbimit të të burgosurve, për Sirinë, një aleat iranian dhe një anëtar i të ashtuquajturit “boshti i r ezistencës” ndaj Izraelit. Bar tha që punësimi i firmës së tij ishte vetëm një shembull i ndryshimit masiv në marrëdhëniet e Izraelit me kombet e Gjirit gjatë viteve të fundit. Ai mori telefonatën saudite në 2018, por vendet e tjera të Gjirit janë bashkuar me listën. Bar tha se “Bashkëpunimi strategjik i qëndrueshëm është zakonisht nga poshtë lart. Kur ka interesa biznesi, elita ekonomike i sinjalizon udhëheqjes politike se vendi ka një interes të madh në këto marrëdhënie”. Izraeli po përmirëson bashkëpunimin strategjik duke krijuar lobi me një interes të dhënë në marrëdhënie përmes lidhjeve të biznesit të mirë. Zgjedhësit e biznesit rrisin interesin në paqe dhe zvogëlojnë shanset për një k onflikt. Izraeli e kupton atë dhe shpreson që në vend që të shihet si një “komb l ufte”, siç ka qenë rasti, ajo mund të provojë vlerën e tij si një aleat – dhe jo vetëm kundër Iranit. Izraeli është i gatshëm të bashkëpunojë në fusha që edhe kompanitë amerikane të kujdesshme ndaj rekordeve të të drejtave të njeriut të Gjirit mund të mos jenë – për shembull, monitorimi i mediave sociale.

Një arsye shtesë për bashkëpunim është l odhja e përgjithshme e vendeve arabe me çështjen palestineze dhe ngritja e identiteteve kombëtare mbi një të bashkuar arabe. Analistët thonë se shumë vende të Gjirit, ose të paktën segmente të konsiderueshme të popullsisë së tyre, nuk dëshirojnë të jenë p eng i çështjes palestineze më gjatë dhe i shohin marrëdhëniet me Izraelin si thelbësore për diversifikimin e ekonomive të tyre. Neom, një qytet futuristik prej 500 miliard dollarësh që është pjesa kryesore e planit ekonomik të Princit të Kurorës Saudite Mohammed bin Salman deri në 2030, po ndërtohet afër qytetit turistik izraelit Eilat, përgjatë Detit të Kuq dhe Gjirit të Aqaba. Në nëntor 2020, zyra e Kryeministrit Izraelit Benjamin Netanyahu nxori raporte të një takimi të fshehtë mes tij, princit të kurorës saudite dhe Sekretarin e Shtetit të SHBA Mike Pompeo pranë Neom, i cili dha shkas për spekulime jo vetëm se si ata kishin ndërmend të bashkëpunonin kundër Iranit por gjithashtu që kompanitë izraelite mund të luajnë një rol në ndërtimin e qytetit, transmeton lexo.com.al.

Aziz Alghashian, një analist i marrëdhënieve të Arabisë Saudite me Izraelin, tha se Neom konsiderohet si arena e re ku të dy vendet mund të bashkëpunojnë më tej. Ai shtoi se “Në përgjithësi, Arabia Saudite po shkon drejt transformimit të ekonomisë së saj dhe duke e bërë atë më të bazuar në teknologji sesa me bazë naftën, dhe Izraeli mund të ndihmojë me këtë. Ajo që Neom nënkupton është se nxitja për Arabinë Saudite dhe Izraelin për të bashkëpunuar hapur po rritet”. Ai tregon gjithashtu se nëse Arabia Saudite dhe Izraeli do të kishin marrëdhënie normale ose marrëdhënie të hapura të një lloji, ato do të motivoheshin nga prosperiteti saudit në vend se t’i kundërvihet Iranit. Yoel Guzansky, një studiues i vjetër në Institutin e Izraelit për Studime të Sigurisë Kombëtare, tha se ndërsa shumë marrëveshje janë ende të klasifikuara, marrëdhëniet tani janë më të hapura se më parë. Ai i tha Foreign Policy se “Izraeli po merr legjitimitetin me vulë nga Gjiri. Izraeli tani është në Gji. Nuk ka pse të fshihet si dikur”. Për më tepër, pavarësisht a rmiqësisë së  Biden ndaj Mohammed bin Salman mbi v rasjen e gazetarit d isident saudit Jamal Khashoggi, dhe në përgjithësi për s hkeljet e të drejtave të njeriut në mbretëri si dhe Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Egjipt, në të vërtetë po forcon lidhjet. Guzansky shtoi se “Marrëdhëniet e t ensionuara midis Uashingtonit dhe Riadit po çojnë në një kuartet të ri – Izrael, Arabi Saudite, Emirate të Bashkuara Arabe dhe Bahrein. Ne mund t’i shohim ata të afrohen ndërsa Biden drejton Shtëpinë e Bardhë”.

Lindja e Mesme është e n darë aktualisht midis këtij blloku saudit, Iranit dhe Turqisë. Izraeli nuk është veçanërisht në k undërshtim me Turqinë, por është i irr ituar nga mbështetja e saj për Hamasin, një lëvizje palestineze dhe m ilici. Blloku saudit është i s hqetësuar nga mbështetja e Turqisë për i slamistët politikë të Vëllazërisë Myslimane, e cila ka degë lokale në Gji dhe, nga liderët e atyre vendeve që kanë mjaft popullaritet të mundshëm për të prishur s undimin e tyre m onarkik. Izraeli është vendosur të përfitojë edhe nga ky r ivalitet. Koby Huberman, bashkë-themelues i një think tanku izraelit që punon për bashkëpunimin rajonal tha se “Politika e Izraelit përqendrohet në aftësitë d egraduese të forcave ra dikale të a rmikut – duke filluar nga Irani në Hezbollah, Hamas dhe më gjerë. Për më tepër, Izraeli, së bashku me shtetet e tjera arabe, synon të bll okojë ndikimin n egativ të lëvizjeve dhe forcave të Vëllazërisë Myslimane, të mbështetur dhe financuar nga Turqia dhe Katari”. Por ndërsa Netanyahu do të dëshironte të shiste përmirësimin e lidhjeve të Izraelit si arritjen e tij në zgjedhjet e ardhshme në 23 mars, të katërta në dy vitet e fundit, ekziston rr eziku që bashkëpunimi i shumtë dhe shumë shpejt, të sjellë kundërpasoja, transmeton lexo.com.al.

Bassam Barabandi, një ish-diplomat sirian që jeton aktualisht në mërgim në Shtetet e Bashkuara, tha se ndërsa arabët janë të lumtur të shohin Izraelin duke u përballur me Iranin, ata ende e shohin Izraelin si një shtet a rmik që ua v odhi tokat. Ahmad është një dentist në Damask, Siri dhe nga një zonë që dëshmoi më të k eqen e koronavirusit. Duke folur për Foreign Policy në kushte anonimiteti, ai tha se nuk mendonte shumë për z hurmën izraelite në blerjen e Sputnik V, vaksinën e koronavirusit të Rusisë, për sirianët. Ai pyeti retorikisht “Së pari rusët na b ombardojnë dhe tani po na japin vaksina. Kush do t’u besojë atyre?”. Ai shtoi se “Izraeli po b ombardon gjithashtu Sirinë, por r egjimi nuk u thotë asgjë. Kjo është e gjitha marrëveshja e tyre. Njerëzit mund të shohin përmes saj. Në fakt, vaksinat duhet të vijnë për zyrtarët e regjimit”. Analistë të tjerë izraelitë thanë se ata s hqetësohen se Izraeli mund të humbasë fuqinë e tij në Gjir nën presidencën e Biden. Për dekada, kombet arabe kanë lehtësuar lidhjet me Izraelin për të marrë faljen nga SHBA për s hkeljet e tyre në shtëpi. Por ndërsa vetë Izraeli është nën skanerin e Biden tani, vështirë se mund të thotë një fjalë për ta.

Izraeli shpreson të paraqitet si një fuqi e butë në rajon, një qëllim i denjë, por i paarritshëm për sa kohë që vazhdon a neksimin e tokave palestineze. Brenda komunitetit të ekspertëve izraelitë gjithashtu, disa nga politikat e qeverisë k ritikohen, veçanërisht kur ato sjellin ndihmën për s htypjen e d isidencës në kombet arabe. Elizabeth Tsurkov, një bashkëpunëtore në Institutin Newlines për Strategji dhe Politikë, tha se kompanitë arabe do të h ezitojnë në blerjen e produkteve izraelite kryesisht sepse nuk do të dëshironin “të tjetërsonin klientët”. Ajo tha se bashkëpunimi i biznesit deri më tani ka qenë në teknologjitë e mbikëqyrjes, të cilat mund të rriten por me një kosto. Tsurkov tha se “Kjo do të rrisë më tej aftësitë s htypëse” të kombeve të Gjirit “dhe aftësinë e tyre për të ndjekur d isidentët dhe për të mbikëqyrur komunikimet e tyre private. Prandaj, bashkëpunimi Izrael-Gji ka të ngjarë të jetë mjaft i d ëmshëm për liritë politike”. Bar tha se ai është mjaft i sigurt që shërbimet e kompanisë së tij nuk u k eqpërdorën për të s htypur m ospajtimin në Arabinë Saudite. Sidoqoftë, ai do të ishte më komod për të kryer biznes me një vend si Suedia. Pavarësisht nga s fidat, marrëdhënia e Izraelit me bllokun saudit dhe Emiratet duket të jetë në rritje e sipër. Dhe ndërsa ata paraqesin një front të bashkuar kundër Iranit, përpjekja e Biden për t’u ribashkuar në marrëveshjen bërthamore do të bëhet vetëm më e v ështirë./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.