A i janë kushtuar ndonjëherë më shumë kohë dhe përpjekje paqes me kaq pak efekt? Amerika filloi mbikëqyrjen e bisedimeve midis izraelitëve dhe palestinezëve tre dekada më parë. Por Toka e Shenjtë mbetet e k ontestuar nga dy popuj që nuk mund të jetojnë së bashku. L uftimet në maj që lanë 242 palestinezë dhe dhjetë izraelitë të v dekur nuk arritën asgjë përveç pastrimit të fushës për raundin tjetër të l uftimeve. Procesi i paqes i vendosur në marrëveshjet e Oslos në 1993 synon të krijojë dy shtete që bien dakord të mos bien dakord – duke përdorur shkëmbime tokash, garanci sigurie, një marrëveshje për të ndarë Jerusalemin dhe një “të drejtë kthimi” të kufizuar për palestinezët. Çmimi i Izraelit do të ishte një demokraci e lulëzuar dhe një vend i shenjtë për hebrenjtë; për palestinezët ishte premtimi i vetë-qeverisjes. Ndonjëherë, paqja ka qenë shumë afër, por vetëm për t’u tërhequr përsëri midis p ërplasjeve reciproke.
Sot, megjithatë, “procesi” me dy shtete në vend që të jetë një rrugë për paqen, po bllokon rrugën. Të gjithë pretendojnë se paqja është ende në rendin e ditës kur në të vërtetë nuk është kështu. Kjo është një formulë për gr indje. Pothuajse gjithçka që ka rëndësi mund të shtyhet me premtimin se një ditë do të zgjidhet në një marrëveshje që është vazhdimisht mbi horizont. Është gjithashtu një formulë që, si parazgjedhje, çon në një shtet të vetëm. Ideja që korniza e dy shteteve është e dë mshme nuk do të vijë si lajm për palestinezët. Nën të, vizioni i një Palestine sovrane të zbatueshme, fqinje është zmbrapsur. Territori palestinez në Bregun Perëndimor është një arkipelag në një det në zgjerim të vendbanimeve izraelite që janë të pal igjshme sipas ligjit ndërkombëtar. Gaza është një ishull i vetmuar, i prerë nga një bll okadë izraelite dhe egjiptiane. Autoriteti Palestinez supozohej të ishte një qeveri në pritje. Palestinezët e rinj e shikojnë atë si agjent të ok upimit të Izraelit, ndërsa ata lavdërojnë Hamasin, grupin e dhu nshëm Islamist që su ndon Gaza, për kundërshtimin e Izraelit, transmeton lexo.com.al.
Në vend të përpjekjes së ngecur të dy shteteve, vizioni i ri palestinez është të kërkojë të drejtat individuale në një shtet. Ata në Gaza dhe Bregun Perëndimor kanë nevojë për lejen e Izraelit (shpesh të ndaluar) për të udhëtuar për të parë familjet e tyre. L uftimet e fundit u nxitën nga një mosmarrëveshje mbi pronën në Jerusalemin Lindor, ku shumica e palestinezëve janë thjesht “banorë”. Edhe arabët izraelitë ankohen për pabarazi dhe u ngritën gjatë l uftimeve në Gaza. Kjo e lë Izraelin në një gjendje të v ështirë. Ajo ka lulëzuar nën Oslo. PBB-ja për kokë është rritur me mbi gjysmën në 30 vitet e fundit. Sistemi i tij i mbrojtjes nga r aketat Iron Dome e mbron atë në masë të madhe nga s ulmet e Hamasit. Një udhëheqje e ndarë, e d obët palestineze i përshtatet Binyamin Netanyahu, Kryeministrit, i cili tregon pak interes për palestinezët. Dhe nuk është vetëm ai: k onflikti nuk nxorri asgjë të veçantë në asnjë nga katër zgjedhjet që Izraeli ka mbajtur që nga viti 2019.
Kjo nuk mund të zgjasë. Mbulesa e Oslos lejon Izraelin të pretendojë se ok upimi do të zhbëhet me një marrëveshje përfundimtare. Si pushteti i përkohshëm i ngarkuar, ai nuk ka asnjë detyrë të shtrijë të drejta të plota në Bregun Perëndimor. Por 54 vjet pas l uftës gjashtë ditore, ideja e një ok upimi të përkohshëm zë gjithnjë e më shumë hapësirë të zbrazët. Pa shpresë për një marrëveshje, kr itikët e Izraelit kanë filluar të flasin për një “realitet një-shtet”. Kjo sf idon Izraelin: pasi Toka e Shenjtë ka po aq hebrenj sa palestinezë, ajo nuk mund të mbetet hebre dhe demokratike ndërsa kontrollon përgjithmonë të gjithë atë territor. Shumë kr itikë të politikës izraelite, përfshirë disa hebrenj liberalë, e krahasojnë tani trajtimin e palestinezëve me ap arteidin. Kërkesa palestineze për të drejtat po rezonon jashtë vendit, jo më pak në sallat e Kongresit të Amerikës. Duke sjellë në aleancë Izraelin me Partinë Republikane, z. Netanyahu ka ndihmuar që palestinezët të bëhen pjesë e lu ftërave të kulturës së Amerikës. Progresistët në Partinë Demokratike kanë filluar të deklarojnë se palestinezët kanë rëndësi, transmeton lexo.com.al.
Amerika është aleati më i rëndësishëm i Izraelit. Në të vërtetë, ndihma amerikane ka më pak rëndësi sesa kishte më parë dhe Izraeli prodhon tani shumicën e ar mëve të veta të përparuara. Ajo ka marrëdhënie me më shumë vende, përfshirë fqinjët e saj arabë përmes marrëveshjeve të Abrahamit. Megjithatë, nëse largohet nga Evropa dhe Amerika dhe drejt vendeve si Rusia, Kina dhe India pop uliste, do të jetë një g oditje për Izraelin si një ideal perëndimor, liberal dhe demokratik. Më e rëndësishmja, “anti-solucionizmi” i z. Netanyahu e lë vendin e tij më pak të aftë se kurrë për të lundruar në një të ardhme me palestinezët. Përqafimi i tij i së djathtës ek streme hebraike i bën shp ërthimet e zjarrit më të mundshme dhe i bën palestinezët mi litantë – dëshmitarë të dh unës së fundit komunale në qytetet izraelite. Muri që bllokon Izraelin nga Bregu Perëndimor ka çuar në mosbesim më të thellë midis arabëve dhe hebrenjve. Vendbanimet, dikur të menduara të negociueshme, janë bërë p engesa të përhershme për paqen.
Status quo-ja i ka shërbyer mirë Izraelit por nuk është e qëndrueshme. Herët ose vonë do të ketë një situatë që kërkon një formulë të re për të jetuar pranë palestinezëve. Aderimi i Izraelit në Oslo ndërsa e mi non atë në praktikë ushqen realitetin e një shteti – sepse i bën dy shtete më të vështira për t’u realizuar. Në vend që të im ponohet një paqe nga lart-poshtë përmes një g oditjeje diplomatike, një qëllim më realist do të ishte ndërtimi i saj me durim nga poshtë-lart. Parimi udhëzues duhet të jetë përqendrimi në të drejtat e njerit dhe civile të palestinezëve. Izraeli nuk do t’u japë të drejtën e plotë palestinezëve nesër. Por kjo mund t’i bëjë qytetarët e saj arabë më të barabartë duke u kushtuar burime komuniteteve të tyre. Kjo mund ta bëjë administrimin e Jerusalemit më gjithëpërfshirës, në mënyrë që mosmarrëveshjet rreth rrethimit të mos kalojnë në l uftë. Izraeli duhet të marrë më shumë përgjegjësi për v uajtjet në Bregun Perëndimor dhe Gaza – dhe të punojë më shumë për t’i lehtësuar ato, transmeton lexo.com.al.
Një fokus në të drejtat i bën gjithashtu udhëheqësit palestinezë më të përgjegjshëm. Ata nuk mund të kërkojnë lehtësisht të drejta nga Izraeli ndërsa ia mohojnë njerëzve të tyre. Mahmoud Abbas është në vitin e 17-të të një mandati katër-vjeçar si President. Partia e tij Fatah është sklerotike. Hamasi sh kel të drejtat e njerëzve të saj, përfshirë gratë dhe pakicat. Liderët më të mirë palestinezë janë një parakusht për paqen. Braktisja e Oslos mbart rr eziqe, padyshim. Kolonët izraelitë të pakufizuar mund të shtyhen më larg në territorin palestinez. Hamasi, i cili dëshiron një shtet të vetëm në të cilin palestinezët do të tejkalojnë hebrenjtë, mund të dyfishojë re zistencën e tij. Por rruga e sotme është edhe më e rr ezikshme. Paqja fillon gjithmonë duke pranuar realitetin. Ai zë rrënjë duke përmirësuar jetën dhe rinovuar politikën. Kjo mund të lulëzojë në diçka të re. Pastaj, një ditë, palët mund të fillojnë të flasin përsëri për një marrëveshje, qoftë e një shteti apo dy. /TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
