ANALIZA/ Si Amerika po kthehet në një demokraci sociale që dikur mendohej e pamundur

Administrata e Biden është duke përmbushur atë që dikur mendohej historikisht e pamundur.

Nga James Traub/ Në fjalimin e tij para një seance të përbashkët të Kongresit javën e kaluar, Presidenti i SHBA Joe Biden mbrojti asgjë më pak se llojin e demokracisë sociale që shumica e partnerëve evropianë të Amerikës e kanë marrë prej kohësh si të mirëqenë. Kundërshtimi i bashkuar nga republikanët e Kongresit mund ta pengojë atë të realizojë atë ëndërr. Por thjesht duke prezantuar Planin e Familjeve Amerikane të emërtuar në mënyrë të butë, por shumë të gjerë, Biden ka i mponuar dy pyetje të thella: Pse Amerika ka qenë kaq “e veçantë” në këtë drejtim deri më tani, dhe çfarë ka ndryshuar tani për ta bërë të pamendueshmen aq shumë të mundshme? Së pari, për një farë qartësie nomenklaturale. “Social demokracia” nuk është “socializëm demokratik”, edhe nëse shumë partizanë të këtij të fundit duket se e duan vërtet të parin. Socializmi demokratik është socializëm – pronësia publike ose kontrolli efektiv i burimeve ekonomike – me një fytyrë njerëzore. Demokracia sociale lejon që tregjet të lulëzojnë, por përdor politikat e taksave dhe shpenzimeve për të financuar llojet e të mirave shoqërore të premtuara në Planin e Familjeve Amerikane – arsimim falas universal, mbështetje për fëmijët, leje familjare dhe mjekësore dhe qasje në kujdesin shëndetësor (të cilin Biden ka premtuar të përmirësojë në një projektligj të veçantë). Plani do të arrinte shumë prej këtyre të mirave përmes kredive të taksave sesa subvencioneve direkte të përdorura në pjesën më të madhe të Evropës Veriore – një kthesë e veçantë amerikane në formulën socialdemokrate.

Përse Shteteve të Bashkuara i ka munguar demokracia sociale? Mendimtarët përparimtarë nga koha e historianit Charles Beard kanë argumentuar se plutokracia amerikane ka përdorur kontrollin mbi politikën e kombit për të ruajtur privilegjet e tyre dhe për të penguar përpjekjet për reformë. Në historinë e tij të fundit të p opulizmit, The People, No, the economist, Thomas Frank pohon se e njëjta klasë biznesi që s hkatërroi r evoltën p opuliste të fundit të shekullit të 19-të kufizoi gjithashtu reformat e New Deal të Franklin D. Roosevelt dhe udhëhoqi Partinë Demokratike të fundshekullit 20 në cekëtitë e Rrugës së Tretë, duke përqafuar qeverinë e kufizuar dhe hegjemoninë e tregjeve. Kohët e fundit, mendimtarët në të majtë ia kanë atribuar veçantinë amerikane racës sesa klasës. Në The Sum of Us, analisti i politikave Heather McGhee përshkruan funksionimin e një paradigme zero-sum që ka shtyrë njerëzit e varfër të bardhë të privojnë veten e tyre nga të mirat shoqërore nëse nga ato të mira do përfitonin gjithashtu njerëzit e zinj dhe kështu do k ërcënohej hierarkia racore që i mbante ata në krye. McGhee citon një studim që lidh normat e ulëta të taksave të Amerikës ndaj r acizmit të bardhë dhe konkludon: “Nëse raca do mungonte si çështje në politikën amerikane, politika fiskale në SHBA do të dukej mjaft e ngjashme me politikat fiskale në Evropën Veriore”, transmeton lexo.com.al.

Historia e fundit u jep kredite të dy hipotezave. Pas l uftës së Lyndon Johnson kundër varfërisë, konservatorët dhe mbi të gjitha Ronald Reagan, përsosën një truk m ashtrues që turbullonte dallimin midis shpenzimeve qeveritare dhe ndihmës për njerëzit e zinj të varfër, të cilët Reagan kishte zakon t’i quante “mbretëreshat e mirëqenies”. Nëse qeveria ishte e mirë për njerëzit e zinj të varfër, ishte e k eqe për njerëzit e bardhë – ndoshta edhe për njerëzit e bardhë të varfër. Teoria e klasave duket po aq bindëse: Duhet menduar vetëm për dhjetëra miliona dollarë që vëllezërit plutokratë Koch kanë derdhur në kauzën e “qeverisjes së kufizuar”. E meta e të dy këtyre shpjegimeve është se ata supozojnë se njerëzit nuk mund të mbajnë pikëpamjet që mbajnë, veçanërisht nëse ato duken se nuk janë interesante për interesat e tyre materialë. Prandaj, amerikanët janë m ashtruar në kundërshtimin e demokracisë sociale. Një brez i mëparshëm mendimtarësh, përfshirë progresistë të tillë si Walter Weyl dhe Herbert Croly (përkatësisht autorë të The New Democracy dhe The Promise of American Life), gjurmuan r ezistencën amerikane ndaj një shteti aktivist në një traditë Jeffersoniane të autonomisë individuale që kishte vazhduar (në një pjesë të madhe për shkak të fuqisë së korporatave) pavarësisht nga ndryshimet e mëdha në ekonominë amerikane. Shteti i kufizuar ceku vlerat më të thella të amerikanëve.

Në këtë aspekt, në fakt, Shtetet e Bashkuara kanë qenë gjithmonë të ndryshme nga Evropa. Në një dokument të vitit 2001 që eksploronte pse Shtetet e Bashkuara nuk kanë një shtet të mirëqenies në stilin evropian, një grup ekonomistësh të Harvardit gjurmuan hendekun në shpenzimet sociale deri në lindjen e shtetit të mirëqenies rreth vitit 1870. Vetëm k atastrofa e D epresionit të Madh detyroi amerikanët të pranojnë nevojën për ndërhyrje të gjerë të shtetit – megjithëse edhe atëherë hendeku me Evropën mbeti i madh (Sidoqoftë, autorët parashikojnë argumentin e McGhee, duke pohuar se “marrëdhëniet e t razuara të racave të Amerikës janë qartësisht një arsye kryesore për mungesën e një shteti të mirëqenies amerikane”). Elementi i fundit i veçantisë së Amerikës është suksesi. Një nga arsyet kryesore pse energjia për reformë e lëshuar nga New Deal u shua pas L uftës së Dytë Botërore, duke s hkatërruar Marrëveshjen e Drejtë të Harry Truman, është se amerikanët menduan se po bënin mirë vetë. Pagat në fushën e prodhimit u trefishuan midis 1940 dhe 1960. P abarazia u tkurr (falë pjesërisht taksave të larta margjinale). Teoritë ekonomike të preokupuara me shpërndarjen e burimeve të pakta humbën tërheqjen në atë që John Kenneth Galbraith e quajti “epoka e pasurisë” në librin e tij të vitit 1958, The Affluent Society, transmeton lexo.com.al.

Me pak fjalë, r ezistenca amerikane ndaj social demokracisë u zhyt në kulturën kombëtare, ekonominë dhe sistemet racore dhe klasore. Atëherë, çfarë ka ndodhur duke dobësuar ato baza të fuqishme? Sigurisht, zbulimet në lidhje me a buzimin sistematik policor të njerëzve të zinj, dhe v uajtjet e t merrshme të njerëzve të varfër dhe veçanërisht të zinj gjatë pandemisë, kanë bërë diçka për të m inuar paradigmën e zero-sum. Por sa? Gjysma e vendit votoi ende për Donald Trump. Dhe Biden ka shmangur me kujdes planet ekonomike specifike të racave, dhe për këtë çështje dhe programet që synojnë vetëm të varfrit, në mënyrë që të shmangë atë që mund të ketë qenë e meta t ragjike e Shoqërisë së Madhe të Johnson, e cila, në fakt, vendosi dashamirës të klasës së mesme kundër përfituesve të zinj të shtetit të mirëqenies. Ekzistojnë gjithashtu prova kënaqësie të një klasë pronare dikur monolite që ishte f ragmentuar. Për çdo miliarder që mban qëndrim dhe voton për Trump në mënyrë që të mbajë taksat e tij të ulëta, ekziston një Warren Buffett ose Bill Gates që kërkon taksa më të larta në mënyrë që të ofrohen më shumë shërbime qeveritare. Por shtrëngimi dobësues i plutokracisë ndihet si një variabël e varur nga diçka tjetër.

Që diçka qëndron në fushën e besimit. Pata e tregut të lirë ndaloi së prodhuari vezë të arta për klasën e mesme rreth 45 vjet më parë, kur të ardhurat ndaluan të rriteshin. U desh një brez i plotë që ai fakt ekonomik të fillonte madje të prodhonte ndryshime në nivelin e besimit; bumi i teknologjisë së viteve 1990 vonoi më tej atë moment të vlerësimit. Libertarianizmi ekonomik filloi të g odiste vëmendjen kur Presidenti George W. Bush, i freskët nga rizgjedhja e tij, propozoi të privatizonte pjesërisht Sigurimet Shoqërore, duke lejuar amerikanët e zakonshëm të luanin në treg me paratë e tyre të pensionit. Ky ishte Rubikoni që puristët e tregut të lirë, të udhëhequr nga Newt Gingrich, kishin pritur të kalonin. Dhe plani u përmbys. Të pyetur për të zgjedhur midis sigurisë dhe të ashtuquajturës liri të tregut, amerikanët e zakonshëm zgjodhën sigurinë. Trump e kuptoi atë, të paktën intuitivisht. I vetëm në mesin e kandidatëve republikanë në 2016, ai ofroi siguri sesa liri për një publik gjithnjë e më të s hqetësuar për b rishtësinë e gjendjes së tyre, ekonomike si dhe sociale. Trump premtoi të mbrojë amerikanët nga forcat e tregut, si dhe nga emigrantët dhe t erroristët, për të ruajtur Sigurimet Shoqërore dhe Medicare dhe për të mbajtur llogaridhënës k eqbërësit e Wall Street. Ai nuk i preku kurrë ato të drejta dhe shpejt pranoi shpenzime masive shtetërore për të shmangur pasojat më të k ëqija ekonomike të pandemisë. Por ai i la shumicën e amerikanëve shumë më pak të sigurt se sa i gjeti ata, transmeton lexo.com.al.

Popullariteti i pamasë i Donald Trump është prova pozitive që Shtetet e Bashkuara nuk i kanë p ushtuar d emonët e racës; as nuk e kemi zbutur mbiklasën. Sidoqoftë, asnjëri, me sa duket, nuk paraqiti një pengesë të pamposhtur për një shoqëri më të drejtë që imagjinonin k ritikët e së majtës. Switcheroo e Reagan ka ndaluar së funksionuari. Amerikanët nuk e konsiderojnë më “ne” si të vetëmjaftueshëm dhe vetëm “ata” si nevojtarë; falë një kombinimi të parapërgatitjes afatgjatë dhe k rizës COVID-19, të gjithë po v uajnë ose janë pak larg f atkeqësisë së vërtetë. Ideologjia neo-Jeffersoniane që dikur lejoi Shoqatën Mjekësore Amerikane të shmangte Medicare duke përshkruar mjekët si pronarë të bizneseve të vogla të rr ezikuara, ose që konservatorët të talleshin me kujdesin e subvencionuar të fëmijëve si socializëm të stilit suedez, është në tërheqje të plotë dhe ndoshta të përhershme. Kjo ideologji është provuar jashtëzakonisht e fuqishme; Croly parashikoi s hkatërrimin e saj më shumë se një shekull më parë. Në një sondazh të fundit, dy të tretat e të anketuarve miratuan planet e guximshme të Biden si për infrastrukturën fizike ashtu edhe për shpenzimet sociale. Nëse ato kalojnë në një formë qoftë të ngjashme me atë që ai ka propozuar, veçantia amerikane do të marrë fund më në fund.

Sigurisht që një Kongres i ardhshëm republikan dhe një President i ardhshëm republikan mund të zhbëjë atë që një Kongres demokrat dhe Presidenti kanë bërë. Shtetet e Bashkuara janë shumë larg nga lloji i konsensusit shoqëror që u bëri të mundur evropianëve të krijojnë një shtet të mirëqenies në vitet pas L uftës së Dytë Botërore. Por përfitimet universale shoqërore rezultojnë të jenë mjaft ngjitëse. Dwight Eisenhower nuk bëri asnjë përpjekje për të tërhequr sigurimet shoqërore; edhe Ronald Reagan i mbajti duart larg Medicare. Njerëzit i pëlqejnë shumë këto jastëkë kundër t ronditjeve të jetës. Është shumë e çuditshme të mendosh se në një moment kur demokracia liberale duket se po tërhiqet në të gjithë botën, duke përfshirë edhe në shtëpi, Shtetet e Bashkuara janë në prag të fillimit të eksperimentit më r adikal në aktivizmin qeveritar pas të paktën nga vitet 1930. Megjithatë nuk është asnjë k ontradiktë. Tani, si atëherë, d ështimi ekonomik ka detyruar demokracitë e botës të provojnë, siç përsëriti Biden para Kongresit, se ato mund të ofrojnë sigurinë dhe prosperitetin që qytetarët e tyre dëshirojnë. Ndoshta, megjithëse është e rr ezikshme të mendosh kështu, shpresat tona më të thella do të realizohen./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.