ANALIZA/ Vendi më i rr ezikshëm në tokë nga ku mund të fillojë l ufta SHBA-Kinë

Amerika dhe Kina duhet të punojnë më shumë për të shmangur l uftën për të ardhmen e Tajvanit.

Testi i një inteligjence të shkallës së parë, shkroi F. Scott Fitzgerald, është aftësia për të mbajtur në mendje dy ide të kundërta në të njëjtën kohë dhe për të ruajtur aftësinë për të funksionuar. Për dekada, vetëm një ushtrim i tillë i paqartësisë së kalibrit të lartë ka mbajtur paqen midis Amerikës dhe Kinës mbi Tajvanin, një ishull me 24 milion njerëz, 100 milje (160 km) larg brigjeve të Kinës. Udhëheqësit në Pekin thonë se ekziston vetëm një Kinë, të cilën ata e drejtojnë dhe se Tajvani është një pjesë r ebele e saj. Amerika tund kokën me idenë e Kinës, por ka kaluar 70 vjet duke siguruar që të jenë dy. Sot, megjithatë, kjo paqartësi strategjike po prishet. Shtetet e Bashkuara po p ushtohen nga fr ika se mund të mos jenë më në gjendje të pengojnë Kinën nga o kupimi i Tajvanit me f orcë. Admirali Phil Davidson, i cili kryeson Komandën në Indo-Paqësor, i tha Kongresit në mars se ai është i shqetësuar se Kina do të s ulmojë Tajvanin jo më vonë se në vitin 2027.

L ufta do të ishte një k atastrofë, dhe jo vetëm për shkak të g jakderdhjes në Tajvan dhe rr ezikut të p ërshkallëzimit midis dy fuqive b ërthamore. Një arsye është ekonomike. Ishulli shtrihet në zemër të industrisë së gjysmëpërçuesve. TSMC, prodhuesi më i vlefshëm i chip-ave në botë, përfshin 84% të çipave më të përparuara. Nëse prodhimi në TSMC do të ndalej, po kështu do të ndodhte edhe në industrinë globale të elektronikës, me kosto të pallogaritshme. Teknologjia dhe njohuritë e firmës janë mbase një dekadë përpara r ivalëve të saj dhe do të duhen shumë vite punë para se Amerika ose Kina të shpresojnë të arrijnë. Arsyeja më e madhe është se Tajvani është një arenë për r ivalitetin midis Kinës dhe Amerikës. Megjithëse Shtetet e Bashkuara nuk janë të lidhura me traktate për të mbrojtur Tajvanin, një s ulm kinez do të ishte një provë e fuqisë us htarake të Amerikës dhe vendosmërisë së saj diplomatike dhe politike. Nëse Flota e Shtatë e saj nuk arrin ta ndalojë këtë, Kina do të bëhej brenda natës fuqia d ominuese në Azi. Aleatët e Amerikës në të gjithë botën do ta dinin se nuk mund të mbështeteshin më në të. Pax Americana do të shembej, transmeton lexo.com.al.

Për të kuptuar se si të shmangim k onfliktin në ngushticën e Tajvanit, duhet të fillojmë me k ontradiktat që kanë mbajtur paqen gjatë dekadave të fundit. Qeveria në Pekin këmbëngul se ka një detyrë të sjellë bashkimin – madje, si një mundësi e fundit, me anë të p ushtimit. Tajvanezët, të cilët pranonin dikur që ishulli i tyre të ishte pjesë e Kinës (megjithëse një pjesë jo-komuniste), kanë zgjedhur qeveri që theksojnë veçorinë e saj, ndërsa ndalojnë të deklarojnë pavarësinë. Dhe Amerika e ka mbrojtur Tajvanin nga a gresioni kinez, edhe pse e njeh qeverinë në Pekin. Këto ide të kundërta janë të bashkuara në atë që trashëgimtarët diplomatikë të Fitzgerald e quajnë “status quo”. Në fakt, ai është një burim vrumbullues, nxitës i neurozës dhe dyshimit.

Ajo që ka ndryshuar vonë është perceptimi i Amerikës për një pikë kthese në ndërtimin us htarak të Kinës, krijuar në 25 vjet. Marina kineze ka lëshuar 90 anije dhe nëndetëse të mëdha në pesë vitet e fundit, katër deri në pesë herë më shumë sesa Amerika në Paqësorin perëndimor. Kina po ndërton mbi 100 aeroplanë l uftarakë të përparuar çdo vit; ajo ka vendosur a rmë hapësinore dhe po afrohet rr ezikshëm me ra keta precize që mund të go dasin Tajvanin, anijet e Marinës dhe bazat amerikane në Japoni, Korenë e Jugut dhe Guam. Në lojërat e l uftës që simulojnë një su lm kinez ndaj Tajvanit, Amerika ka filluar të humbasë. Disa analistë amerikanë arrijnë në përfundimin se epërsia us htarake herët a vonë do ta tundojë Kinën të përdorë forcën kundër Tajvanit, jo si një mundësi e fundit, por sepse mundet. Kina ka bindur veten të besojë se Amerika dëshiron të mbajë k rizën e Tajvanit të vluar dhe madje mund të dëshirojë një l uftë që të përmbajë rritjen e Kinës. Ajo ka shkelur idenë se Hong Kong ka një sistem të veçantë të qeverisjes, duke zhvlerësuar një ofertë të ngjashme të krijuar për të fituar popullin e Tajvanit drejt bashkimit paqësor. Në Detin e Kinës Jugore ajo ka shndërruar shkëmbinj nënujorë në baza u shtarake, transmeton lexo.com.al.

Megjithëse Kina është bërë qartë më a utoritare dhe n acionaliste, kjo analizë është shumë p esimiste – ndoshta sepse a rmiqësia ndaj Kinës po bëhet e paracaktuar në Amerikë. Xi Jinping, Presidenti i Kinës, nuk ka filluar as të përgatisë njerëzit e tij për një lu ftë që ka të ngjarë të shkaktojë v iktima masive dhe dhimbje ekonomike nga të gjitha palët. Në vitin e 100-të të saj, Partia Komuniste po ndërton pretendimin e saj për pushtet mbi prosperitetin, stabilitetin dhe statusin e Kinës në rajonin e saj dhe rolin në rritje në botë. E gjithë kjo do të rr ezikohej nga një su lm, rezultati i të cilit, çfarëdo që të thotë marina amerikane, vjen me shumë pasiguri të bashkangjitur, jo më pak se si të qeveriset një Tajvan r ebel. Pse do t’i rr ezikonte të gjitha z. Xi tani, kur Kina mund të presë derisa shanset të jenë edhe më të mira? Megjithatë, kjo sjell vetëm një farë ngushëllimi. Askush në Amerikë nuk mund ta dijë me të vërtetë se çfarë synon z. Xi sot, e lëre më atë që ai ose pasardhësi i tij mund të dëshirojë në të ardhmen. Padurimi i Kinës ka të ngjarë të rritet. Oreksi i z. Xi për rr ezik mund të a shpërsohet, veçanërisht nëse ai dëshiron bashkimin me Tajvanin për të kurorëzuar trashëgiminë e tij.

Nëse ata duan të sigurojnë që l ufta të mbetet shumë e rr ezikshme për Kinën, Amerika dhe Tajvani duhet të mendojnë paraprakisht. Puna për të rivendosur një ekuilibër nëpër ngushticën e Tajvanit do të zgjasë me vite. Tajvani duhet të fillojë t’u kushtojë më pak burime sistemeve të mëdha dhe të shtrenjta të a rmëve që janë të prekshme nga r aketat kineze dhe më shumë taktikave dhe teknologjive që do të f rustronin një p ushtim. Amerika kërkon a rmë për të penguar Kinën nga fillimi i një p ushtimi amfib; ajo duhet të përgatisë aleatët e saj, duke përfshirë Japoninë dhe Korenë e Jugut; dhe i duhet të komunikojë me Kinën se planet e saj të b etejës janë të besueshme. Ky do të jetë një ekuilibër i ndërlikuar për të arritur. Frenimi zakonisht përpiqet të jetë i qartë në lidhje me h akmarrjen. Mesazhi këtu është më delikat. Kina duhet të dekurajohet nga përpjekjet për të ndryshuar statusin e Tajvanit me f orcë edhe pasi të jetë siguruar që Amerika nuk do të mbështesë një sprint për pavarësi zyrtare nga Tajvani. Rr eziku i një gare a rmësh superfuqie është i lartë, transmeton lexo.com.al.

Mos qëndroni nën iluzione sesa e vështirë është të ruash paqartësinë. Skifterat në Uashington dhe Pekin do të jenë gjithmonë në gjendje ta portretizojnë atë si dobësi. E megjithatë, shfaqjet në dukje të dobishme të mbështetjes për Tajvanin, të tilla si anijet l uftarake amerikane që bëjnë thirrje portuale në ishull, mund të k eqlexohen si një ndryshim i rr ezikshëm në synimet. Shumica e mosmarrëveshjeve zgjidhen me të mirë. Ata që mund të zgjidhen vetëm në l uftë shpesh mund të shtyhen dhe, siç tha udhëheqësi i ndjerë i Kinës, Deng Xiaoping, t’u lihet brezave më të mençur. Askund nuk paraqitet një provë e tillë e burrështetësisë si në vendin më të rr ezikshëm në Tokë./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.