Shpërthimi i tanishëm i dhunës midis palestinezëve dhe shtetit të Izraelit ende nuk ka shkaktuar aq shumë viktima sa konflikti shkatërrues i Gazës në 2014, por në shumë mënyra është një episod më i zymtë dhe më parandjenjës. Përballja nuk është e kufizuar në bombardime ajrore dhe raketa mbi Gaza dhe Izraelin jugor, por është përhapur në rrugët e qyteteve izraelite, në lagjet e Jerusalemit dhe përtej Bregut Perëndimor. Në mënyrë të çuditshme ajo ushqehet nga thellimi i polarizimit, ku zërat e militantizmit nga të dy palët janë më të fuqishmit dhe ata që bëjnë thirrje për bashkëjetesë janë vetëm një pëshpëritje. Në lëndinën e Shtëpisë së Bardhë më 13 shtator 1993, Kryeministri i atëhershëm izraelit Yitzhak Rabin qëndroi përkrah udhëheqësit të PLO-së Yasser Arafat dhe deklaroi: “Ne që kemi luftuar kundër jush, palestinezëve, ne po ju themi sot me një zë të lartë dhe të qartë, mjaft gjak dhe lot, mjaft”.
Ky ka qenë rasti më i mirë ky dy palët ishin afër thyerjes së një cikli dhune që është tashmë një shekull i vjetër. Grali i shenjtë i një zgjidhjeje me dy shtete dukej se ishte i arritshëm. Nëse ai moment në 1993 ishte shenja më e lartë e dialogut, rajoni tani duket i bllokuar nga një vorbull armiqësie – ndërsa komuniteti ndërkombëtar bie përsëri në thirrjet për “përmbajtje”, por nuk ka ide të reja për të sulmuar rrënjët e konfliktit. Ndoshta tipari më alarmant për këtë rast është se qytetet izraelite me popullsi arabe, si Lod dhe Haifa, janë përfshirë në këtë spirale. Arabët përbëjnë rreth 20% të popullsisë së Izraelit. Edhe në vitin 2014 dhe gjatë intifadave Palestineze, paqja u mbajt kryesisht në këto qytete. Por javën e fundit, të rinjtë palestinezë dhe hebrenj kanë luftuar në beteja në rrugë, vendet e adhurimit dhe shtëpitë janë djegur, ndërsa është vendosur ndalim nga policia. Kryetari i bashkisë së Lod Yair Revivo tha të mërkurën e kaluar se “Ne kemi humbur plotësisht kontrollin e qytetit dhe rrugët janë dëshmitare të një lufte civile midis arabëve dhe hebrenjve”, transmeton lexo.com.al.
Diskriminimi i përditshëm i ndjerë nga shumë arabë që jetojnë në Izrael është grumbulluar në ankesa të tjera që janë pjesë e këtij vrulli të fundit të konfliktit. Filloi me përpjekjet e nacionalistëve hebrenj për t’i dëbuar familjet palestineze nga shtëpitë e tyre në lagjen Sheikh Jarrah të Jerusalemit Lindor – dhe u nxit nga përplasjet midis policisë dhe palestinezëve rreth Haram al Sharif gjatë Ramazanit, gjithmonë një kohë zjarrvënëse e vitit. Këtu shtoni Hamas – dhe veçanërisht jo Autoritetin Palestinez – duke u vendosur si mbrojtës i të gjithë Palestinezëve – duke kërkuar që Izraeli të tërheqë forcat e tij nga xhamia al Aqsa dhe Sheikh Jarrah ose ndryshe do të paguante një “çmim të rëndë”. Dhe kështu ekstremistët ndikojnë: ballafaqimi është monedha e vetme. Në një farë mënyre kjo i përshtatet si kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu ashtu edhe Hamasit. Përmes konfrontimit ata përforcojnë bazat e tyre përkatëse dhe zbrazin zërat e moderimit. Hamas mund të pretendojë se është përfaqësuesi i vërtetë i palestinezëve – ndërsa Presidenti i moshuar i Autoritetit Palestinez, Mahmoud Abbas, shtyn zgjedhjet. Nëse rifillonin negociatat – të promovuara nga bashkësia ndërkombëtare – Hamasi do të ishte humbësi pasi modus vivendi i tij është rezistencë e armatosur ndaj shtetit hebre.
Emma Ashford nga institucioni studimor New American Engagement Initiative, argumenton se “anulimi i fundit i zgjedhjeve palestineze do të thotë që Hamas është i dëshpëruar për një shans për të provuar vetveten, prandaj kemi dhe sulmet me raketa dhe përpjekjen e saj për ta lidhur kauzën e saj më ngushtë me atë që po ndodh në Jerusalemin Lindor”. Nga ana e tij, Netanyahu varet nga ultranacionalistët për të qëndruar në detyrë dhe ka lëvizur me sukses kushtet e debatit gjatë mandatit të tij të gjatë si Kryeministër. Dy vjet më parë, rivali i tij më centrist Benny Gantz premtoi të “forcojë vendbanimet e kolonëve dhe Golan [Lartësitë], ku nuk do të largohemi kurrë. Lugina e Jordanit do të jetë kufiri ynë, por nuk do të lejojmë miliona palestinezë që jetojnë përtej gardhit të rrezikojnë identitetin tonë si një shtet hebraik”. Krahu i majtë dikur i fuqishëm i politikës izraelite tani duket pa energji dhe ide. Nga ana tjetër, për disa analistë, Netanyahu ka nevojë për Hamasin. Alternativat janë rifreskimi i kontrollit mbi burgun e hapur që është Gaza, me shumë kosto – ose krijimi i më shumë grupeve militante të tilla si Xhihadi Islamik ose grupet Salafi të frymëzuara nga ISIS – që fitojnë ndikim në mesin e një popullate të re të radikalizuar nga çdo kapitull i dhunës, transmeton lexo.com.al.
Përtej oportunizmit politik, shkaku i konfliktit – çfarë do të thotë të përkasësh diku – ka rrënja më të thella. Në vitin 2018, qeveria e Netanyahut miratoi një ligj që parashikonte të drejtën e vetëvendosjes kombëtare si “unike për popullin hebre” – jo të gjithë qytetarët e Izraelit. Ai zbriti arabishten nga një gjuhë zyrtare në një me “status të veçantë”. Ai ka promovuar gjithashtu vendosjen e vendbanimeve të mëtejshme hebraike në Bregun Perëndimor të okupuar. Që nga viti i kaluar, më shumë se 440,000 hebrenj jetonin në Bregun Perëndimor, sipas grupit izraelit të të drejtave të njeriut Peace Now. Përpjekjet aktuale për të dëbuar familjet palestineze në Jerusalemin Lindor i përshtaten këtij modeli. Pikërisht 100 vjet më parë këtë muaj, shumë para se shteti i Izraelit të vinte në ekzistencë, trazirat shpërthyen në atë që atëherë ishte Jaffa. Dhjetëra palestinezë dhe hebrenj u vranë. Një komision britanik i hetimit (Mbretëria e Bashkuar kontrollonte Palestinën dhe iu dha një mandat nga Lidhja e Kombeve për të administruar territorin në 1922) arriti në përfundimin se trazirat rrjedhin nga “një ndjenjë midis arabëve të pakënaqësisë dhe armiqësisë ndaj hebrenjve, për shkak të shkaqeve politike dhe ekonomike, dhe ato të lidhura me migracionin hebre”.
Ato shkaqe themelore nuk janë fshirë kurrë, përmes vitit 1948, kur shteti hebre lindi në atë që palestinezët e quajnë al-Nakba, ose “katastrofë”; luftës së vitit 1967 kur Izraeli mori kontrollin e Bregut Perëndimor, Jerusalemit Lindor dhe Gazës; kryengritjet palestineze në fillim të këtij shekulli dhe konfliktet e Gazës që nga ajo kohë. Siç Ben Wedeman i CNN vërejti në Betlehem javën e kaluar: “Të rinjtë Palestinezë që hidhnin gurë, ndoshta edhe baballarët e tyre hidhnin gurë. Dhe këta ushtarë izraelitë që qëlluan me gaz lotësjellës, ndoshta edhe baballarët e tyre bënë të njëjtën gjë”. Zgjidhja me dy shtete që ishte themeli i diplomacisë ndërkombëtare dhe e pranuar në rezolutat e OKB është bërë gjithnjë e më pak e zbatueshme pasi Bregu Perëndimor është shndërruar në një copë toke të qyteteve palestineze dhe vendbanimeve hebraike, ku pushtimi ka filluar të duket si aneksim. Një raport i thelluar muajin e kaluar për Carnegie Endowment for International Peace përshkroi një zgjidhje me dy shtete si “skela [që] mban okupimin dhe është strukturisht e paaftë për të ofruar paqe dhe siguri njerëzore”. Një zgjidhje me një shtet që do të përfshinte qytetari të plotë për banorët e Bregut Perëndimor dhe Gaza është helm demografik për shumë izraelitë dhe i pakonceptueshëm në atmosferën aktuale, transmeton lexo.com.al.
Ky cikël, si ai në 2014, ka të ngjarë të përfundojë kur të dy palët të ndiejnë se mund të pretendojnë “fitore” pavarësisht shkatërrimit dhe vdekjeve të civilëve dhe kur Egjipti dhe Shtetet e Bashkuara mund të përcaktojnë kushtet e një armëpushimi. Por nuk do të jetë më shumë se një armëpushim. Pas konfliktit të vitit 2014, Hamas filloi rindërtimin e inventarit të tij të raketave dhe komplekseve të tij me tunele ndërsa shtrëngonte kontrollin e tij në Gaza. Është e vështirë të shohësh diçka tjetër përveç këtij procesi që përsëritet. Sipas fjalëve të Martin Indyk, i cili ka përvojë prej dekadash në Lindjen e Mesme si një diplomat amerikan, “qasja e administratës së Bidenit deri më tani sugjeron që Uashingtoni do të jetë i qetë duke pranuar këtë fund të pakënaqur”./CNN/Lexo.com.al/e.c.
