Nga Evan Dawley/ Aktori dhe m undësi profesionist John Cena bëri së fundmi jehonë në të gjithë botën duke i referuar fillimisht Tajvanit si “shteti i parë” ku njerëzit do të ishin në gjendje të shihnin filmin e tij të ri, “The Fast and the Furious 9”, ndërsa më pas kërkoi falje për një g abim të papërcaktuar në atë deklaratë pas reagimeve nga qytetarët brenda Kinës. Duke mos dashur ta k ritikoj Cena-n – në të vërtetë, unë e përshëndes atë për vendimin e tij të rrallë për të mësuar kinezisht dhe për të bashkëvepruar me folësit amtarë në gjuhën e tyre – këto ngjarje zbulojnë megjithatë k eqkuptimet e rëndësishme dhe të vazhdueshme në lidhje me Tajvanin.
Falja e Cena-s nënvizon dy gjëra: fuqia e ideve – në këtë rast, ideja që Tajvani është një “pjesë integrale e territorit historik të Kinës” – dhe fuqia gjeopolitike dhe ekonomike e vendeve si Kina për të formuar mendime dhe veprime si brenda ashtu edhe rreth botës. Këto dy forma të pushtetit përkuan në këto ngjarje të fundit. Le ta shfrytëzojmë këtë mundësi për të kuptuar më mirë historinë që qëndron pas ideve të tilla, në një moment kur Tajvani ka marrë vëmendjen e merituar për menaxhimin e suksesshëm të pandemisë COVID-19, transmeton lexo.com.al.
Diktimi i përsëritur shpesh për statusin territorial të Tajvanit nuk u mbajt gjerësisht brenda Kinës në 1895, vit kur Dinastia Qing ia dorëzoi Tajvanin të cilin ajo kishte a neksuar në 1684, k olonizimit japonez. Kur zyrtarët e Qing morën kërkesat territoriale të Japonisë në prag të L uftës së Parë Sino-Japoneze, ata mbrojtën me f orcë gadishullin Liaodong, në Manchuria, si territor thelbësor perandorak, por e shikuan Tajvanin si një mburojë që mund të dorëzohej. Megjithëse disa individë këmbëngulën që Tajvani duhet të mbahet, ose të paktën të mos i dorëzohet Japonisë, shumica e konsideruan atë si më pak të rëndësishëm se Liaodong.
Qëndrimi relativ ndaj Tajvanit pasqyroi faktin se njohuritë brenda qeverisë Qing të gjeografisë së Tajvanit ishin aq të k ufizuara sa që vetëm në vitet 1870 filluan përpjekje serioze për të qeverisur shumicën e terrenit. Në mënyrë të ngjashme, një manual zyrtar për Provincën Fujian nga 1871 paraqiste një përshkrim të p aqartë për vendndodhjen e Diaoyutai – sot një sit i k ontestuar shumë që shpesh merr etiketën e “pjesë integrale e territorit kinez që nga kohërat antike” – dhe e përshkruante atë si një vend ku mund të vendoseshin “mbi një mijë anije të mëdha”, transmeton lexo.com.al.
Këto mendime dhe përshkrime nuk sugjerojnë që Tajvani dhe rrethinat e tij u ngritën në nivelin e territorit integral për kinezët e epokës Qing. Historianët kanë treguar se diskutimi popullor dhe zyrtar i Tajvanit si pjesë e Kinës, dhe përpjekjet zyrtare për të fituar kontrollin e Tajvanit nga qeveria e Republikës së Kinës (ROC) dhe Partia e saj N acionaliste në pushtet, filloi në vitet 1930 dhe 1940, brenda kontekstit të ndjenjës dhe lu ftës anti-japoneze. Brenda vetë Tajvanit, zyrtarët dhe elitat shprehën k undërshtim të f ortë ndaj aktit të përfshirjes në perandorinë e Japonisë dhe filluan një numër përpjekjesh retorike, diplomatike dhe u shtarake për të parandaluar këtë o kupim k olonial.
Sidoqoftë, disa u përpoqën të shmangnin k olonizimin vetëm nga Japonia dhe ishin të hapur për a neksim nga Britania ose Franca. Në mënyrë më domethënëse, në fund të një periudhe dy-vjeçare në të cilën, siç përcaktohet nga Traktati i Shimonoseki që i dha fund luftës, të gjithë subjektet e Qing që banonin në Tajvan kishin mundësinë të vendosnin nëse do të qëndronin atje ose do të jetonin në Kinë dhe më pak se 10,000 nga afërsisht 2.5 milion banorë kaluan mbi ngushticën e Tajvanit, transmeton lexo.com.al.
Pas kësaj, megjithëse r ezistenca e d hunshme dhe jo e d hunshme ndaj r egjimit k olonial japonez mbeti një tipar i përsëritur i historisë së Tajvanit, ajo u lidh me parandalimin e c ënimit të tokës autoktone ose çrr ënjosjen e praktikave sociale dhe fetare, dhe rrallë ndonjëherë për gjuhën e ribashkimit me Kinën. Sigurisht që tajvanezët mbetën të interesuar për Kinën, por si një burim frymëzimi për lëvizjet lokale kulturore dhe politike, një vendlindje stërgjyshore për t’u vizituar, ose një vend për aktivitete fitimprurëse biznesi. Sidoqoftë, siç theksoi autori tajvanez, Wu Zhuoliu me personazhin kryesor në romanin e tij, “J etimi i Azisë”, shumë nga tajvanezët që shkuan në Kinë ndiheshin të p adëshiruar atje dhe u shkëputën prej saj.
Në terma më historikë, një numër studiuesish, përfshirë edhe mua, kanë demonstruar krijimin e identiteteve të veçanta tajvaneze gjatë viteve të sundimit japonez. Larg nga ndjekja e synimeve të politikave japoneze të asimilimit, banorët e Tajvanit u tërhoqën nga trashëgimia e tyre kulturore, shoqatat e reja profesionale dhe të punës, në qarkullimin global të ideve të vetëvendosjes dhe politikës pjesëmarrëse dhe kozmopolitizmit modern për të krijuar identitete të reja. Ata shfaqën vetëdijen e tyre të re në thirrjet për pavarësi nga Japonia, përpjekjet për të drejtat e votës dhe një legjislaturë autonome për Tajvanin brenda Perandorisë Japoneze, dhe një gamë të gjerë sjelljesh shoqërore dhe kulturore, nga politika lokale në punën sociale deri në festivalet fetare, transmeton lexo.com.al.
Disa banorë u përqendruan në n acionalizmin dhe pavarësinë politike, ndërsa të tjerë u përqendruan në bashkësinë etnike brenda një entiteti politik pluralist. Të gjitha këto sjellje i dalluan qartë nga k olonët japonezë dhe qeveria k oloniale që u përpoq t’i shndërronte në nënshtetas besnikë japonezë. Në vend të kësaj, një shumicë e popullsisë u bë tajvaneze, megjithëse në mënyra që përjashtonin popujt indigjenë të Tajvanit. Që ata nuk kishin mbetur kinezë – të paktën jo siç u përcaktua ai term nga njerëzit dhe qeveria në Kinë gjatë fillimit të shekullit të 20-të – u bë shumë e qartë për të gjithë në skenë menjëherë pas përfundimit të L uftës së Dytë Botërore. Megjithëse r etorika e qeverisë së ROC theksoi ribashkimin dhe rimëkëmbjen dhe përdori termin “retrocesion” (guangfu) për të përshkruar përfshirjen e Tajvanit në territorin e saj, zyrtarët qeveritarë shikuan tajvanezët si njerëz që ishin nj ollosur nga ndikimi japonez dhe duhej të ribëheshin shtetas kinezë.
Vetë ata tajvanezë shfaqën entuziazëm të sinqertë për fundin e s undimit japonez dhe ardhjen e përfaqësuesve civilë dhe u shtarakë kinezë në tetor 1945, por shpejt kuptuan distancën e madhe midis mënyrës se si e shihnin veten dhe asaj se si perceptoheshin nga r egjimi i ri qeverisës. Ata kishin farkëtuar identitetet e tyre në metropolet moderne në zhvillim dhe në lidhje me industritë moderne kapitaliste, dhe megjithatë qeveria kineze i përshkroi ato si të p rapambeturë. Ata me rrënjë në Kinë kishin përqendruar praktikat fetare në identitetet e tyre të reja për t’i r ezistuar a similimit japonez dhe tani qeveria e ROC i s hënjestroi ato praktika për s htypje si tradita të dë mshme. Edhe pse shumë tajvanezë mësuan gjuhën e re kombëtare të kinezishtes, pasi kishin japonishten më parë, ata nuk ndienin asnjë lidhje me b etejat dhe heronjtë kombëtarë që tani u ishte thënë të përqafonin, transmeton lexo.com.al.
Të gjithë këta shënjues të n darjes ishin të dukshme para vitit 1947, kur d ivergjenca midis tajvanezëve dhe kinezëve kulmoi gjatë K ryengritjes 2-28 dhe s htypjes së saj b rutale nga forcat u shtarake Kineze N acionaliste dhe T errorit të Bardhë që filloi shpejt pas kësaj. K undërshtimi politik ndaj Partisë N acionaliste dhe ndjenjat pro pavarësisë u spostuan nëntokë ose përtej detit, por identitetet tajvaneze u intensifikuan. Megjithëse n darjet e m prehta vazhduan të ekzistojnë midis popullatave autoktone dhe jo-autoktone, deri në vitet 1990 shumë i përkufizuan “tajvanezët” për të përfshirë të dy grupet. Dekadat e s undimit të një partie nën ligjin u shtarak nga r egjimi i Chiang Kai-shek nuk i futën në mënyrë efektive shumicës së banorëve të Tajvanit një ndjenjë të re të identitetit kombëtar kinez. Në të vërtetë, shumica e afërsisht 1 milion njerëzve që u larguan nga Kina për në Tajvan dhe pasardhësit e tyre, përfunduan duke identifikuar veten me Tajvanin, jo me Kinën.
ROC vazhdoi megjithatë me sukses gjendjen e Tajvanit rreth n darjes politike nga Kina, një fakt që ka ekzistuar tani për pothuajse të gjithë 126 vitet e fundit, dhe ajo ka ruajtur sovranitetin e plotë për rreth shtatë dekada. K ëmbëngulja kineze për idenë e Tajvanit si pjesë të Kinës nuk ka arritur të bindë afërsisht 23 milion tajvanezë. Siç tregon falja e Cena-s, pikëpamjet kineze kanë qenë shumë më efektive në formësimin e opinionit ndërkombëtar, por ato nuk e ndryshojnë historinë moderne të Tajvanit ose realitetin që Tajvani është një shtet. Individët, shtetet dhe ndërmarrjet mund të bëjnë zgjedhjet e tyre se si të bashkëveprojnë me Kinën dhe qytetarët e saj, por ata duhet ta bëjnë këtë me një kuptim të saktë të historisë themelore./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
