Nga Stephen M. Walt/ Shtetet k onkurrojnë dhe l uftojnë për shumë arsye, dhe nganjëherë këto arsye janë mjaft të qarta për protagonistët. Por në raste të tjera, shkaqet kryesore të m osmarrëveshjes nuk kuptohen mirë, dhe niveli i ar miqësisë është më i madh se sa duhet të jetë. Në këtë rast të fundit, shtetet e dinë se nuk pajtohen, por ata janë ose të hutuar ose të g abuar në lidhje me burimin themelor të p roblemit. Në këto rrethana, rregullimi i p roblemit do të jetë shumë më i vë shtirë, dhe spiralet s hkallëzuese janë më të mundshme. Për këtë arsye, një nga mësimet që përpiqem më shumë të jap në kurset e mia është rëndësia e ndjeshmërisë: aftësia për të parë p roblemet nga këndvështrimi i një personi tjetër (ose i një vendi). Për ta bërë këtë nuk kërkon të pajtohesh me pikëpamjen e tyre; ka të bëjë me kuptimin se si të tjerët e shohin një situatë dhe të kuptojmë pse po veprojnë ashtu siç bëjnë. Arsyeja për ta bërë këtë është jashtëzakonisht praktike: Është më e v ështirë të bindësh një r ival për të ndryshuar sjelljen e tij nëse nuk e kupton origjinën e saj.
Ky problem m’u kujtua kur lexova disa n ekrologji për Lee Ross, një psikolog social pionier, i cili dha mësim për shumë vite në Universitetin e Stanfordit. Ross është i njohur më së miri për punën e tij në atë që ai e quajti “g abimi themelor i atribuimit”, i cili u bë një koncept thelbësor në fushë dhe kishte zbatime të gjera. Shkurtimisht, g abimi themelor i atribuimit është tendenca njerëzore për të theksuar shpjegimet “e përkohshme” të sjelljes mbi shpjegimet “e situatës”. Me fjalë të tjera, njerëzit priren ta shohin sjelljen e të tjerëve si pasqyrime të personalitetit, karakterit, dëshirave ose dispozitave themelore të këtij të fundit sesa si përgjigje ndaj situatave në të cilat ndodhen të tjerët. Megjithatë, ne priremi ta shohim sjelljen tonë si një përgjigje ndaj rrethanat me të cilat po p ërballemi sesa të jemi vetëm një manifestim i “kush jemi ne”, transmeton lexo.com.al.
Për shembull, nëse dikush na g ënjen, ne priremi të supozojmë se është për shkak se karakteri i tyre është me të m eta dhe ata nuk kanë integritet. Ata gë njyen sepse ky lloji i personit janë. Dhe ndonjëherë, kjo është e vërtetë. Por nëse ne themi një g ënjeshtër, ne jemi të prirur ta shohim atë si diçka që duhet të bënim duke pasur parasysh situatën në të cilën ndodheshim, jo si provë e të m etave të karakterit tonë. Nëse dikush tjetër e humbet qetësinë e tij dhe n xehet, ne përfundojmë se ata duhet të jenë g jaknxehtë ose që kanë p robleme të menaxhimit të z emërimit në vend që të marrin në konsideratë nëse janë të mbingarkuar me punë, që përballen me tre fëmijë të vegjël gjatë një bll okimi ose që janë pa gjumë. Një përfundim është tendenca për të besuar se njerëzit e tjerë kanë më shumë hapësirë ose kontroll mbi veprimet e tyre sesa ne mbi tonat. Ne mendojmë se ajo që jemi në gjendje të bëjmë është shumë e k ufizuar nga rrethanat tona, por ajo që bëjnë të tjerët përcaktohet kryesisht nga kush janë ata dhe çfarë duan. Nga kjo rrjedh që nëse një p roblem lind midis nesh, ne priremi të mendojmë se ata kanë shumë më shumë mundësi për zgjidhjen e tij sesa ne, dhe për këtë arsye, b arra e veprimit duhet të bjerë mbi ta.
Siç e bëri të qartë shkencëtari politik Robert Jervis në librin e tij klasik Perceptimi dhe k eqkuptimi në politikat ndërkombëtare, njohuritë e Ross dhe psikologëve të tjerë socialë mund të na ndihmojnë të kuptojmë pse spiralet e k onfliktit shpesh lindin dhe janë kaq të v ështira për t’u kthyer. Nëse të dy palët mendojnë se veprimet e ri valit të tyre janë gjeneruar nga brenda dhe janë kryesisht vullnetare, ndërsa veprimet e tyre janë mbrojtëse, ng urruese dhe kryesisht një përgjigje ndaj kushteve të jashtme, për të cilat kishin pak k ontroll, atëherë gjetja e gjuhës së përbashkët do të jetë jashtëzakonisht e v ështirë. Shembuj të këtij p aragjykimi në fushën e politikës së jashtme janë të gjithëpranishëm. Është një element kryesor i ekspertizës së politikës së jashtme, i cili përdorët refleksivisht për të shpjeguar se çfarë bëjnë shtetet duke u përqendruar te udhëheqësit ose llojet e r egjimit, transmeton lexo.com.al.
Pse ndërhyn Rusia në Ukrainë? Sepse Presidenti rus Vladimir Putin është një b andit i trajnuar nga KGB, i cili është i f iksuar me rikthimin e statusit të Rusisë si një fuqi e madhe dhe s hfrytëzoi një mundësi të rastit. Pse po përzihet Irani në Irak, Siri ose Jemen? Sepse drejtohet nga f anatikë fetarë, të cilët janë ind iferentë ndaj jetës njerëzore dhe të et ur për të eksportuar modelin iranian. Pse një Kinë në rritje po p ërndjek ujgurët, duke ndërtuar ishuj në Detin e Kinës Jugore dhe duke k ërcënuar Tajvanin? Sepse Presidenti kinez Xi Jinping është një udhëheqës ambicioz që dëshiron të hyjë në histori si një udhëheqës edhe më i madh vizionar sesa udhëheqësi i n djerë kinez Mao Zedong. E kështu me radhë. Është shumë më e rrallë që ekspertët të marrin në konsideratë nëse këto veprime pa dyshim ag resive mund të jenë përgjigje mbrojtëse ndaj ngjarjeve ose rrethanave që këta udhëheqës i panë (me të drejtë apo pa të drejtë) si k ërcënuese.
Siç vura në dukje përsëri në 2015, politikat e Rusisë në Ukrainë janë shumë të ngjashme me politikat e administratës Reagan ndaj Nikaragua në vitet 1980. Në secilin rast, një f uqi e madhe s hqetësohej se zhvillimet e brendshme në një vend afër mund ta çonin atë të riafrohej me r ivalin e saj të superfuqisë, dhe në secilin rast, ajo organizoi dhe mbështeti një u shtri r ebele për të s fiduar qeverinë lokale. Por atje ku amerikanët i panë politikat e tyre si një domosdoshmëri të d etyruar nga rrethanat, ata i panë veprimet e Putinit si thjesht vullnetare, krejtësisht të p ajustifikueshme dhe si provë të p akundërshtueshme të karakterit të tij p roblematik. Kur zyrtarët dhe komentatorët amerikanë i drejtohen sjelljes së Shteteve të Bashkuara, megjithatë, ata e shohin atë zakonisht të n xitur më pak nga prirjet, dëshirat ose personalitetet individuale sesa nga nevojat strategjike im ponuese. Pse Shtetet e Bashkuara kanë flota dhe t rupa dhe skuadrone ajrore në të gjithë botën dhe pse n dërhyjnë kaq shpesh në punët e brendshme të vendeve të tjera? Jo sepse dëshiron t’i bëjë këto gjëra – o jo! – i bën sepse ka “përgjegjësi të veçanta” ose sepse po përballet me k ërcënime të pashmangshme që duhet t’i k undërvihen. Në këtë këndvështrim, edhe “l uftërat e zgjedhura” të kohëve të fundit u im ponuan mbi të nga rrethanat, transmeton lexo.com.al.
P aragjykimi i atributit përforcon gjithashtu i mpulsin e përsëritur për të zgjidhur p roblemet ndërkombëtare jo me diplomaci dhe kompromis, por përmes ndryshimit të r egjimit ose hapave të tjerë r adikalë. Nëse sjellja s hqetësuese e një k undërshtari është e përkohshme – siç është reflektimi se kush janë ata me të vërtetë – atëherë është më e v ështirë të imagjinohet ta rregullojmë këtë për sa kohë që njerëzit dhe institucionet përgjegjëse për të qëndrojnë në vend. Nëse keni të bëni me të vërtetë me një udhëheqës ose një r egjim që është d etyrimisht i p andershëm ose ag resiv i p arevokueshëm, kompromisi është ndoshta i k otë dhe ndoshta i rre zikshëm. Është një çudi e vogël pra, që përgatitjet për l uftë parandaluese (siç ishte L ufta e Irakut e 2003) përfshijnë gjithmonë d emonizimin e a rmikut si pashmangshëm të p andreqshëm, të p abesueshëm dhe të p aaftë për ndryshim ose kompromis. Dhe kjo mund të mos jetë vetëm pjesë e shitjes së lu ftës; njerëzit që bëjnë d emonizimin mund të besojnë gjithçka që thonë. Në këtë mënyrë, mbi-mbështetja në shpjegimet “e përkohshme” i bën ko nfliktet më i ntensive, më të v ështira për t’u zgjidhur dhe më të prirura për d hunë. Mj erisht, tendenca të ngjashme duken gjithnjë e më të dukshme edhe brenda Shteteve të Bashkuara.
Një virtyt i realizmit të politikës së jashtme është se ndihmon botën të mbrohet ndaj llojet e g abimeve themelore të atribuimit të identifikuara nga Ross. Në vend që t’i atribuojmë sjelljet e të tjerëve në karakteristika të ndryshme të “nivelit të njësisë” (personalitetet e liderëve, urdhrat politikë ose çfarëdo tjetër), realizmi thekson se si m ungesa e një autoriteti sovran gjithëpërfshirës (si “a narkia ndërkombëtare”) drejton të gjitha shtetet – dhe veçanërisht fuqitë mëdha – për t’i dhënë përparësi interesave të tyre e goiste, të k onkurrojnë me të tjerët pak a shumë vazhdimisht, të ndjekin avantazhe relative kur paraqiten mundësi dhe të miratojnë politika që të tjerët shpesh do t’i gjejnë k ërcënuese ose s hqetësuese. Në vend që ta ndajnë botën në shtete të mira ose të k ëqija, f uqitë e status quo-së kundrejt r evizionistëve, ose udhëheqësit paqedashës dhe ag resorëve të paq ëndrueshëm, realistët e kuptojnë se shtetet dhe udhëheqësit e të gjitha llojeve po përballen me një botë të p asigurt dhe ka të ngjarë të bëjnë gjëra që do i vijë k eq në ndjekjen e tyre për një siguri më të madhe. Realistët mund të jenë të vetëdijshëm për motivet në sytë e të tjerëve, por ka më pak të ngjarë të in jorojnë rrezen në vetvete, transmeton lexo.com.al.
Kjo nuk do të thotë që të gjitha k onfliktet bazohen në perceptime të ga buara dhe p aragjykime ose tipare individuale dhe që im pulset nuk luajnë role të rëndësishme në çështjet ndërkombëtare. Disa k onflikte interesi mund të kenë një bazë krejtësisht racionale – dhe janë akoma më t ragjike për këtë arsye – dhe protagonistët mund të mos jenë nën iluzione se si ndryshojnë. P aranoja, ambiciet ose ëndrrat e lavdisë së një udhëheqësi individual mund të kenë efekte të t hella në politikën e jashtme të një shteti dhe vizionet ideologjike, ndërsa faktorët e brendshëm ose p aaftësia e pastër mund të luajnë gjithashtu role të rëndësishme. Kuptimi i p aragjykimit të atribuimit nuk duhet të na çojë në heqjen dorë të këtyre burimeve të tjera të t elasheve. Por kur kemi të bëjmë me një p roblem s hqetësues ndërkombëtar, një a rmik k undërshtues, ose një vend sjelljen e të cilit ne e shohim s hqetësues ose k ërcënues, d epërtimi thelbësor i Ross na kujton të ndalemi dhe t’i bëjmë vetes disa pyetje kryesore.
Së pari, a po vepron k undërshtari ynë ashtu siç dëshirojnë udhëheqësit e tij, apo mendojnë se situata në të cilën ndodhen po i d etyron ata të bëjnë diçka që ata preferojnë ta shmangin? Së dyti, nëse opsioni i fundit është një mundësi e mirëfilltë, a është gjithashtu e mundur që disa nga veprimet tona po e bëjnë ndjenjën e domosdoshmërisë së palës tjetër më akute dhe duke forcuar pa dashje sjelljen që po na s hqetëson? Së treti, nëse është kështu, a ka ndonjë hap që mund të ndërmarrim për të përmirësuar ato s hqetësime – si ndryshimi i mjedisit të situatës në të cilën ndodhet k undërshtari ynë – pa rr ezikuar interesat tona? Pë rmbysja e një spiraleje të panevojshme nuk do të jetë e mundur në çdo rast, por Shtetet e Bashkuara (dhe të tjerët) do të ishin më mirë nëse do të kushtonin më shumë përpjekje për të eksploruar mundësitë për të zgjidhur m osmarrëveshjet përmes një diplomacie të mirëfilltë në vend që të f ajësonin k eqbërësit për të gjitha të k ëqijat e botës dhe që duhet të e liminohen që virtyti të triumfojë. Për atë depërtim thelbësor, fusha e marrëdhënieve ndërkombëtare i d etyrohet të ndjerit Ross një b orxh të konsiderueshëm intelektual. Do të ishte një trashëgimi e përshtatshme nëse do të kishte më shumë ndikim në vetë drejtimin e politikës së jashtme./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.
