ANALIZA/ Presidenti a utoritar i Venezuelës dëshiron afrimin me SHBA

“Ja ku jemi. Fituesit!”, brohoriti Nicolás Maduro në një ceremoni të transmetuar në televizionin shtetëror në 20 maj. Ishte përvjetori i tretë i asaj që Presidenti i Venezuelës e përshkruan si “fitoren e tij popullore”: zgjedhjet në 2018 që i siguruan atij një mandat të dytë presidencial. “Zgjedhjet patën një ndikim kaq të rëndësishëm për ne”, u pajtua bashkëshortja e tij, Cilia Flores. Ajo kishte më shumë të drejtë nga sa kishte dashur të ishte. Sepse ishte ai votim, një m ashtrim i menaxhuar nga një autoritet elektoral i njëanshëm, që bëri që dhjetëra vende perëndimore të cilësonin Maduro një d iktator dhe të i zolonin r egjimin e tij. Shtetet e Bashkuara kanë vendosur s anksione financiare ndaj tij dhe shumicës së aleatëve të tij politikë, përfshirë znj. Flores.

Kompanitë amerikane, dikur blerësit kryesorë të naftës së papërpunuar të Venezuelës, janë të ndaluara nga të gjitha marrëdhëniet me r egjimin. Qeveria amerikane ka ofruar një çmim prej 15 milion dollarësh për informacionin që çon në arr estimin e z. Maduro. Dhjetëra demokraci, në shkallë të ndryshme, e kanë shpallur zyrtarisht kreun e Asamblesë Kombëtare, Juan Guaidó, si udhëheqësin e drejtë të vendit. Ekonomia e Venezuelës ka vazhduar k olapsin e saj të p amëshirshëm, duke u tkurrur me më shumë se 70% që kur z. Maduro mori detyrën në 2013. Prodhimi i naftës ka rënë në nivelet e parë në vitet 1940. Një e treta e popullsisë nuk kanë qasje të besueshme në ushqim të mjaftueshëm, transmeton lexo.com.al.

Megjithatë, nëse nuk ishte një “fitore popullore”, ishte një për z. Maduro. Ai ka n eutralizuar me sukses opozitën, duke u t allur me planin e mbështetur ndërkombëtarisht për ta zëvendësuar atë me z. Guaidó. Shpresa e këtij të fundit – që një u shtri e k eqpaguar dhe e d emoralizuar do të ndryshonte anën dhe do ta vinte atë në pushtet – tani duket një fantazi. Nga pothuajse 60 vendet që në një fazë e pranuan z. Guaidó si President, të gjithë përveç shtatë kanë hequr në heshtje  përcaktimin nga komunikatat e tyre zyrtare këtë vit. Z. Maduro, një ish-shofer autobusi i shkarkuar me sn obizëm si “g omar” nga a rmiqtë e tij, ka dalë shumë më dr edhës se sa kishin imagjinuar.

Një ish-zyrtar i lartë në qeverinë e tij tha se “Ai ka inteligjencë të çuditshme të situatës dhe është i pam ëshirshëm kur është e nevojshme. Nëse ka tre persona në një dhomë dhe njëri duhet të v desë, nuk do të jetë ai. Çelësi i mbijetesës së tij politike ka qenë strategjia e tij për të përdorur shtetin për p atronazh. Qeveria është më shumë si një klan tani”. Gjeneralët, guvernatorët dhe udhëheqësit e ba ndave sundojnë pjesë të vendit si mini-çifligje. Me paratë e naftës që po mbarojnë, shteti shpërndan tokë dhe të drejtat e zhvillimit për të blerë besnikërinë në vend të kësaj. Në Los Roques, një arkipelag i pacenuar i Karaibeve, janë duke u ndërtuar pallate në një park kombëtar. Nëpër shtetin Bolivar në jug, pyjet janë s hkatërruar dhe lumenjtë janë h elmuar si pjesë e një fushate k aotike për gjetjen e arit, transmeton lexo.com.al.

Duke mbrojtur k ërcënimin e menjëhershëm për mbijetesën e tij, z. Maduro dëshiron tani të zvogëlojë disa pjesë nga pr esioni ndërkombëtar mbi r egjimin e tij. Zyrtarët e tij flasin për një plan për të “kthyer faqen”. Ideja është që duke mbajtur zgjedhje rajonale pak më pak të ma nipuluara dhe duke dërguar një ekip për të negociuar me opozitën, z. Maduro mund të bindë administratën e Presidentit Joe Biden të heqë dorë nga s anksionet e vendosura nga Donald Trump. Z. Maduro “dëshiron të gjejë një mënyrë për të hequr dorë sa më pak të jetë e mundur, por për të marrë një farë legjitimiteti”, thotë një zyrtar i lartë në Departamentin e Shtetit të Amerikës. Një lehtësim i ndjeshëm i s anksioneve nuk ka gjasa. Por nuk ka dyshim që k ërcënimet që vijnë nga Shtetet e Bashkuara (z. Trump kërkoi largimin e z. Maduro nga pushteti me çdo mjet të nevojshëm, përfshirë një p ushtim) janë zvogëluar që kur z. Biden erdhi në zyrë. Evropa ka ndryshuar gjithashtu mendjen e saj. Një diplomat tha se “Biseda këto ditë është për përmirësimin e r egjimit, jo për ndryshimin e r egjimit”.

Fushata e z. Maduro për të lustruar imazhin e tij ka qenë f renetike. Pasi mohoi për vite me radhë se Venezuela përballet me një k rizë humanitare, ai ra dakord në prill të lejojë Programin Botëror të Ushqimit në vend për të ushqyer fëmijët. Ai priti shefin e WFP-së, David Beasley (një amerikan) në Karakas. Njëmbëdhjetë ditë më vonë qeveria transferoi në a rrest shtëpiak gjashtë ish-drejtues të Citgo, një firmë e rafinimit të naftës me seli në Amerikë, nga b urgu, ku ata ishin ndodheshin që nga viti 2017. Prokurori i Përgjithshëm i z. Maduro tha se ai do të hetojë rolin e shërbimeve të sigurisë në tre v rasje të diskutueshme, duke përfshirë t orturat e dukshme deri në v dekje në paraburgim të një oficeri detar d isident dhe të shtënat ndaj një p rotestuesi nga një distancë e afërt me një hedhës gazi në vitin 2017. Masa duket të jetë një përpjekje për të përfunduar një hetim të plotë nga Gjykata P enale Ndërkombëtare, transmeton lexo.com.al.

Në përgatitje të zgjedhjeve rajonale, qeveria dhe disa elementë të opozitës kanë rënë dakord të nxisin një këshill të ri zgjedhor (CNE). Ai është akoma i anuar në favor të r egjimit, por dy në pesë anëtarët e tij janë miqësorë me opozitën (më parë ishte vetëm një ishte). Njoftimi, siç dhe synonte, e ka n darë opozitën. Z. Guaidó e refuzoi fillimisht atë si një “imponim të re gjimit”, por të tjerë duken të etur për të marrë pjesë. Henrique Capriles, një ish-kandidat presidencial që ndihmoi në negocimin e marrëveshjes, e përshkroi atë si CNE-në “më pak të k eqe” që kur paraardhësi i z. Maduro, Hugo Chávez, fitoi zgjedhjet në 1998. Roberto Picón, një këshilltar i vjetër i opozitës për zgjedhjet, i cili është në këshillin e ri, thotë se qeveria “mund të përballojë të humbasë” disa gara bashkiake të nivelit relativisht të ulët dhe madje mund të jetë e përgatitur të heqë dorë nga disa guvernatorë. Përparimi varet nga opozita për të “ndryshuar narrativën e saj” për ndryshime të menjëhershme politike, thotë ai.

Mbështetësit e një përpjekje paralele për të bërë që të dy palët të negociojnë, një proces i cili do të sponsorizohet nga qeveria e Norvegjisë dhe që me gjasa do të zhvillohet në Meksikë, ngrenë një argument të ngjashëm: që ka pak për të humbur. Mbështetja popullore e z. Guaidó është zhytur nga një lartësi prej mbi 60% në 2019 në rreth 15%, sipas Datanalisis, një firmë e sondazheve në Caracas. “Mandati” i tij si President i përkohshëm është i kushtëzuar nga udhëheqja e tij në Asamblenë Kombëtare e cila u zgjodh në 2015. Ky mandat skadoi në janar 2021. Asambleja i dha vetes një zgjatje mbi bazën që nuk mund të mbaheshin zgjedhje të reja të besueshme nën z. Maduro. Por shumë nga qeveritë që e mbështesin publikisht, madje edhe disa aleatë në opozitë, mendojnë se do të ishte e papërshtatshme për ta zgjatur atë përsëri.

Nëse bisedimet shkojnë përpara, kërkesat e opozitës do të përfshijnë lirimin e të b urgosurve politikë, ndoshta një rregullim të mëtejshëm të CNE, zgjedhjet e parakohshme presidenciale (e ardhmja është planifikuar aktualisht për 2024) dhe pranimi i vëzhguesve të huaj për të gjitha zgjedhjet e ardhshme. Në kthim, r egjimi kërkon heqjen e të gjitha s anksioneve, lirimin e fondeve të ngrira nga Shtetet e Bashkuara dhe vendet e tjera dhe pranimin e një Asambleje Kombëtare r ivale, të krijuar nga z. Maduro për të zëvendësuar z. Guaidó pas një votimi që opozita b ojkotoi, transmeton lexo.com.al.

Shtetet e Bashkuara kanë lënë të kuptuar se do të parashikojnë të paktën disa modifikime në s anksione. Z. Guaidó ka moderuar qasjen e tij të mëparshme, gjithçka ose asgjë, në bisedime. Ndërsa ai këmbëngulte më parë se z. Maduro duhet të tërhiqet, në fund të fundit, ai mbështet tani një qasje më graduale, në të cilën r egjimi bën lëshime në këmbim të lehtësimit të s anksioneve. Skeptikët argumentojnë se e gjitha është një humbje kohe dhe se z. Maduro, i cili ka mbajtur katër raunde negociatash me opozitën që nga viti 2013, nuk ka ndërmend të pranojë asgjë që mund ta bëjë atë të humbasë pushtetin. Por ekziston edhe një pikëpamje tjetër: se Presidenti dhe gruaja e tij kanë sytë drejt pensionit dhe do të donin t’ia dorëzonin pushtetin një pasardhësi të pëlqyeshëm para zgjedhjeve të reja në 2024. Ish-zyrtari i qeverisë thotë se Maduro “dëshiron të mbahet mend si njeriu që s fidoi Shtetet e Bashkuara dhe fitoi”. Ndoshta një strategji e mençur për negociatorët, dhe shpresa më e mirë për Venezuelën, do të ishte ta bindnin atë që ai ka fituar./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.