Nga Shmuel Rosner/ Qeveria e re e Izraelit, e cila u formua zyrtarisht pardje, po merr shumë vëmendje, kryesisht për një arsye: Ajo shënoi fundin e më shumë se një duzine viteve të kryeministrisë së Benjamin Netanyahu. Por kjo qeveri e re është potencialisht po aq e rëndësishme për një arsye tjetër: është fillimi i një epoke në të cilën Izraeli nuk ka më në të vërtetë një Kryeministër. Nominalisht, Kryeministri i ri i Izraelit është Naftali Bennett. Por meqenëse partia e tij e vogël e krahut të djathtë, Yamina, k ontrollon vetëm gjashtë nga 120 vendet e Knesset, ajo kishte nevojë për partnerë për të formuar një qeveri. Koalicioni tani përfshin shtatë parti shtesë nga i gjithë spektri ideologjik dhe ata bien dakord për shumë pak. Ajo për të cilën ata bien dakord është që z. Bennett nuk duhet t’i përfaqësojë ata gjatë gjithë kohës së mandatit. Në vend të kësaj, pas dy viteve, ai supozohet të heqë dorë nga kontrolli i zyrës së kryeministrit tek Yair Lapid, udhëheqësi i Yesh Atid, një parti e qendrës së majtë. Dhe këtu qëndron r evolucioni kushtetues.
Z. Bennett është një kryeministër i pjesshëm tani; Z. Lapid do të jetë një kryeministër i pjesshëm në dy vjet. Në realitet, asnjëri nuk mund të bëjë asgjë pa pëlqimin e tjetrit për shkak të një ligji që në praktikë i jep secilit f uqi të v etos. Pra, rezultati është diçka më shumë si sistemi antik romak i dy konsujve dhe më pak si sistemi tradicional izraelit i një kryeministri. Një qeveri uniteti me një kryeministër të radhës nuk është një ide origjinale. Në vitet 1980, Izraeli u qeveris nga një qeveri uniteti shumë e suksesshme nën Yitzhak Shamir të partisë Likud dhe Shimon Peres të Laburistëve. Por në atë kohë, nuk kishte asnjë kryeministër alternat, siç ka në qeverinë Bennett-Lapid. Z. Shamir dhe z. Peres duhej të navigonin në partneritetin e tyre pa një rregullim ligjor që zvogëloi fuqinë e Kryeministrit për të marrë vendimet e tij. Kur z. Peres përfundoi mandatin e tij si Kryeministër, ai dha dorëheqjen dhe u emërua z. Shamir, transmeton lexo.com.al.
Një vit më parë, z. Netanyahu formoi një qeveri me r ivalin e tij Benny Gantz duke i premtuar se pas dy vjetësh, z. Gantz do ta zëvendësonte atë. Por për shkak të m osbesimit midis tyre, u bë një ndryshim në strukturën kushtetuese. Z. Gantz u bë kryeministër alternat. Kjo, natyrisht, nuk ndihmoi shumë, sepse z. Netanyahu nuk kishte kurrë me të vërtetë ndërmend të shihte r ivalin e tij ta zëvendësonte atë. Dhe kështu marrëveshja u shpërbë mjaft shpejt dhe qeveria ishte, në mënyrë të parashikueshme, e bll okuar. Z. Bennett dhe z. Lapid fillojnë partneritetin e tyre shumë më miqësor dhe ata duket se synojnë ta bëjnë atë të funksionojë. Akoma, ata kanë vendosur të mbajnë sistemin e ndarjes së pushtetit të zhvilluar nga paraardhësit e tyre. Me kaq pak parlamentarë që e mbështesin atë, fuqia e v etos së z. Bennett është siguria e tij kundër të qenit i tejkaluar nga partnerët e tij. Nga ana e tij, z. Lapid ka nevojë për v eton e tij si një siguri që ai nuk i ka dorëzuar thjesht p ushtetin e plotë r ivalit të tij. Për më tepër, ishte vetëm një koalicion i gjerë që mund të arrinte qëllimin që ata ndanin: rr ëzimin e z. Netanyahu.
Pra, kishte arsye të mira për t’u kthyer në atë që supozohej të ishte një marrëveshje e njëhershme. P roblemi është se tani është e v ështirë të shohësh një koalicion të ardhshëm që nuk përdor të njëjtën marrëveshje. Izraeli, i cili ka mbajtur katër zgjedhje në dy vjet për shkak të një p aaftësie për të formuar një qeveri, është një vend i f raksionuar dhe i p olarizuar. Nuk ka shumicë natyrore qeverisëse dhe duket se koalicionet k omplekse do të jenë të nevojshme për të formuar një qeveri në vitet që vijnë. Në një situatë të tillë, do të ketë gjithmonë një parti që mund të bëjë ose prishë një koalicion. Kreu i një partie të tillë do të dëshirojë gjithmonë më shumë p ushtet. Nëse z. Gantz, me gjysmën e vendeve të Likud të z. Netanyahu, mund të bëjë një kërkesë të tillë – dhe për këtë çështje, nëse z. Bennett, me një të tretën e Yesh Atid, mund të bëjë një kërkesë të tillë – atëherë marrëveshjet për ndarjen e p ushtetit janë ato që e ardhmja mbart. Në vend që të kemi një kryeministër të fu qishëm, siç ishte tradita politike e Izraelit, tani do të kemi dy, transmeton lexo.com.al.
A nuk do të çojë kjo në një gjendje bll okimi të përhershme, në të cilën asnjë udhëheqës nuk do jetë në gjendje të marrë vendime të guximshme dhe të nevojshme? Ndoshta ndonjëherë. Merrni për shembull çështjen e diskutueshme të k ontrollit të Izraelit mbi Bregun Perëndimor. Në një qeveri të n darjes së p ushtetit, ata që besojnë se Izraeli duhet të evakuojë vendbanimet e tij atje nuk do të marrin dëshirën e tyre; ata që besojnë se Izraeli duhet të a neksojë pjesë të territorit nuk do t’i marrin gjithashtu ato. Ose merrni për shembull çështjen e martesës civile, e cila është gjithashtu e diskutueshme në Izrael. Ithtarët e lejimit të martesave të tilla nuk do të jenë në gjendje të kalojnë legjislacionin, edhe nëse kanë votat, sepse në këtë qeveri ata nuk kanë më shumë p ushtet sesa f uqia e f raksioneve më të vogla – përkatësisht partive fetare – që k undërshtojnë martesën civile.
Është e qartë, pavendosmëria dhe bll okimi janë rre ziqe reale për të ardhmen tonë politike të ndarjes së pu shtetit. Por ka edhe përfitime të mundshme. Ndërsa çështjet kryesore të diskutueshme si fati i Bregut Perëndimor dhe roli i fesë në shoqëri mund të jetë e v ështirë të zgjidhen në këto kushte, më në fund mund të jetë e mundur të zgjidhen të tjera – përfshirë ato të dukshme, të tilla si miratimi i një buxheti pas dy vitesh pa një të tillë, për të lejuar disa transporte publike në Shabat, për të kushtuar përfundimisht burimet e nevojshme për t’u marrë me k rimin e në komunitetin arab të Izraelit. Në një kohë kur p olarizimi është një k ërcënim kaq i rë ndë shoqëror dhe politik, Izraeli mund të ketë n gecur në mënyrë të çuditshme mbi një ilaç: një r egjim i d etyruar i kompromisit. Nëse kjo qeveri do të jetë një sukses – siç do të shpresonte çdo izraelit – rezultati mund të jetë civilizimi dhe konsensusi që kemi pritur./NYT/Lexo.com.al/e.c.
